Καθηγητής, Διεθνείς Σχέσεις-Στρατηγικές Σπουδές

Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών

1Α. Ελληνική εξωτερική πολιτική 1993-2003: Ο Μεγάλος Ασθενής 1ον (1. Εθνικά συμφέροντα και έσχατες λογικές, 2. Υγιής κοσμοθεωρητική βάση μιας ορθολογιστικής εξωτερικής πολιτικής, 3. Η Νέα Δημοκρατία και οι αντίπαλοί της, 4. Εθνική στρατηγική: ορθολογισμός versus ζεϊμπέκικο, 5. Σχέδιο Αναν, εθνικά συμφέροντα και διακρατική σταθερότητα). ("Τύπος της Κυριακής" 4.1.2004)

1Β. Ελληνική Εξωτερική πολιτική 1993-2003: Ο Μεγάλος Ασθενής 2ον (1. Αντικειμενικά και υποκειμενικά κριτήρια επιτυχίας-αποτυχίας της εξωτερικής μας πολιτικής, 2. Κυπριακό: Πολιτικός εμπαιγμός και η «διαστρεμμένη-εκποιημένη διανόηση», 3. Καθεστωτική νοοτροπία, 4. Ένταξη-λύση του κυπριακού: μέτρο στάθμισης οι σκοποί μας, 5) Το μαύρο φθινόπωρο της ελληνικής διπλωματίας: Η χαμένη ευκαιρία βιώσιμης λύσης του κυπριακού). ("Τύπος της Κυριακής 11.1.2004)

3. "Ο Άθεος ως ηγέτης", Τύπος της Κυριακής, 1.2.2004 [1) Άθεος ηγέτης και κοσμικό κράτος, 2) Θεοκρατία, γένεση του έθνους-κράτους και ορθοδοξία, 3) Ρατσισμός και πολυπολιτισμικές κοινωνίες στην Ευρώπη, 4) «Μαντίλες», ο Αρχιεπίσκοπος και το αυγό του φιδιού 5) Ο κοινωνικός ρόλος της θρησκείας και το νεκροταφείο των ιδεών, 6) Ο κοινωνικός ρόλος της θρησκείας και το νεκροταφείο των ιδεών]

----------------------------------------------------------------------------------

Ειδικός Συνεργάτης (Π. Ήφαιστος). «Τύπος της Κυριακής» 4.1.2004.

1. Εθνικά συμφέροντα και έσχατες λογικές εξωτερικής πολιτικής

Η παρούσα ανάλυση είναι η πρώτη μιας σειράς κειμένων με τα οποία θα αντικρουστεί η θέση ότι τα τελευταία χρόνια η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει να παρουσιάσει, δήθεν, μεγάλες επιτυχίες. Επιτυχία στην εξωτερική πολιτική μιας χώρας είναι η διασφάλιση της συλλογικής ελευθερίας-κυριαρχίας της κοινωνίας ενός κράτους και εξασφάλιση του ίδιου αγαθού για τους ομοεθνείς εκτός εθνικής επικράτειας. Η διασφάλιση αυτών των υπέρτατων αγαθών απαιτεί κοσμοθεωρητικές παραδοχές οι οποίες είναι ρητά αντιδιεθνιστικές και αντικοσμοπολίτικες. Για κάθε σύγχρονο κράτος αποτελεί παράδοξο, αντίφαση και ατυχία αν της διπλωματίας τύχει να ηγούνται άτομα που είναι φορείς διεθνιστικών και κοσμοπολίτικων παραδοχών οι οποίες ως εκ της φύσεώς τους είναι ασύμβατες με την έννοια της ανεξαρτησίας-κυριαρχίας που αποτελεί κοινή κοσμοθεωρητική παραδοχή των ηγετών όλων των βιώσιμων κρατών. Υπό αυτό το πρίσμα, ορθολογιστική διπλωματία σημαίνει πρωτίστως α) ικανότητα αντιμετώπισης των εξωτερικών απειλών (και όχι τακτική αποδυνάμωσης της αμυντικής ικανότητας που συνοδεύεται από ποικιλόχρωμα κοσμοπολίτικα ιδεολογήματα περί τέλους της κυριαρχίας και της έννοιας του εθνικού συμφέροντος), β) ισχυρές συμμαχίες που επηρεάζουν την κατανομή ισχύος εις βάρος αυτών που απειλούν την χώρα (και όχι αστείες άσπονδες προσωπικές φιλίες αμφιλεγόμενων προσώπων που επιβραβεύουν τις υποχωρήσεις επί θεμάτων κυριαρχίας), γ) ισχυρή διπλωματία που επιτυγχάνει ισορροπία συναλλαγών και ανταλλαγμάτων με τα ισχυρότερα κράτη και δ) αποτρεπτική φήμη που δεν αφήνει καμιά αμφιβολία στην σκέψη οποιουδήποτε επιβουλεύεται τα ζωτικά μας συμφέροντα για την αποφασιστικότητα και ικανότητά μας να προασπίσουμε την συλλογική ελευθερία-κυριαρχία μας.

2. Υγιής κοσμοθεωρητική βάση μιας ορθολογιστικής εξωτερικής πολιτικής

Η διπλωματία ενός κράτους που είναι συμβατή με τις προδιαγραφές μιας σύγχρονης κυρίαρχης χώρας απαιτεί εδραία κοσμοθεωρητικά θεμέλια συμβατά με την συλλογική ανθρώπινη ελευθερία, δηλαδή την κρατική κυριαρχία που αποτελεί και το καθεστώς του διεθνούς συστήματος, τους διεθνούς δικαίου και των διεθνών θεσμών. Μια τέτοια συμβατότητα απαιτεί όπως οι επικεφαλείς της διπλωματίας α) είναι απαλλαγμένοι διεθνιστικών και κοσμοπολίτικων ιδεολογημάτων (επειδή όπως σημειώθηκε αυτά είναι κάθετα αντίθετα με αυτή καθαυτή την έννοια της κυριαρχίας), β) είναι ικανοί να κατανοήσουν το γεγονός πως στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι διαπραγματεύσεις επί ζητημάτων στρατηγικής και εξωτερικής πολιτικής είναι εξ ορισμού εθνοκεντρικές (με κύριο μέλημα όλων των μελών το εθνικό συμφέρον) και γ) είναι επαρκώς ιδεολογικά δεσμευμένοι στα συλλογικά συμφέροντα της χώρας την οποία αντιπροσωπεύουν. Έτσι, ως προς το τελευταίο σημείο, ένα πολιτικό πρόσωπο που βρίσκεται επικεφαλής της διπλωματίας δεν μπορεί να διακηρύττει δημοσίως και ανενδοίαστα ότι έννοιες όπως το εθνικό συμφέρον και η κυριαρχία είναι δήθεν ξεπερασμένες.

Σε τελευταία ανάλυση, στο σύγχρονο διεθνές σύστημα η κρατική κυριαρχία είναι συνώνυμη της συλλογικής ελευθερίας μιας κοινωνίας και το εθνικό συμφέρον υπέρτατη υπαρξιακή έννοια και έσχατη λογική των στρατηγικών προσανατολισμών όλων των βιώσιμων κρατών. Το εκάστοτε πολιτικό πρόσωπο που ηγείται της διπλωματίας μιας τέτοιας χώρας –και πολύ περισσότερο όταν ηγείται της χώρας συνολικά– απαιτείται χωρίς μισόλογα, επικίνδυνες σχετικοποιήσεις, κοσμοπολίτικες ασυναρτησίες ή άθεες παραδοχές, να είναι αταλάντευτα δεσμευμένο με αυτές τις έσχατες λογικές. Θα προσθέταμε ότι όταν το πολιτικό πρόσωπο που ηγείται της διπλωματίας μιας χώρας όχι μόνο κατά καιρούς περιπίπτει σε ιδεολογικά ατοπήματα ασύμβατα με την κυριαρχία-ελευθερία μιας κοινωνίας αλλά επιπλέον το «επιτελείο» του είναι πλήρες γραφικών διεθνιστών και κοσμοπολιτών τότε ο κίνδυνος για τα εθνικά συμφέροντα της χώρας είναι άμεσος.

Ανεξαρτήτως επιμέρους ατομικής ιδεολογικής επιλογής, τι θα έλεγε ένας σημερινός ορθολογιστής «κεντροαριστερός» ή «κεντροδεξιός» έλληνας για τη Νέα Δημοκρατία όπως διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια; Προστίθεται το ερώτημα: Τι θα έλεγε ένας «αμιγής αριστερός» –με την έννοια ότι αξιώνει μεγαλύτερη αναδιανομή του πλούτου στις οικονομικά ασθενέστερες τάξεις– για τη Νέα Δημοκρατία, ιδιαίτερα αν συγκριθεί με την παράταξη που κυβερνά τις τελευταίες δεκαετίες; Κατά πρώτον, θα συμφωνούσε με τον Μίκη Θεοδωράκη που εύστοχα παρατήρησε ότι όποιος εκτοξεύει παρωχημένους χαρακτηρισμούς κατά της Νέας Δημοκρατίας ο προορισμός του πρέπει να είναι το άσυλο φρενοπαθών στο Δαφνί. Κανείς νομίζω δεν πρέπει να αφεθεί ελεύθερος να υποτιμά την νοημοσύνη του έλληνα σε τόσο μεγάλο βαθμό.

Κατά δεύτερον, η ηγεσία και τα μέλη της Νέας Δημοκρατίας δεν πρέπει να αισθάνονται συμπλέγματα ή να νοιώθουν αναστολές επί ζητημάτων κοινωνικής δικαιοσύνης και εξωτερικής πολιτικής. Κανείς δεν πρέπει να λησμονεί ότι, εξ αντικειμένου, απέναντι στην Νέα Δημοκρατία δεν βρίσκεται η παράταξη του Ανδρέα Παπανδρέου (βασική πολιτική θέση του οποίου ήταν «η Ελλάς στους έλληνες» υπό συνθήκες «κοινωνικής δικαιοσύνης» και εξωτερικής ασφάλειας). Απέναντι στην ΝΔ, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, βρίσκεται ένα απίστευτο συνονθύλευμα κατά κύριο λόγο τρωκτικών της εξουσίας χωρίς ιδεολογικό προσανατολισμό και χωρίς συγκροτημένο εθνικό κοσμοθεωρητικό όραμα (το οποίο συνονθύλευμα τρωκτικών εκδιώκει ή καταδιώκει αδίστακτα τα ελάχιστα πλέον στελέχη της παραδοσιακής «πασοκικής» παράταξης). Όντας μη μέλος της Νέας Δημοκρατίας ας μου επιτραπεί η ελευθερία να ισχυριστώ ότι ως προς αρκετά ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και εθνικής ανεξαρτησίας η ΝΔ και όχι το ΠΑΣΟΚ είναι ο εκφραστής των παραδοχών του τελευταίου όπως –έστω και σπασμωδικά και συχνά με λανθασμένους διπλωματικούς χειρισμούς– διατυπώνονταν την δεκαετία του 1980.

Το σημερινό ΠΑΣΟΚ είναι σε κάθε περίπτωση ένα ιδεολογικό συνονθύλευμα διανοουμένων που αρμενίζει σε πελάγη ιδεολογικής σύγχυσης και το οποίο τα τελευταία δέκα χρόνια κατόρθωσε να καταλάβει τον κομματικό αυτό χώρο λόγω παρακμής της παραδοσιακής του ηγεσίας και λόγω παράλειψης των αντιπάλων τους να ανανεώσουν τον πολιτικό και ιδεολογικό τους λόγο στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Στην πορεία οικοδόμησαν ένα τερατώδες μίγμα διεθνιστικών, κοσμοπολίτικων και νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων αποδυναμωμένων ιδεολογικών δεσμεύσεων στην ελληνική κρατική κυριαρχία και στερημένων ισχυρών πατριωτικών αντανακλαστικών. Έτσι, ενώ για όλους τους ευρωπαίους ηγέτες ανεξαρτήτως ιδεολογίας ο πατριωτισμός είναι αναγκαία και μη εξαιρετέα στάση ζωής, για πολλούς ηγέτες της κατ’ όνομα μόνο σοσιαλιστικής παράταξης, πατριωτισμός είναι, δήθεν, «ξεπερασμένος εθνοκεντρισμός». Ο μόνος ουσιαστικός συνεκτικός ιστός αυτών των ανθρώπων είναι οι χρηστικά ωφέλιμες αντικοινωνικές στάσεις και οι εξυπηρετικές για τα ξένα συμφέροντα στάσεις εξωτερικής πολιτικής που αδιάντροπα ενδύονται σοσιαλιστικούς μανδύες. Κύρια γνωρίσματά τους που μόνο η όντως επαγγελματική επικοινωνιακή δύναμή τους επισκιάζει, είναι η αναποτελεσματική διακυβέρνηση και η πρωτοφανής για ένα κυρίαρχο κράτος προσήλωση στα πρότυπα μιας παρωχημένης ξένης εξάρτησης μπροστά στην οποία αντίστοιχες στάσεις των «δεξιών» μεταμφυλιακών κυβερνήσεων είναι παιδική χαρά. Για να το επιτύχουν καλλιεργούν τα χειρότερα ανθρώπινα ένστικτα της φυγοπονίας και του εφησυχασμού με το να προσπαθούν να πείσουν τους έλληνες ότι η κρατική κυριαρχία είναι αναλώσιμη και πως ζωτικά ελληνικά συμφέροντα όπως η ελευθερία του ενός δεκάτου του ελληνισμού που ζει στην Κύπρο είναι ιφιγένειες στον άσκοπο βωμό κοσμοπολίτικων ιδεολογημάτων που με φανατισμό αναπαράγουν κράχτες και παπαγαλάκια στα διαπλεγμένα μέσα ενημέρωσης.

Ακριβώς, στην επικείμενη προεκλογική μάχη είναι σημαντικό να συγκροτηθεί πολιτικός αντίλογος που θα αντικρούει τον παραλογισμό που θεωρεί ως δήθεν επιτυχημένη μια εξωτερική πολιτική επειδή κάποιοι ξένοι ηγεμονικοί παράγοντες κτυπούν φιλικά στους ώμους μερικούς έλληνες πολιτικούς ηγέτες των οποίων το μόνο κατόρθωμα είναι ο ενταφιασμός της μόνης ευκαιρίας επίλυσης του κυπριακού των τελευταίων δεκαετιών και η έναρξη υπόγειων διαπραγματεύσεων επί θεμάτων κρατικής κυριαρχίας κατοχυρωμένων από το διεθνές δίκαιο και τις κατακτήσεις του διακρατικού πολιτικού πολιτισμού.

Η Νέα Δημοκρατία, εν δυνάμει σήμερα η παράταξη της κοινωνικής δικαιοσύνης, του ορθολογιστικού εθνοκεντρικού ευρωπαϊσμού, του υγιούς ψύχραιμου πατριωτισμού και των προσηλωμένων στο διεθνές δίκαιο και στον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό διεθνοπολιτικών κοσμοθεωριών, οφείλει να ανακτήσει την αυτοπεποίθησή της, να εγκαταλείψει την άσκοπη πολιτική του «ώριμου φρούτου», να προβάλει με δύναμη και αυτοπεποίθηση τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της και να καταθέσει χωρίς συμβιβασμούς τόσο την εγγενή πατριωτική κοσμοθεωρία της όσο και την ορθολογιστική προσέγγισή της για ισόρροπες σχέσεις με τις μεγαλύτερες δυνάμεις στην Ευρώπη και διεθνώς. Ασφαλώς, η Νέα Δημοκρατία δεν είναι κόμμα αγγέλων ούτε και θα μπορούσε να είναι. Είναι όμως η παράταξη της αστικής τάξης τον ιστορικό ρόλο της οποίας εν μέρει και ψευδεπίγραφα «υπέκλεψαν» οι κοσμοπολίτες σφετεριστές της πασοκικής παράδοσης και τελικά φανατικοί μαθητευόμενοι μάγοι ακραίων νεοφιλελεύθερων παραδοχών. Η πολιτική ηγεσία της ΝΔ ορθότατα, απέρριψε αγκυλώσεις του παρελθόντος που ήθελαν την αστική τάξη «καπιταλιστική», «αντικοινωνική» και εξαρτημένη σε ξένους παράγοντες.

Έτσι σήμερα, για κάθε καλόπιστο έλληνα είναι φανερό ότι το «κόμμα του κέντρου» της Νέας Δημοκρατίας –με την έννοια ότι στη βάση μιας ορθολογιστικής πλατφόρμας εν δυνάμει συνενώνει τους συμβατικά ονομαζόμενους «αριστερούς», «δεξιούς» και «κεντρώους»–, το οποίο τυγχάνει να έχει επικεφαλής ένα άτομο εκ φύσεως προοδευτικό και λαϊκό, ορθότατα υιοθετεί στάσεις και συμπεριφορές που αγκαλιάζουν όλους τους έλληνες πολίτες ανεξαρτήτως τάξης και ιδεολογίας. Είναι φανερό πλέον ότι είναι μια παράταξη που συνολικά και συμψηφιστικά προσανατολίστηκε προς την κατεύθυνση εκπλήρωσης των αιτημάτων κοινωνικής δικαιοσύνης με ταυτόχρονη επιδίωξη οικονομικής αποτελεσματικότητας ενώ η πλειονότητα των στελεχών και μελών της είναι απαλλαγμένοι διεθνιστικών παραλογισμών και γι’ αυτό εξ ορισμού στηρίζουν την εθνική ανεξαρτησία την οποία οι σημερινοί αντίπαλοι τους αδιάντροπα περιφρονούν ή και χλευάζουν. Η παράταξη της ΝΔ, πρέπει να τονιστεί, είναι ιστορικά προικισμένη με κοσμοθεωρία χρηστής οικονομικής διαχείρισης επειδή οι φιλελεύθερές της παραδόσεις ευνοούν τον γνήσιο ελεύθερο ανταγωνισμό και επειδή η μετεξέλιξη του κόμματος αυτού του προσέδωσε ευαισθησία για την ανάγκη παρεμβατισμού όταν αυτό απαιτείται λόγω θεμιτών αξιώσεων κοινωνικής δικαιοσύνης. Στο ίδιο πλαίσιο, η φιλελεύθερη παράταξη είναι εξ ορισμού προικισμένη με κοσμοθεωρητικές παραδοχές όχι μόνο υπέρ ενός συστήματος ελεύθερου ανταγωνισμού αλλά επιπλέον υπέρ κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και εξισορροπήσεων με οδηγό την χρυσή συνταγή κάθε βιώσιμου οικονομικού συστήματος, ότι δηλαδή «δεν καταναλώνεις περισσότερα από αυτά που παράγεις». Η ΝΔ, εν κατακλείδι, είναι εν δυνάμει η μόνη σήμερα παράταξη που μπορεί να επιτύχει ισορροπία οικονομικής αποτελεσματικότητας και ενός βάσιμου-ορθολογιστικού συστήματος διανεμητικής δικαιοσύνης που θα στηρίξει το ελληνικό κράτος στα δύσκολα χρόνια που έπονται.

4. Εθνική στρατηγική: ορθολογισμός versus ζεϊμπέκικο

Ας μου επιτραπεί αν και προφανώς μη μέλος αυτής της παράταξης, να υποστηρίξω πως στην αφελή «τακτική του ζεϊμπέκικου» η οποία υπό το πρίσμα ενός απαράδεκτου διπλωματικού παιδισμού θεωρεί την διπλωματία υπόθεση διαπροσωπικών σχέσεων, προσφέρεται στην Νέα Δημοκρατία η ευκαιρία να προτάξει μια σοβαρή και ψύχραιμη εξωτερική στρατηγική ανυποχώρητης στήριξης της εθνικής κυριαρχίας-ανεξαρτησίας, διαρκούς διαπραγμάτευσης με μόνο γνώμονα το εθνικό συμφέρον και αταλάντευτης επιδίωξης διεθνούς και περιφερειακής ισορροπίας δυνάμεων και συμφερόντων που διασφαλίζει ειρήνη και σταθερότητα επειδή αποθαρρύνει τους αναθεωρητισμούς, τους περιφερειακούς ηγεμονισμούς και τις παραβιάσεις της κυριαρχικής τάξης όπως αυτή προσδιορίστηκε από τις Συνθήκες. Μια τέτοια στάση δεν αποκλείει διαπραγματεύσεις, σχέσεις καλής γειτονίας με άλλα κράτη ή ακόμη και «ζεϊμπέκικο». Είναι άλλο πράγμα όμως το «ζεϊμπέκικο» ως εργαλείο στην υπηρεσία του εθνικού συμφέροντος και άλλο ως αυτοσκοπός και ως στρεβλό ιδεολόγημα ή ακόμη χειρότερα ως υποκριτική στάχτη στα μάτια των ελλήνων πολιτών για να συγκαλυφτεί η ουσιαστική εγκατάλειψη ζωτικών εθνικών συμφερόντων πρώτα στην Κύπρο και στη συνέχεια στο Αιγαίο και ενδεχομένως στη Θράκη.

Στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής είναι επιτέλους καιρός οι πολιτικοί φορείς της φιλελεύθερης παράταξης να αντιληφτούν την διαφορά μεταξύ της γνήσιας φιλελεύθερης εξωτερικής πολιτικής της οποίας κύριος αμερικανός στοχαστής είναι ο John Rawls (βλ. το βιβλίοΤο Δίκαιο των Λαών, που έχει εκδοθεί από το «Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής») και της νεοφιλεύθερης εξωτερικής πολιτικής η οποία ενάντια στις παραδοσιακές φιλελεύθερες αξίες προβάλλει αξιώσεις ηγεμονικής ισχύος ενδεδυμένες με κοσμοπολίτικες υποκρισίες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοκρατίας και της οποίας η ειρωνεία της τύχης έφερε οι κύριοι σήμερα αντιπρόσωποί της στην Ελλάδα να είναι αυτοί που διαδέχτηκαν τον Ανδρέα Παπανδρέου. «Ακραίοι συντηρητικοί» δεν είναι σήμερα τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας αλλά οι νεοφιλελεύθεροι πολιτικοί της εξουσίας των δέκα τελευταίων χρόνων τα οποία με ευκολία και χωρίς οποιοδήποτε αντάλλαγμα υπακούουν τυφλά στις επιταγές της ηγεμονικών πεποιθήσεων ηγετικής ομάδας που κυριαρχεί σήμερα στην Ουάσινγκτον.

5. Σχέδιο Αναν, εθνικά συμφέροντα και διακρατική σταθερότητα

Επειδή ο μύθος της επιτυχούς ελληνικής εξωτερικής πολιτικής συνιστά απαράδεκτο πολιτικό εμπαιγμό και επειδή υποτιμά την νοημοσύνη των ελλήνων, υποσχόμαστε να επανέλθουμε σύντομα. Σήμερα περιοριζόμαστε σε τηλεσκοπικά μόνο σχόλια για το σχέδιο Αναν. Η σχετική συζήτηση πριν ένα περίπου χρόνο θα καταγραφεί ως η σκοτεινότερη περίοδος του δημόσιου διαλόγου στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους. Είναι προς τιμή της Νέας Δημοκρατίας το γεγονός ότι, εν μέσω εξαιρέσεων, αποκλεισμών και ρεσιτάλ ιστορικής ανεκδοτολογίας δύο τουλάχιστον στελέχη της –Γιάννης Βαληνάκης και Κώστας Αρβανιτόπουλος– με δημόσια κείμενά τους για το σχέδιο Αναν κράτησαν τα λάβαρα του πολιτικού και διεθνολογικού ορθολογισμού. Προς το παρόν και επειδή η κυπριακή πολιτική ηγεσία βρίσκεται εγκαταλειμμένη στην προσπάθεια να καταστούν οι προτάσεις επίλυσης του κυπριακού ορθολογιστικές (τουλάχιστον ως προς την βιωσιμότητα των συνταγματικών ρυθμίσεων), είναι ίσως χρήσιμο να καταγραφούν μερικές μόνο πτυχές αυτού του μεγάλου ζητήματος εθνικής στρατηγικής. Κατά πρώτον, υπενθυμίζεται ότι σκοπός της διακομματικής στρατηγικής των τελευταίων δεκαπέντε ετών ήταν να ενταχθεί η Κύπρος στην ΕΕ ούτως ώστε στη συνέχεια το γεγονός της ένταξης να διαμορφώσει τις προτάσεις του ΟΗΕ προς την κατεύθυνση μιας βιώσιμης λύσης. Γι’ αυτό, ενόψει οριστικοποίησης της ένταξης το φθινόπωρο του 2002 (και με δεδομένη την θέση της ΕΕ ότι «η λύση δεν αποτελεί προϋπόθεση ένταξης επειδή η Κύπρος δεν μπορεί να είναι όμηρος της Άγκυρας»), επιτυχία θα ήταν αν η ελληνική διπλωματία κατόρθωνε να αποτρέψει την υποβολή προτάσεων που υπονόμευαν την ενταξιακή πορεία της Κύπρου και αφετέρου αν είχε επιτύχει διαμόρφωση σχεδίου λύσης του Κυπριακού συμβατού με την Κοινοτική έννομη τάξη και τον κοινοτικό πολιτικό πολιτισμό. Επίσης, επιτυχία θα ήταν αν το σχέδιο αυτό εκπλήρωνε τον στρατηγικό μας στόχο να απαλλαγεί η Κύπρος από τα ξένα στρατεύματα, τις αποικιακής μορφής «εγγυήσεις» και την ένταξή της στους δυτικούς θεσμούς υπό συνθήκες ισοτιμίας και κυριαρχίας. Αντί αυτού, οι καρποί δεκαετούς προσπάθειας σχεδόν χάθηκαν ολοκληρωτικά όταν η ελλαδική κυρίως πολιτική ηγεσία ολιγώρησε και παρασυρμένη από στρεβλές αντιλήψεις των διεθνιστών και κοσμοπολιτών που την περιβάλλουν –«εισήλθαμε στον μεταεθνικό κόσμο της μιας δύναμης όπου η ελευθερία και η κυριαρχία δεν έχουν νόημα …», κτλ– έσπευσε να ονομάσει το προταθέν θεσμικό τερατούργημα ως «ιστορική ευκαιρία». Έτσι κωλυσιέργησε ή ενδεχομένως χάθηκε η μοναδική ευκαιρία ορθολογιστικής λύσης του κυπριακού, του μεγαλύτερου δηλαδή προβλήματος της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Αφού λοιπόν παράλειψαν, ολιγώρησαν και απέτυχαν να προταθεί μια βιώσιμη λύση του κυπριακού οι κρατούντες άφησαν –και πολλοί από αυτούς συνέργησαν– στο να υποβληθεί το σχέδιο Αναν για το οποίο τώρα εκλιπαρούμε για να γίνουν κοσμητικές μόνο «βελτιώσεις». Ουσιαστικά η στάση των σημερινών ηγητόρων της διπλωματίας ισοδυναμούσε με αυτοχειριασμό επειδή αντί με εργαλείο το τετελεσμένο της ένταξης να εμμείνουμε σε μια βιώσιμη ευρωπαϊκή λύση έντρομοι δέχτηκαν την τροχοδρόμηση των διαπραγματεύσεων προς την κατεύθυνση ρυθμίσεων που μελλοντικά δεν μπορεί παρά να αποτελέσουν εστία τριβών, συγκρούσεων και ίσως πολέμου. Χαζοχαρούμενα ονόμασαν το προϊόν της διπλωματικής τους απερισκεψίας «ιστορική ευκαιρία» και άφησαν τους κύπριους στο έλεος της αγγλικής, αμερικανικής και τουρκικής διπλωματίας. Έτσι, παρά τα χοντροειδή λάθη της ελληνικής διπλωματίας η τελική ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ πραγματοποιήθηκε κυρίως λόγω υπέρμετρης πλεονεξίας των τούρκων. Η ανυπαρξία προτάσεων για μια βιώσιμη λύση στο σημερινό διπλωματικό προσκήνιο οδηγεί είτε στην διχοτόμηση είτε στην επιβολή μιας μη βιώσιμης λύσης που θα αποτελέσει εστία μεγάλων μελλοντικών προβλημάτων. Γιατί λοιπόν θα πρέπει η Νέα Δημοκρατία και οι άλλες παρατάξεις να αφήσουν αυτό το πολιτικό έγκλημα γκεμπελικά να χαρακτηρίζεται ως δήθεν «διπλωματική επιτυχία»;

Ειδικός Συνεργάτης «Τύπος της Κυριακής» 11.1.2004

1. Αντικειμενικά και υποκειμενικά κριτήρια επιτυχίας-αποτυχίας της εξωτερικής μας πολιτικής

Στην επιφυλλίδα της προηγούμενης Κυριακής υποσχεθήκαμε να επανέλθουμε με μια σειρά αναλύσεων αρχίζοντας από το σχέδιο Αναν. Στο εισαγωγικό αυτό σημείωμα υποστηρίξαμε ότι αποτελεί εμπαιγμό να μετονομάζεται η κακοδιαχείριση μεγάλων εθνικών συμφερόντων σε ιστορική επιτυχία. Η επιτυχία ή η αποτυχία προσδιορίζονται με αντικειμενικό μέτρο στάθμισης το ελάχιστο και μέγιστο που θα μπορούσε να επιτύχει η διπλωματία μας σε συνάρτηση με τους σκοπούς μας και όχι με μέτρο τις επικοινωνιακές ανάγκες των εκάστοτε κυβερνητών στην προσπάθειά τους να επανεκλεγούν. Σε τελευταία ανάλυση η ποιότητα ενός πολιτειακού συστήματος συναρτάται με την δυνατότητα διαρκούς εξορθολογισμού διαμέσου κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και εξισορροπήσεων στο πλαίσιο των οποίων ένα υγιές δημοκρατικό κράτος ελέγχει τα πολιτικά ψεύδη και τις ανορθολογικές αποφάσεις. Ασφαλώς, δεν μας διαφεύγει το γεγονός ότι στις συζητήσεις για τα «δημόσια αγαθά» της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής εμπλέκονται αντίθετες φιλοσοφικές παραδοχές. Όμως, ορισμένα θεμελιώδη αγαθά όπως η επιβίωση ενός κυρίαρχου κράτους, η συλλογική ελευθερία μιας κοινωνίας, η εθνική ασφάλεια και η μακρόχρονη ισορροπία δυνάμεων και συμφερόντων με τα ηγεμονικά και αναθεωρητικά κράτη αποτελούν έσχατες λογικές κάθε κοινωνίας. Για τα ίδια θεμελιώδη αγαθά, επίσης, δεν χωρούν πολιτικά ψεύδη, ύπουλες εκλογικεύσεις, ανέντιμες αποσιωπήσεις και ανευθυνοϋπεύθυνα εκβιαστικά διλήμματα που σκοπό έχουν να πείσουν ότι κάποιοι πολιτικοί ηγέτες αν και εγνωσμένου μικρού πολιτικού αναστήματος θα μπορούσαν εν τούτοις να διασφαλίσουν «το λιγότερο κακό» και τις «λιγότερες απώλειες». Η ανεξαρτησία ενός σύγχρονου κράτους είναι δύσκολη υπόθεση και δεν διασφαλίζεται μακροχρόνια όταν η πολιτική ηγεσία εθίζει τον λαό στο να αποδέχεται «μικρές απώλειες» «τις οποίες κανείς δεν θα θυμάται σε λίγα χρόνια» ή όταν τον εξαθλιώνει ηθικά με συστηματική καλλιέργεια υποτελών αντιλήψεων, φυγοπονίας και αμφισβητήσεων για τη σημασία της κρατικής κυριαρχίας, των εθνικών συμφερόντων και των εθνικών ερεισμάτων. Η Κύπρος, για παράδειγμα, είναι ο τόπος στον οποίο διαβιούν ή έχουν ως βάση τους ενάμιση περίπου εκατομμύριο έλληνες και γι’ αυτό η βιωσιμότητα της λύσης του κυπριακού είναι υπόθεση ασφαλείας και εθνικής επιβίωσης της ίδιας της Ελλάδας. Γι’ αυτό, ένα πολιτειακό τερατούργημα που θα σερβιριστεί ως δήθεν «επιτυχής λύση» του κυπριακού κατά την διάρκεια του επικείμενου προεκλογικού αγώνα θα εξυπηρετήσει πρόσκαιρα κάποιους φιλόδοξους πολιτικούς αλλά θα παγιδεύσει την Ελλάδα, την Τουρκία και όλους τους κυπρίους σε μακροχρόνια υπαρξιακά αδιέξοδα.

2. Κυπριακό: Πολιτικός εμπαιγμός και η «διαστρεμμένη-εκποιημένη διανόηση»

Μια τέτοια παγίδα παραλίγο να στηθεί με το αγγλικής έμπνευσης σχέδιο Αναν που υποβλήθηκε τον Φθινόπωρο του 2002 που όχι μόνο θα ματαίωνε για πάντα τις δυνατότητες μιας πολιτειακά και διεθνοπολιτικά βιώσιμης λύσης αλλά που θα δημιουργούσε επιπλέον εστία ελληνοτουρκικών αντιπαραθέσεων. Σήμερα, αν και υποχρεωτικά το σχέδιο Αναν αποτελεί βάση διαπραγματεύσεων, εάν αποτύχουμε να το βελτιώσουμε ουσιαστικά όπως ζητούν οι κύπριοι (αίτημα ως προς το οποίο η Αθήνα κωφεύει ή αδρανεί), αναπόδραστα θα οδηγήσει όλους σε μια τέτοια παγίδα. Όπως θα υποστηρίξουμε πιο κάτω αυτό το προβληματικό σχέδιο υποβοηθήθηκε και υποστηρίχθηκε πριν και μετά την υποβολή του από ένα μεγάλο φάσμα μιας περί το Υπουργείο Εξωτερικών και περί το Μέγαρο Μαξίμου περιφερόμενης «διανόησης». Αυτή η διανόηση εμφορείται από τα ίδια ιδεολογικά πρότυπα, προσημειώνω, στην βάση των οποίων το 2001-2002 υποστηρίχθηκε η συνομοσπονδία στην Κύπρο πριν καν οι τούρκοι την δουν στα καλύτερα όνειρά τους. Γι’ αυτή την στάση, το κορυφαίο και πιο έμπειρο περί τα διεθνή στέλεχος του ΠΑΣΟΚ δήλωσε ότι κάποιοι «συνεργάστηκαν με πράκτορες ξένων υπηρεσιών προκειμένου να προπαγανδίσουν την άποψη για την επίλυση του κυπριακού με συνομοσπονδία» («Ελευθεροτυπία» 20.02.2002), ενώ ακόμη πιο πρόσφατα το ίδιο στέλεχος δήλωσε στην Κομοτηνή (14.11.2003) για τους φορείς αυτών των ιδεών ότι «πρόκειται για διαστρεμμένη διανόηση που έχει εκποιήσει την συνείδησή της» και που έχει αναλάβει εργολαβικά να υποστηρίζει την θέση ότι «για όλα φταίνε οι έλληνες» οι οποίοι (έλληνες) και θα πρέπει γι’ αυτό να πληρώσουν με υποθήκευση της ελευθερίας τους. Τα μέλη αυτής της παρδαλής μάζας κοσμοπολιτών διανοουμένων που περιτριγυρίζουν το σύστημα λήψεως αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής αναμασούν εργολαβικά τις τουρκικές θέσεις ή και έμμεσα τις αποδέχονται. Έτσι, από πολλά κείμενα λείπουν τα θεμιτά και ιστορικά θεμελιωμένα ελληνικά επιχειρήματα ενώ αντίθετα, δεν λείπει ο «ουδέτερος» μηρυκασμός φράσεων περί «Αιγαίου το οποίο οι τούρκοι φοβούνται ότι θα γίνει ελληνική λίμνη», περί φόβων περί «σταδιακού ελληνικού επεκτατισμού στο Αιγαίο», περί «γενοκτονίας στην Μικρά Ασία που δεν έγινε μόνο από τους έλληνες», περί του «συντηρητικού και αντιδραστικού χαρακτήρα του αγώνα του 1955-59 στην Κύπρο» και περί «κυπριωτισμού» που επιβάλλεται, δήθεν, «να αντικαταστήσει την ελληνική και τουρκική συνείδηση των συστατικών οντοτήτων της Κύπρου». Για να γίνει καλύτερα αντιληπτή η φιλοσοφική, ηθική, ιδεολογική και επιστημονική κατατρακύλα, σημειώνεται ότι όχι μόνο αυτές οι ιστορικοπολιτικές αθλιότητες δεν ελέγχονται από την θαυμαστή ζούγκλα των ελλήνων πολιτικών επιστημόνων, αλλά επιπλέον οι φορείς αυτών των επιστημονικών και ιδεολογικών αθλιοτήτων από καιρό βρίσκονται εντός και εκτός των τειχών της ελληνικής διπλωματίας. Ενθαρρύνονται επίσης ποικιλοτρόπως από γνωστά κρατικοδίαιτα ιδρύματα «προτάσεων πολιτικής» και προτείνονται από τους ανώτατους θεσμούς της ελληνικής διπλωματίας ως σύμβουλοι θεσμών εξωτερικής πολιτικής. Ακόμη πιο σημαντικό ιδέες όπως αυτές που αναφέρθηκαν πιο πάνω βρίσκονται στον πυρήνα των προβληματισμών κειμένων που μεταφράζονται στην τουρκική γλώσσα από ιδρύματα με ιστορικά επώνυμα, γεγονός που θα κάνει τον τάφο του Ανδρέα Παπανδρέου να τρίζει. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, υποθέτουμε ποτέ δεν θα είχε συνηγορήσει να χρηματοδοτηθούν με ελληνικά λεφτά μεταφράσεις ελληνόφωνων κειμένων τα οποία λόγω του περιεχομένου τους θα χρησιμεύσουν ως προπαγανδιστικά πολεμοφόδια της τουρκικής επεκτατικής πολιτικής στο Αιγαίο, την Θράκη και στην Κύπρο.

Το πρόβλημα όμως είναι βαθύτερο και το κυπριακό είναι ένα μόνο από τα ζητήματα της ελληνικής κοινωνίας ως προς τα οποία η καθεστωτική νοοτροπία ξετυλίγεται ίσαμε τα ακραίες συνέπειές της. Συνοψίζεται στην θέση ότι «χωρίς εμάς στην κυβέρνηση» η Ελλάδα θα ήταν καμένη γη ή και θα εξαφανιζόταν από τη γη». Δεν θα υπήρχε πρόοδος, οικονομικά και θεσμικά θα ήμασταν ακόμη στη δεκαετία του 1950, η Κύπρος δεν θα είχε ενταχθεί στην ΕΕ και πιθανότατα, συνεχίζει το ίδιο παρανοϊκό επιχείρημα, θα είχαμε πόλεμος Ελλάδας-Τουρκίας. Υπό το ίδιο ακριβώς πρίσμα καθημερινά γινόμαστε αντικείμενο βομβαρδισμού αποβλακωτικών ισχυρισμών που περίπου συνοψίζονται στην πεποίθηση κάποιων πως ότι βλέπουμε σήμερα γύρω μας ως περιεχόμενο του ελληνικού κράτους είναι κατόρθωμα, δήθεν, αυτών που κυβερνούν τα δέκα τελευταία χρόνια: Δεν αποκλείεται να φθάσουν στο σημείο να μας πουν πώς χωρίς αυτούς οι έλληνες δεν θα είχαν οικογένειες που ευημερούν, δεν θα είχαν κτίσει σπίτια ή εξοχικά, δεν θα είχαν φτιάξει δρόμους, δεν θα είχε γίνει η γέφυρα Ρίο-Αντίριο και το αεροδρόμιο, δεν θα γίνονταν Ολυμπιακοί, δεν θα είχαμε μετρό κτλ. Κανείς δεν λέει ότι γύρω μας είναι μαύρα και είναι άξιον περιέργειας γιατί ο ανώτατος πολιτειακός άρχων το υπονόησε πρόσφατα. Όμως, ο νοήμων και αξιοπρεπής έλληνας πολίτης γνωρίζει την αλήθεια και κυρίως το γεγονός ότι τα περισσότερα από αυτά που επιτεύχθηκαν στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες οφείλονται στην εργατικότητα και δημιουργικότητα των ελλήνων και όχι στο αδηφάγο, σπάταλο και αναποτελεσματικό κράτος. Γνωρίζει ότι κατασπαταλήθηκαν τεράστιοι πόροι που τα τελευταία είκοσι χρόνια εισέρευσαν στην χώρα μας οι οποίοι λόγω παλινωδιών της οικονομικής πολιτικής και θεσμικής ανεπάρκειας αντί να επενδυθούν στην ευημερία και ασφάλεια του μέλλοντος των ελλήνων εξανεμίστηκαν ποικιλοτρόπως. Δεν είναι «όλα μαύρα». Όμως, η αλήθεια είναι ότι τις δύο τελευταίες δεκαετίες η ελληνική κοινωνία προοδεύει σχεδόν αυτονομημένη από το ελληνικό κράτος που την καταδυναστεύει με την γραφειοκρατία, που την χαλιναγωγεί με την κακοδιαχείριση και που κατασπαταλά τον μόχθο της για να διαιωνίζεται ένα αναποτελεσματικό και καιροσκοπικό σύστημα εξουσίας χωρίς ιδεολογία, χωρίς οικονομικό προσανατολισμό και χωρίς εθνικό όραμα. Γιατί να έχουν όραμα, εξάλλου, όταν οι ίδιοι διακηρύττουν πως φθάσαμε δήθεν στην εποχή όπου το κράτος, η κρατική κυριαρχία και το εθνικό συμφέρον είναι, δήθεν, χωρίς νόημα! Η αλήθεια λοιπόν είναι ότι τις δύο τελευταίες δεκαετίες εισέρευσαν στην χώρα πόροι όσο ποτέ άλλοτε στην νεότερη ελληνική ιστορία και η χρηστή διαχείρισή τους θα καθιστούσε την Ελλάδα μια από τις πιο ισχυρές και πιο ασφαλείς χώρες της Ευρώπης και του κόσμου. Ας μη ξεχνούμε επιπλέον ότι ο μέσος έλληνας δουλεύει σκληρά, ότι οι έλληνες εφοπλιστές κυριαρχούν στις θάλασσες, ότι οι έλληνες της διασποράς επενδύουν την γενέτειρά τους και ότι ο τουρισμός –παρά τα ελλείμματα της κυβερνητικής πολιτικής– συνέτεινε τα μέγιστα στο να αυξηθούν οι πόροι που διαθέτουμε ως κοινωνία. Προσθέτουμε όμως ότι οι υπερβολές για τους «δρόμους και τις γέφυρες» που δήθεν «μας έφτιαξαν» αυτοί που στην πραγματικότητα εδώ και είκοσι χρόνια εξανεμίζουν τον μόχθο μας, ωχριούν μπροστά στις αναλήθειες περί τα εξωτερικά. Όσον αφορά τα ζητήματα διπλωματίας ο μέσος έλληνας δεν συμμετέχει παρά μόνο για να ακούσει αποφάσεις παρμένες σε άγνωστα παρασκήνια, στο κυπριακό και στα υπόλοιπα ελληνοτουρκικά από καιρό καλλιεργείται κλίμα κόπωσης και ωχαδελφισμού και οι κρατούντες σε χαμηλούς τόνους καλλιεργούν συστηματικά τα χειρότερα ένστικτα των ελλήνων, όπως την φυγοπονία, τον εφησυχασμό και την διαστρεμμένη κατευναστική αντίληψη που θέλει την εγκατάλειψη των διαπραγματευτικών ερεισμάτων της χώρας ως δήθεν φιλειρηνική και συνετή στάση. Καλλιεργείται εν γένει η λανθασμένη αντίληψη πως στον σύγχρονο άναρχο και ανταγωνιστικό κόσμο η στάση υποταγής, κατευναστικών τακτικών και «ολίγων» παραχωρήσεων είναι, δήθεν, προς το καλό μας.

4. Ένταξη-λύση του κυπριακού: μέτρο στάθμισης οι σκοποί μας

Οι σκοποί της υποβολής αίτησης ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ πριν δέκα περίπου χρόνια και η διαδρομή της ελληνικής πολιτικής έκτοτε συνίστανται στα εξής: 1^ον) Αρχικά, πριν δεκαπέντε περίπου χρόνια κάποιοι υποστήριξαν (και κάποιοι άλλοι, παρακοιμώμενοι της σημερινής εξουσίας, σιώπησαν ή αντιτάχθηκαν) ότι εάν ταυτόχρονα με την αμυντική ενίσχυση της Κύπρου η αναγνωρισμένη Κυπριακή Δημοκρατία υποβάλει αίτηση ένταξης οι προοπτικές διεξόδου και λύσης του κυπριακού θα ήταν μεγάλες. Με δεδομένη την τουρκική αδιαλλαξία το κεντρικό επιχείρημα ήταν ότι –επειδή ακριβώς είναι αδιανόητο η Κύπρος να αποτελεί στρατηγικό όμηρο της Άγκυρας η οποία αρνείται μια βιώσιμη λύση–, οι διαπραγματεύσεις θα οδηγούσαν σε ένταξη στην ΕΕ «ανεξαρτήτως λύσης». 2^ον) Ο στρατηγικός μας σκοπός ήταν να ενταχθεί η Κύπρος και είτε πριν είτε μετά την τελική ένταξη να επιτύχουμε διαμόρφωση προϋποθέσεων και σχεδίων επίλυσης του κυπριακού συμβατών με την κοινοτική έννομη τάξη και τον κοινοτικό πολιτικό πολιτισμό. Αυτή την λογική όχι μόνο δεν μπορούσαν να την αρνηθούν οι ευρωπαίοι συνεταίροι μας αλλά όπως αποδείχθηκε αργότερα πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες την υποστήριξαν με συνέπεια (και θα έλεγα περισσότερη συνέπεια σε συγκριση με πολλούς έλληνες). Τέτοια σχέδια σε συνδυασμό με νέες διεθνοπολιτικές ρυθμίσεις (αποστρατικοποίηση, εγγυήσεις ΟΗΕ, ΕΕ, ΝΑΤΟ) θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν σε μια πολιτειακά και διεθνοπολιτικά βιώσιμη λύση. 3^ον) Τελικά, τον φθινόπωρο του 2002 φθάσαμε στα πρόθυρα της ένταξης όχι επειδή η κυβέρνηση ακολούθησε μια μεγαλεπήβολη και αποτελεσματική στρατηγική –υπενθυμίζουμε ότι αφετηριακά η ελληνική διπλωματία καθυστέρησε και λόγω των εσωτερικών προβλημάτων του ΠΑΣΟΚ δεν επέμενε αρχικά στην έγκαιρη υποβολή αίτησης ένταξης από τον τότε κύπριο πρόεδρο– αλλά επειδή η ΕΕ δεν θα μπορούσε να αρνηθεί στην Κύπρο αυτό που αποτελεί ευρωπαϊκό νομικό και πολιτικό κεκτημένο. Σημειώνεται ότι όταν η διπλωματική αυτή προσπάθεια εισήλθε στην τελική της φάση, ο εκτοπισμός του τότε ΥΠΕΞ λόγω του επεισοδίου Οτσαλάν και ο θάνατος του αείμνηστου Γιάννου Κρανιδιώτη αποστέρησε την ελληνική διπλωματία από τα ελάχιστα κυβερνητικά εκείνα στελέχη που κάτι γνώριζαν για τους σκοπούς, τις ευρωπαϊκές διαδικασίες και τις δυνατότητές μας όσον αφορά τη ένταξη της Κύπρου και την βιώσιμη λύση του κυπριακού. 4^ον) Το 2002-2003 και ενώ λοιπόν η Κύπρος αναπόδραστα και για αντικειμενικούς λόγους κινήθηκε ακάθεκτη προς την ένταξη φέρνοντας σε θέση άμυνας την τουρκική διπλωματία, πολιτικό γεγονός που κατά κάποιο τρόπο θα αντιστάθμιζε τα στρατιωτικά τετελεσμένα του 1974, η ελληνική διπλωματία έχασε τελείως τον προσανατολισμό της: Αποσύνδεσαν άκαιρα και ολοκληρωτικά τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ, αποδύθηκαν σε ανταγωνισμό κατευναστικής ρητορείας, άνοιξαν όλα τους χαρτιά, κατέστησαν την πολιτική του ζεϊμπέκικου αυτοσκοπό και συμπαρέσυραν σε οργανωμένες γραφικές εκδηλώσεις, χορούς της κοιλιάς, τραγούδια και άλλα φαιδρές ενέργειες πολλά σοβαρά άτομα που πείσθηκαν πως η προσωπική επικοινωνία είναι δυνατό να επιλύσει χρόνιες διακρατικές διενέξεις. Το ζήτημα που τίθεται ασφαλώς δεν είναι οι προθέσεις όλων όσων συμμετείχαν αλλά στο γεγονός ότι αποτέλεσαν μέρος μιας έξωθεν πολιτικά οργανωμένης διπλωματικής παλινωδίας που φαινομενικά βελτίωνε το κλίμα αλλά κατ’ ουσία άφηνε τα προβλήματα άλυτα ενώ ενίσχυε τον επιτιθέμενο. Αντί λοιπόν σοβαρών διαπραγματεύσεων κυριάρχησαν οι γραφικότητες. Οι σοβαρές διακρατικές διαπραγματεύσεις –οι οποίες εκ της φύσεώς τους είναι σκληρές αναμετρήσεις μέσων και θελήσεων– αντικαταστάθηκαν με αποπροσανατολιστική παραφιλολογία για τις προσωπικές φιλίες και τα «ποικιλόμορφα» διαπροσωπικά ειδύλλια, καθώς και άλλες εκδηλώσεις χωρίς ουσιαστικό πολιτικό περιεχόμενο που έδιναν την εικόνα τερματισμού του τουρκικού αναθεωρητισμού ή ακόμη και κάποιου είδους … ενοποίηση Ελλάδας-Τουρκίας. Ερωτώ: Ο Ανδρέας Παπανδρέου κάποια στιγμή είπε mea culpa. Κάποιοι άλλοι γιατί δεν ζήτησαν συγνώμη όταν ο περιβόητος Τζεμ στον οποίο τόσα πολλά επενδύσαμε υπήρξε έκτοτε ο συνεπέστερος υποστηρικτής του Ντεκτάς! 5^ον) Ακόμη πιο σημαντικό, η ανυπαρξία ορθολογιστικής διπλωματίας αποκοίμισε την Ελλάδα με αποτέλεσμα να μην υπάρξουν διαπραγματεύσεις στο πλέγμα σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας-Ευρώπης-ΗΠΑ, αφενός αφήνοντας έτσι το διπλωματικό πεδίο ανοικτό στην Βρετανία και την Τουρκία και αφετέρου αφήνοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων όσον αφορά τις διεθνοπολιτικές πτυχές του κυπριακού στους άγγλους διπλωμάτες. Βασικά, μας είπε άγγλος διπλωμάτης πρόσφατα, το 2002 δεν γνωρίζαμε με ακρίβεια τις ελληνικές θέσεις όσον αφορά τις διεθνοπολιτικές πτυχές του κυπριακού.

5) Το μαύρο φθινόπωρο της ελληνικής διπλωματίας: Η χαμένη ευκαιρία βιώσιμης λύσης του κυπριακού

Παρά τις περί του αντιθέτου εντυπώσεις που δημιούργησε η οργανωμένη και ενορχηστρωμένη προπαγάνδα υπέρ του σχεδίου Αναν, η αλήθεια είναι ότι το φθινόπωρο του 2002 η ελληνική διπλωματία κατεδαφίστηκε αναιρώντας ερείσματα δέκα περίπου ετών τα οποία θα επέτρεπαν ταυτόχρονα με την ένταξη να επιλυθεί το χρονίζον κυπριακό ζήτημα. Όπως γίνεται αντιληπτό το πρόβλημα που τίθεται δεν έγκειται στο γεγονός ότι ο Αναν υπέβαλε σχέδιο αλλά το γεγονός ότι δεν υπέβαλε ένα άλλο σχέδιο που θα περιείχε διεθνοπολιτικά και πολιτειακά βιώσιμες προτάσεις επειδή θα βρίσκονταν σε συμβατότητα με την ιδιότητα της Κύπρου ως πλήρους μέλους της ευρωπαϊκής οικογένειας. Για αυτό το αδιαμφισβήτητο γεγονός κάποιοι ευθύνονται: 1^ον) Πολύ πριν την εκδήλωση του σχεδίου Αναν οι προαναφερθέντες «εκποιημένοι διανοούμενοι» και άλλοι περιφερόμενοι εντός και εκτός των τειχών του Μαξίμου και του ΥΠΕΞ υποστήριξαν την «συνομοσπονδία» ουσιαστικά δυναμιτίζοντας έτσι την ευρωπαϊκή προοπτική για μια ενιαία και βιώσιμη κυπριακή πολιτεία ενταγμένη στην ΕΕ. Αυτό όπως ήδη αναφέρθηκε προκάλεσε την οργή του πρώην ΥΠΕΞ και σήμερα αρχηγού της προεκλογικής εκστρατείας του ΠΑΣΟΚ αλλά δυστυχώς ελάχιστοι κατανόησαν την σημασία αυτής της εξέλιξης. Πως θα μπορούσαν εξάλλου όταν ο φορέας αυτής της θέσης είναι γνωστό ότι ήταν ο επί τα επικοινωνιακά εντεταλμένος της ανώτατης πολιτικής εξουσίας. 2^ον) «Φημολογίες» θέλουν πολλά άτομα της προαναφερθείσης «εκποιημένης διανόησης» να είχαν συμμετάσχει σε αδιαφανείς ομάδες εργασίας υπό αμερικανούς, βρετανούς και γερμανούς «ιδιώτες» που βοηθούσαν στα σκοτεινά παρασκήνια τις αγγλικές ραδιουργίες κατά της ενταξιακής πορείας της Κύπρου. Έτσι, βασικά, με την ανοχή της δική μας πολιτικής εξουσίας και για λόγους που είναι δύσκολο να κατανοηθούν αναιρούσαν τα διαπραγματευτικά ερείσματα της Κύπρου βοηθώντας αυτούς οι οποίοι αντί ένταξης επεξεργάζονταν την διχοτόμηση του νησιού. Δηλαδή: Αντί σχεδιασμού, αποτελεσματικής εφαρμογής του και ανυποχώρητης στάσης απέναντι στα θέματα αρχής που αφορούσαν την κυπριακή ένταξη (βιωσιμότητα, συμβατότητα με κοινοτικό κεκτημένο και απαλλαγή από αποικιοκρατικές εγγυήσεις), στην καλύτερη περίπτωση στην ελληνική πλευρά επικρατούσε γενικευμένο χάος, ασυναρτησία και αναρχία. 3^ον) Όταν προαναγγέλθηκε το σχέδιο Αναν, αν και κάποιοι στην Κύπρο και στην Ελλάδα πρόλαβαν να μουρμουρίσουν ότι η υποβολή του έπρεπε να υποβληθεί μετά την υπογραφή της ένταξης τον Απρίλιο του 2003, η ελληνική διπλωματία, εν τούτοις, παρέλειψε να αντιδράσει και αυτό παρά τα ισχυρά ερείσματά μας που θα μας ενίσχυαν στην προσπάθεια αποτροπής υποβολής των προτάσεων για μερικούς μόνο μήνες. Αυτό ήταν ένα απολύτως θεμιτό αίτημα και είχαμε συμμάχους όλους τους συνεταίρους πλην Βρετανίας οι οποίοι ασφαλώς δεν επιθυμούσαν ένα προβληματικό μελλοντικό κράτος-μέλος. Η ορθή ελληνική θέση έπρεπε να ήταν μια μόνο και ακλόνητη: Η ένταξη έπρεπε να διαμορφώσει την λύση και όχι η λύση να προηγηθεί είτε ανατρέποντας έτσι την ένταξη (όπως οι τούρκοι αξίωσαν αργότερα συνδέοντάς την με την ένταξη της Τουρκίας) είτε να προδικάσει πρόνοιες που θα αναιρούσαν την εφαρμογή του κοινοτικού νομικού και πολιτικού κεκτημένου στην Κύπρο. Η Βρετανία, βεβαίως, η οποία ήθελε να επιτύχει διαιώνιση της στρατηγικής εποπτείας επί της Κύπρου και να διατηρήσει τις στρατιωτικές βάσεις πρωτοστάτησε για να υπάρξει μια κολοβή ένταξη. Γιατί, όμως, να βρεθούν έλληνες οι οποίοι, είτε με σύμπραξη είτε με αδράνεια, τους βοήθησαν σ’ αυτές τις ραδιουργίες; Όπως όλοι γνωρίζουν, συντάκτες του αρχικού σχεδίου Αναν είναι οι βρετανοί διπλωμάτες στα χέρια των οποίων η ελληνική διπλωματία άφησε την τύχη ενάμιση εκατομμυρίων ελλήνων της Κύπρου. Αυτοί είναι οι πολιτικοί άνδρες που ζητούν την ψήφο μας επειδή «πέτυχαν» την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ! 4^ον) Συντομογραφικά, οι προτάσεις που τελικά υποβλήθηκαν διχοτομούσαν το νησί, δημιουργούσαν ένα τερατώδες μη λειτουργικό πολιτειακό μόρφωμα, καταργούσαν για πάντα την λαϊκή κυριαρχία των κυπρίων και την υπέτασσαν στην τουρκική και βρετανική δικαιοδοσία, πρόβλεπαν παρουσία ξένων στρατευμάτων για πάντα στο νησί και προ-δέσμευαν την ακύρωση της εφαρμογής της κοινοτικής έννομης τάξης στην Κύπρο που θα επικυρωνόταν … από την Πράξη Προσχώρησης. Στην Αθήνα παρακοιμώμενοι της εκσυγχρονιστικής εξουσίας αποφάνθηκαν αποβλακωτικά ότι «αυτό μπορεί να γίνει» (δηλαδή δεν υπάρχει νομικό κώλυμα αν η διχοτόμηση συμφωνηθεί πριν την ένταξη να εξαιρείται η εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου στην Κύπρο) ενώ σε χειρότερες περιπτώσεις όπως αυτή γνωστού εκσυγχρονιστή φιλοσόφου υποστηρίχθηκε ότι στην … μεταεθνική εποχή της μιας υπερδύναμης η λαϊκή κυριαρχία και η συλλογική ελευθερία των μικρών κρατών είναι έννοιες που χάνουν την σημασία τους και γι’ αυτό το σχέδιο Αναν ήταν επουράνια ευλογία και πρωτοποριακό εγχείρημα δημιουργίας μιας «πολυπολιτισμικής πολιτείας» (το πρώτο στην ιστορία θα ήταν αυτό, το δεύτερο και τελευταίο υποθέτουμε σύντομα η Ελλάδα).

Τα πιο πάνω ερμηνεύουν το γεγονός ότι όπως γνωρίζουν οι παροικούντες στο ελληνικό ΥΠΕΞ, οι πολιτικοί ιθύνοντες της διπλωματίας μας «φόρεσαν μαύρα περιβραχιόνια» όταν στην Κύπρο η κυπριακή κοινωνία εξ ενστίκτου επιβίωσης επέλεξε τον Τάσο Παπαδόπουλο ως Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας (οι οποίος, αν και ελάχιστοι το γνωρίζουν στην Αθήνα, είναι ένας από τους ικανότερους και πλέον σώφρονες σύγχρονους έλληνες πολιτικούς ηγέτες). Έκτοτε, ο νέος πρόεδρος, παρά τις δυσκολίες που δημιούργησε το «διαπραγματευτικό τετελεσμένο του σχεδίου Αναν» αγωνίζεται να πείσει την Αθήνα για στάση υπέρ βελτιώσεων που θα καταστήσουν την λύση ενδεχομένως στοιχειωδώς βιώσιμη. Τελικά, βεβαίως, η πλεονεξία των τούρκων μας διέσωσε προσωρινά και η Κύπρος εντάχθηκε. Το μεγάλο πρόβλημα, επαναλαμβάνουμε, δεν είναι το γεγονός ότι εκδηλώθηκε το σχέδιο Αναν αλλά το γεγονός ότι εκδηλώθηκε άκαιρα και με περιεχόμενο που δεν ήταν συμβατό με την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ ενώ ταυτόχρονα διχοτομούσε για πάντα το νησί. Σε κάθε περίπτωση, αν και υπάρχουν ακόμη ελπίδες κοσμητικών αλλαγών για τις οποίας εκλιπαρεί η Λευκωσία –και εσχάτως μαθαίνουμε και η Αθήνα– ελάχιστες ελπίδες υπάρχουν για ουσιαστικές αλλαγές. Αν δεν καταφέρουμε ούτε αυτά τα ελάχιστα –και με δεδομένο το γεγονός ότι όσον αφορά την συζήτηση των διεθνοπολιτικών ζητημάτων με την Τουρκία και τις άλλες ενδιαφερόμενες δυνάμεις η Αθήνα συνεχίζει να λειτουργεί με την λογική του ζεϊμπέκικου ως δήθεν καταλύτη επίλυσης διακρατικών διενέξεων– η Κύπρος και η Ελλάδα θα χάσουν την τελευταία ίσως ευκαιρία αποφυγής της διχοτόμησης και δημιουργίας ενός βιώσιμου κράτους.

Με βάση τα πιο πάνω «πραγματικά γεγονότα», είναι πολιτική ύβρις κάθε ισχυρισμός ότι η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία της ελληνικής διπλωματίας. Η πραγματικότητα είναι ότι οι λανθασμένοι χειρισμοί, η διπλωματική ολιγωρία, το μικρό πολιτικό ανάστημα των ηγητόρων της διπλωματίας μας, το έλλειμμα σχεδιασμού και προνοητικότητας και οι επιρροές της εντός και εκτός των τειχών «εκποιημένης» κοσμοπολίτικης διανόησης –οι επιρροές της οποίας αν συνεχιστούν μετά τις εκλογές θα προκαλέσουν πολύ μεγαλύτερα κακά στην Ελλάδα– ανέτρεψαν ευκαιρίες, δυνατότητες και προοπτικές. Μετά τα κατά συρροή λάθη τα οποία εν τούτοις αποσιωπήθηκαν για να βαπτιστεί η αποτυχία σε επιτυχία, η λύση στην καλύτερη περίπτωση θα υπολείπεται κατά πολύ των αρχικών προσδοκιών μας και στην χειρότερη περίπτωση θα έχουμε «ευρωδιχοτόμηση» που θα διαιωνίσει μια «βόμβα του μέλλοντος».

Παναγιώτης Ήφαιστος, Καθηγητής Διεθνών σχέσεων-στρατηγικών σπουδών

Πολλοί και πολύ συχνά διαφώνησαν μαζί σας, άλλοι δικαίως και άλλοι αδίκως. Ενώ σχεδόν όλοι αναγνωρίζουν την ευφυία σας και την πολιτική σας ευθύτητα ως τα μεγαλύτερα προσόντα σας, μερικοί ορθά επικρίνουν τις αυθαίρετες αλλαγές θέσεων ενώ κάποιοι άλλοι εκτιμούν το θάρρος σας όταν ενάντια στο ρέμα ο Θόδωρος Πάγκαλος ορθώνει περιεκτικές και βάσιμες θέσεις κατά του πολιτικού ανορθολογισμού στην εξωτερική μας πολιτική Έτσι, κανείς –και πρωτίστως όχι εσείς– δεν μπορεί να λησμονήσει την στάση σας όταν συγκρουστήκατε με το κόμμα σας το οποίο συμπλέοντας με την καταστροφική στάση του τότε κύπριου προέδρου το 1988-91 δεν πίεσε επαρκώς για έγκαιρη υποβολή αίτησης ένταξης. Δεν διστάσατε, αργότερα, επίσης, να πείτε επανειλημμένα ότι αυτή η αργοπορία καθυστέρησε την ένταξη και έτσι ενδεχομένως καθυστέρησε την λύση του κυπριακού. Στη συνέχεια, μαζί με τον αείμνηστο Γιάννο Κρανιδιώτη και την υποστήριξη πολλών άλλων όλων των ιδεολογιών και όλων των παρατάξεων που στήριξαν την ευρωπαϊκή προοπτική της Κύπρου γράφοντας εκατοντάδες άρθρα και αρκετά βιβλία, ως υπουργός συνεχίσατε την πολιτική ένταξης της οποίας αναμφίβολα είστε ο εμπνευστής, αρχιτέκτονας και πιο αποτελεσματικός διπλωμάτης όταν ήσασταν το Υπουργείο Εξωτερικών.

Η πιο πάνω αναδρομή στον ρόλο σας και στην θέση σας ήταν αναγκαία για να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι για τους οποίους στην πλευρά της σημερινής κυβερνώσας παράταξης εσείς και ο Γεράσιμος Αρσένης, καθώς επίσης και ελάχιστα άλλα στελέχη, εκφράσατε οξύτατες επικρίσεις για τις προτάσεις του ΟΗΕ όπως τελικά υποβλήθηκαν από τον ΓΓ τον ΓΓ Κόφι Αναν το Φθινόπωρο του 2002. Κατά την άποψή μου, αυτές οι δημόσιες θέσεις αποτελούν για τους τότε φορείς τους τίτλο τιμής επειδή σε μια σκοτεινή φάση της δημόσιας ζωής κατά την οποία κυριάρχησαν η ιστορική ανεκδοτολογία και οι ανελεύθερες ιδεολογικοπολιτικές εκλογικεύσεις ποικίλων κοσμοπολίτικων παραδοχών –ή οι πνευματικές διαστροφές αυτών που στις 4.11.2003 ονομάσατε «διαστρεμμένη διανόηση» και «εκποιημένες συνειδήσεις»– κάποιοι κράτησαν το λάβαρο του πολιτικού ορθολογισμού. Οι πιο πάνω οξύτατες επικρίσεις σας, σημειώνω, είναι καταγεγραμμένες και θα ήταν τουλάχιστον θλιβερό εάν σήμερα τις λησμονήσετε. Συναφώς, επιτρέψτε μου να κάνω πέντε επισημάνσεις που οριοθετούν τον σημερινό πολιτικό ορθολογισμό ως προς το κρίσιμο ζήτημα του κυπριακού, το οποίο όπως εσείς γνωρίζετε αλλά πολλοί της παράταξής σας λησμονούν αφορά εκατοντάδες χιλιάδες ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους. Επιπλέον, ενόψει κρίσιμων διαπραγματεύσεων επίλυσης του Κυπριακού, αποτελεί ζωτικό εθνικό συμφέρον να μην υποταχθεί ο ορθολογισμός στις κακώς νοούμενες σκοπιμότητες κομματικής πειθαρχίας σε μια ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενη και ρευστή για την παράταξή σας μεταβατική φάση.

Πρώτο, η υποστήριξη της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ ήταν ευρεία και έτεμνε κάθετα και εγκάρσια τα κόμματα. Γι’ αυτό σήμερα αποτελεί σφετερισμό και απαράδεκτη ιδιοτέλεια η οικειοποίηση του προσανατολισμού της ένταξης από εφήμερες κομματικές σκοπιμότητες ή προσωπικές αρχηγικές φιλοδοξίες ατόμων που περιέπεσαν σε σοβαρά διπλωματικά ή πολιτικά λάθη. Ακόμη πιο σημαντικό, σας επισημαίνω –με παράκληση να το ψάξετε λίγο περισσότερο– ότι θέσεις που υποστήριξαν την πάγια τουρκική θέση για συνομοσπονδία, και για τους φορείς των οποίων χρησιμοποιήσατε βαρύτατους χαρακτηρισμούς (20.2.2002 και 4.11.2003), ακούστηκε ότι μεταφράζονται στην τουρκική γλώσσα από ίδρυμα που ειρωνικά φέρει το όνομα του αείμνηστου ιδρυτού του ΠΑΣΟΚ. Ποιος λοιπόν θα μπορούσε να κλείσει τα μάτια μπροστά στο τεράστιο πολιτικό ολίσθημα τροφοδότησης της φασιστικής τουρκικής επιχειρηματολογίας από χρηματοδοτούμενες με ελληνικά χρήματα μεταφράσεις επιστημονικά αμφιλεγόμενων αναλύσεων; Πόσο αυτό σχετίζεται με τις μετεκλογικές επιλογές των νέων ηγετών του ΠΑΣΟΚ όσον αφορά την τελική λύση και τι πρέπει να σκέφτεται ένας έλληνας ψηφοφόρος που τον βομβαρδίζουν με προπαγάνδα για μεγάλες διπλωματικές επιτυχίες;

Δεύτερο, ενώ ο προσανατολισμός της ένταξης ήταν διακομματικός, νομίζω είστε ο τελευταίος που μπορείτε να πείτε ότι το 2002-3 οι επικεφαλείς της ελληνικής διπλωματίας ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες των περιστάσεων: α) Οι προτάσεις του ΓΓ του ΟΗΕ, όπως και εσείς υποστηρίξατε, δεν βρίσκονταν σε αρμονία με το Κοινοτικό πολιτικό και νομικό κεκτημένο, β) αφέθηκαν να υποβληθούν άκαιρα και παρά τις αντιρρήσεις μας (που έπρεπε για να είναι επιτυχείς να ήταν πολύ πιο έντονες και πολύ πιο εύστοχες), γ) παράγοντες της διπλωματίας μας ευνόησαν μια απίστευτη καμπάνια ιστορικής ανεκδοτολογίας για να πείσουν τον ελληνικό λαό ότι οι προτάσεις αποτελούσαν «ιστορική ευκαιρία» και δ) προσκείμενοι σ’ αυτούς «διανοητές» υποστήριξαν ότι στην μεταεθνική εποχή ο συμβιβασμός σε θέματα ελευθερίας-λαϊκής κυριαρχίας είναι «σοφία της περιορισμένης δυνατότητας» και υποχρεωτική λόγω «ηγεμονικής αναγκαιότητας». Είναι ή δεν είναι τέτοιες στάσεις, συμπεριφορές και διπλωματικοί χειρισμοί αυτοχειριασμός; Πως μπορεί κάποιος, λοιπόν, ελαφρά τη καρδία, να ομιλεί για διπλωματικές επιτυχίες;

Τρίτο, όσο κανείς άλλος γνωρίζετε ότι αν το σχέδιο Αναν αν δεν αλλάξει για να είναι συμβατό με την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ α) κατ’ ουσίαν αναιρεί την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, β) δημιουργεί ένα πολιτειακό τερατούργημα που καταστέλλει την λαϊκή κυριαρχία-ελευθερία όλων των ελλήνων και γ) θα αποτελέσει εστία συγκρούσεων και κινδύνων για την ασφάλεια όλων των εμπλεκομένων κρατών.

Για τους πιο πάνω και πολλούς άλλους λόγους, αγαπητέ κ Πάγκαλε, έστω και αν αυτό σημαίνει κόστος για το κόμμα στο οποίο ανήκετε, ως ψηφοφόρος και άτομο που στο παρελθόν αγωνίστηκε παράλληλα με εσάς γι’ αυτή τη μεγάλη υπόθεση παίρνω το θάρρος να σας πω δημοσίως ότι έχετε πολιτικό χρέος να αποκαταστήσετε την αλήθεια και τον ορθολογισμό στον δημόσιο διάλογο: Πρώτο, η επιτυχία της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ ανήκει σε πολλούς και όχι κατ’ ανάγκη σ’ αυτούς που συμβατικά και όλως περιέργως κατονομάζουν πολλοί σχολιαστές ή πολιτικολογούντες ως δαφνοστεφανομένους πρωτεργάτες της «επιτυχίας». Δεύτερον, έγιναν σοβαρά λάθη ή παραλείψεις στην φάση υποβολής των προτάσεων του ΓΓ του ΟΗΕ το 2002-3 για τις οποίες απαιτείται να αποδοθούν πολιτικές ευθύνες. Τρίτο, για μια υπόθεση που και εσείς στο παρελθόν παλέψατε με επιτυχία απαιτείται σήμερα εγρήγορση και ορθολογισμός που δεν πρέπει να επισκιαστεί από τον φανερό πλέον λαϊκισμό της προεκλογικής περιόδου. Η Κύπρος, δεν πρέπει για ακόμη μια φορά να καταστεί εξιλαστήριο θύμα ελλαδικού πολιτικού ανορθολογισμού, λαϊκισμού και εφήμερων κινήσεων εντυπωσιασμού! Έτσι, για να μην υποστούμε εθνική πανωλεθρία όταν, όπως φαίνεται να οδηγούν τα πράγματα, η επιτυχία της ένταξης μετατραπεί σε «ευρωδιχοτόμηση», είναι αναγκαίο να πάρετε πολιτικές πρωτοβουλίες αποκατάστασης της αλήθειας και δημόσιας δέσμευσης όλων –και κυρίως του κόμματός σας– στην ανάγκη αλλαγών στο σχέδιο Αναν που θα καθιστούν την κυπριακή πολιτεία βιώσιμη και συμβατή με την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ. Εσείς υποθέτω γνωρίζετε τις εκκλήσεις της δύσμοιρης κυπριακής πολιτικής ηγεσίας που εδώ και μήνες ζητεί συμπαράσταση για αλλαγές έστω και της τελευταίας στιγμής, για να περισωθούν τα στοιχειώδη και ουσιώδη μιας βιώσιμης λύσης αποτρέποντας έτσι διλήμματα του τύπου «είτε μια μη βιώσιμη λύση είτε μια «ευρωδιχοτόμηση».

Παναγιώτης Ήφαιστος Καθηγητής Διεθνών-στρατηγικών σπουδών, Πάντειον Πανεπιστήμιο.

Ο ύστερος πολιτικός παραλογισμός του προεκλογικού μας αγώνα αφορά τον «αντιαμερικανισμό». Φθάσαμε στο σημείο που αν κάποιος διερωτηθεί κατά πόσο στην Ελλάδα υπάρχει κίνδυνος να ξανακουστεί το γνωστό «ιδού ο στρατός σου» αυτομάτως χαρακτηρίζεται ως δήθεν «αντιαμερικανός». Αυτό ισοδυναμεί με θέση πως η απαίτηση των ηγετών ενός ανεξάρτητου κράτους για ισόρροπες σχέσεις με τα ισχυρότερα κράτη είναι κάτι το περίεργο ή και κάτι το πρωτοφανές. Όντως, στο παρελθόν, αριστερά και δεξιά ιδεολογήματα θεωρούσαν την Ελλάδα αναλώσιμη στο βωμό πρώην ανατολικών και δυτικών ηγεμονισμών. Τέσσερις σύντομες επισημάνσεις:

Πρώτο, μπορεί η υποτέλεια και η υποχωρητικότητα στην διεθνή πολιτική να προκαλεί φιλικά ηγεμονικά κτυπήματα στην πλάτη αλλά στην πραγματικότητα προκαλεί την περιφρόνηση των ηγετών των ισχυρών κρατών. Δεύτερο, καλός ηγέτης είναι όχι αυτός που τον αγαπούν οι ηγέτες των ξένων κρατών αλλά αυτός που τον σέβονται οι σύμμαχοι και τον φοβούνται οι εχθροί. Τρίτο, καλός ηγέτης είναι όχι αυτός που είναι πάντα έτοιμος να κάνει παραχωρήσεις αλλά αυτός ο οποίος, επειδή ακριβώς γνωρίζει ότι η διπλωματία είναι μια αδυσώπητη αναμέτρηση μέσων και θελήσεων και μια διαρκής διαπραγμάτευση στη βάση των εθνικών συμφερόντων, διεκδικεί ισοτιμία-αμοιβαιότητα, απαιτεί ισορροπία συναλλαγών και ποτέ δεν υποχωρεί επί θεμάτων που αφορούν τα έσχατα κυριαρχικά συμφέροντα όπως αυτά κατοχυρώντονται στις διεθνείς συνθήκες. Τέταρτο, ιδιαίτερα ο ηγέτης μιας λιγότερο ισχυρής χώρας απαιτείται να έχει πλήρη συναίσθηση του γεγονότος ότι οι σχέσεις με τις μεγάλες δυνάμεις είναι ένας αδιάκοπος και δύσκολος αγώνας ούτως ώστε η ασυμμετρία ισχύος να μη καθίσταται ασυμμετρία πολιτικών σχέσεων.

Ο πολιτικός ηγέτης ανεξαρτήτως ιδεολογίας είναι αταλάντευτα πιστός στην εθνική ανεξαρτησία η οποία, πρακτικά μιλώντας, αποτελεί το ισοδύναμο της ελευθερίας στις ενδοκρατικές σχέσεις. Αν λοιπόν κάποιος επίδοξος ηγέτης είπε στο παρελθόν ότι «το εθνικό συμφέρον και η κυριαρχία είναι έννοιες ξεπερασμένες», είναι θεμιτό να διερωτηθεί κάποιος για την καταλληλότητά του όταν διεκδικεί ύψιστα πολιτικά αξιώματα! Γενικότερα μιλώντας, το ζήτημα αυτό τέθηκε σε λάθος βάση από τον Θόδωρο Πάγκαλο, όταν σε πρόσφατη συνέντευξή του υποστήριξε πως πιθανά ερωτήματα για την βαθμίδα δέσμευσης στο εθνικό συμφέρον ενός ηγέτη ο οποίος διατυπώνει τέτοιες ή ανάλογες θέσεις συνιστά αμφισβήτηση του πατριωτισμού του. Το ζήτημα όμως δεν είναι οι προθέσεις αλλά η «κοσμοθεωρία» ενός πολιτικού ηγέτη η οποία όπως συχνά συμβαίνει δεν είναι η ίδια για όλα τα άτομα. Εμείς δύσκολα θα φτάναμε στο σημείο να μιλήσουμε για «συνεργάτες προδοτών» και «εκποιημένη διανόηση» όπως έκανε ο Θόδωρος Πάγκαλος. Ερωτούμε όμως: Δεν υπάρχουν βαθμίδες δέσμευσης στην πατρίδα και στα εθνικά συμφέροντα; Δεν υπάρχουν κοσμοθεωρίες που δεν είναι συμβατές με την εθνική ανεξαρτησία και τα εθνικά συμφέροντα; Ποιοι και πόσοι λανθσμένα θεωρούν το κράτος αναλώσιμο στο βωμό διεθνιστικών-κοσμοπολίτικων ιδεολογημάτων τη στιγμή που κάποιοι άλλοι ορθά το θεωρούν θεσμό συλλογικής ελευθερίας-ανεξαρτησίας; Ποιοι και πότγε μίλησαν με επιπολαιότητα υποστηρίζοντας βασικά πως η αλληλεξάρτηση και η παγκοσμιοποίηση καθιστούν τον κρατική κυριαρχία περιττή και αναλώσιμη; Πόσοι και ποιοι υποστήριξαν πως η λαϊκή κυριαρχία των κυπρίων που καταργούσε το αρχικό σχέδιο Αναν δεν είχε σημασία επειδή εισερχόμαστε στην… μεταεθνική εποχή και πόσοι άλλοι υποστήριξαν ότι η βιωσιμότητα και δημοκρατικότητα του κυπριακού κράτους είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τους ελληνοκύπριους όσο και για τους τουρκοκύπριους! Δηλαδή, ο κύριος Πάγκαλος θα κατέτασσε στην ίδια βαθμίδα δέσμευσης στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα εκείνους που υποστηρίζουν ότι επειδή βρισκόμαστε στην «μεταεθνική εποχή» η λαϊκή κυριαρχία είναι περιττή με εκείνους που υποστηρίζουν ότι η εθνική μας ανεξαρτησία και η λαϊκή μας κυριαρχία είναι η συλλογική μας ελευθερία; Τέτοια ισοπέδωση μόνο στο πλαίσιο αγοραίων συζητήσεων θα μπορούσε να γίνει και δεν αρμόζει σε ευφυής ανθρώπους. Πολιτικοί λοιπόν των οποίων το πολιτικό βιογραφικό δείχνει ότι πάντοτε στήριζαν την λαϊκή κυριαρχία και την εθνική ανεξαρτησία καλά θα κάνουν να αποφεύγουν να θυσιάζουν τον ορθολογισμό στο βωμό μικροπολιτικών και εφήμερων κομματικών ισορροπιών. Κυρίως είναι τίμιο να θυμούνται οι ίδιοι τι έλεγαν στο παρελθόν.

Αξίωση ισόρροπων και αξιοπρεπών σχέσεων στις σχέσεις μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι λοιπόν «αντιαμερικανισμός» αλλά διακρατικός ορθολογισμός. Αυτοί που θεωρούν ως «αντιαμερικανισμό» την αξίωση αμοιβαιότητας-ισοτιμίας και ισορροπίας σχέσεων φαίνεται ξέχασαν ποιοι ανταγωνιζόταν αυτό το ισχυρό κράτος άσκοπα και συχνά άδικα (υπόθεση ευρωπυραύλων), ποιοι συνέπλευσαν με τις ΗΠΑ σε λανθασμένες επιλογές και μάλιστα άνευ ανταλλαγμάτων (πόλεμος στο Ιράκ και χρήση της βάσης της Σούδας) και ποιοι στο αποκορύφωμα μιας μεγάλης κρίσης άφησαν να υποβληθεί το σχέδιο Αναν που τώρα τρέχουν να … βελτιώσουν. Στις διεθνείς σχέσεις και λόγω της φύσης του διεθνούς συστήματος (κυρίαρχα κράτη τα οποία επιδιώκουν εκπλήρωση διαφορετικών –άλλοτε συγκλινόντων, άλλοτε ανταγωνιστικών και ενίοτε εχθρικών– εθνικών συμφερόντων) δεν υπάρχουν φίλοι αλλά συμφέροντα στην βάση των οποίων οι πολιτικοί ηγέτες συναλλάσσονται ανταλλακτικά. Όλοι –και ιδιαίτερα τα ισχυρά κράτη των οποίων ο ορθολογισμός δεν πρέπει να υποτιμάται– αναμένουν από λιγότερο ισχυρά κράτη να θέτουν ένα απαραβίαστο σύνορο ως προς το οποίο δεν υπάρχει υποχώρηση, δεν υπάρχει κατευνασμός και δεν υπάρχει διάλογος. Αυτό το σύνορο είναι η ακεραιότητα των συνόρων της εθνικής επικράτειας και η ελευθερία-αξιοπρέπεια των πολιτών (που στην περίπτωσή μας για νομικούς και ηθικούς λόγους καλύπτει και τους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας!). Όταν λοιπόν πρόσφατα έγινε σοβαρά λόγος για «εκποιημένη διανόηση» καλά θα έκανε αυτός που υποστήριξε αυτή την σημαντική και ορθή θέση να γνώριζε τι λένε οι ίδιοι οι αμερικανοί γι’ αυτούς που δουλικά-εκποιημένα υπηρετούν τα συμφέροντά τους σε «ηττημένα» και διαλυμένα κράτη. Σκοπός των ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες, έγραψαν πρόσφατα τρις αμερικανοί αναλυτές για τους φορείς «κριτικών-κονστρουκτιβιστικών» ιδεών που αποτελούν και την κυρίαρχη τάση στην Ελλάδα, «είναι να κατορθώσει να αλλάξει τις παραστάσεις με βάση τις οποίες οριοθετούνται οι ιδεολογικές πεποιθήσεις σε λιγότερο ισχυρά κράτη ή ηττημένες πολιτείες». Έτσι, συνεχίζουν, «οι Hνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, πίεσαν συστηματικά και επίμονα για τη διάδοση συγκεκριμένων πεποιθήσεων ως προς το πώς πρέπει να είναι το όραμα της διεθνούς κοινωνίας [που τις συνέφερε] μετά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ανανέωσαν και αναζωογόνησαν [αυτή τη στρατηγική] την μεταψυχροπολεμική εποχή». Επειδή λοιπόν η Ελλάδα δεν είναι «ηττημένη πολιτεία» ή υποψήφιο θύμα για θυσία στο βωμό εφήμερων ηγεμονικών συμφερόντων, είναι φυσικό οι πολίτες να εξετάζουν εξονυχιστικά τις κοσμοθεωρίες και τις ιδεολογικές δεσμεύσεις ενός έκαστου επίδοξου πολιτικού ηγέτη όσον αφορά την κρατική κυριαρχία και τα εθνικά συμφέροντα. Επίσης, τις δεσμεύσεις στην εθνική ανεξαρτησία, την λαϊκή κυριαρχία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Καλές σχέσεις με την υπερατλαντική σύμμαχο της Ελλάδας μπορούν να υπάρξουν μόνο στην βάση αξιώσεων για ισοτιμία, αμοιβαιότητα και ισορροπία συναλλαγών. Μια τέτοια στάση όχι μόνο δεν αποτελεί «αντιαμερικανισμό» αλλά, επιπλέον, οι αμερικανοί ηγέτες, ακόμη και όταν διαφωνούν, την θεωρούν ορθολογιστική και σεβαστή. Σε τελευταία ανάλυση δεν χρειάζεται να είναι κάποιος αμερικανός για να γνωρίζει την αμερικανική νοοτροπία και την αμερικανική διπλωματική τακτική!!

Ο άθεος ως ηγέτης

Παναγιώτης Ήφαιστος, «Τύπος της Κυριακής» 1.2.2004

Στηλιτεύοντας τον πολιτικό ανορθολογισμό των άθεων «διαφωτιστών» ο μεγάλος μας στοχαστής Παναγιώτης Κονδύλης έγραψε ότι ανεξάρτητα των προσωπικών θρησκευτικών πεποιθήσεων του καθενός δεν μπορεί να παραβλεφτεί η σημασία των μεταφυσικών κατασκευών στον κοινωνικοπολιτικό βίο, στην διαμόρφωση των συλλογικών ταυτοτήτων, στην οικοδόμηση των εθνικών κοσμοθεωριών και στην διασφάλιση της πολιτικής κυριαρχίας ενός κράτους. Δυστυχώς, στην Ελλάδα η συζήτηση περί το ζήτημα περιορίζεται σε αστειότητες αρθρογράφων κυριακάτικων εφημερίδων οι οποίοι ειδικεύονται στην «περιπαικτική επιφυλλιδογραφία». Πρόκειται για μια παρδαλή μάζα στοχαστικών υπολειμμάτων των πιο ακραίων «άθεων» και «εταιρικών» αντιλήψεων τα οποία όντας πνευματικά βαθιά νυχτωμένα κόλλησαν στο τέλμα της θεοκρατικής-κοσμικής διαμάχης του 15^ου αιώνα. Συχνά λοιπόν ο Διαφωτισμός ισοπεδώνεται, απλουστεύεται και προσαρμόζεται στις εφήμερες επικοινωνιακές ανάγκες της εργολαβικής αντι-Εκκλησιαστικής εκστρατείας και στην αβυσσαλέα υποκειμενική γνώμη του εκάστοτε επιφυλλιδογράφου.

Ποιοι είναι λοιπόν φανατικοί και ποιοι έχουν τρικυμισμένο εγκέφαλο; Ποιος πολιτικός ηγέτης είναι άθεος και τι σημαίνει αυτό για την διακυβέρνηση της Ελλάδας; Έχουμε ή δεν έχουμε δικαίωμα να ρωτούμε τους επίδοξους ηγέτες «τι θεό πιστεύουν»; Αναμφίβολα, τόσο ένας άθεος όσο και ένας θρήσκος επίδοξος ηγέτης έχουν το ίδιο ακριβώς δικαίωμα διεκδίκησης των ανώτατων πολιτειακών αξιωμάτων. Οι κοσμοθεωρίες τους, όμως, δεν είναι «ατομικό δεδομένο». Αμφότεροι, έχουν υποχρέωση να ξεδιπλώσουν στους ψηφοφόρους την κοσμοθεωρία τους, να εξηγήσουν τις θέσεις τους απέναντι στα ζητήματα που αφορούν τις θρησκείες και κυρίως, επειδή υπάρχει πληθώρα αντιθετικών παραδοχών γι’ αυτό το καίριο ζήτημα, να εξηγήσουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται το «κοσμικό κράτος» σε σχέση με την θρησκεία. Αυτό σε τελευταία ανάλυση είναι άμεση ανάγκη επειδή ορισμένοι φαίνεται ότι βάλθηκαν να μας πείσουν πως στην Ελλάδα θα υπάρξει αυτό που πουθενά δεν υπάρχει, δηλαδή εσωτερική διάσπαση της ελληνικής Πολιτείας, με σκοπό την μετατροπή της σε κατακερματισμένο «πολυπολιστισμικό κράτος», στο πλαίσιο του οποίοι οι μανιακοί υποστηρικτές φασιστοειδών «ιδεαλιστικών» δογμάτων θα μετατρέψουν την θρησκευτική πίστη σε θήραμα των διεστραμμένων κοσμοπολίτικων φαντασιώσεών τους. Συναφώς, δεν χρειάζεται να είναι κάποιος θρήσκος ή θρησκευόμενος για να γνωρίζει ότι ο Διαφωτισμός δεν παρήγαγε μόνο τον Εμμανουήλ Καντ ή άλλους ανάλογης εμβέλειας στοχαστές αλλά και ακραίες αθεϊστικές παραδοχές οι οποίες ευθύνονται για «ιδεαλιστικές» ανωμαλίες όπως ο κομμουνιστικός αθεϊσμός, ο χιτλερικός αυταρχισμός και το «εταιρικό κράτος» στην διαδικασία ευρωπαϊκή ολοκλήρωσης, διαστροφή και παραλογισμός που εγκαταλείφθηκε βιαστικά την δεκαετία του 1960 μπροστά στην πείσμονα αντίσταση του ευρωπαϊκού εθνικού κράτους. Επειδή λοιπόν κάποιοι επιφυλλιδογράφοι στηριγμένοι στην εφήμερη επικοινωνιακή και αριθμητική τους υπεροχή βάλθηκαν να αποβλακώσουν την ελληνική κοινωνία ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους.

Θεοκρατία, γένεση του έθνους-κράτους και ορθοδοξία

Κατά πρώτον, το δυτικοευρωπαϊκό εθνικό κράτος αναδείχθηκε ως θεσμός στο πλαίσιο αγώνων πολιτικής κυριαρχίας των ευρωπαϊκών κοινωνιών κατά της Ρωμαιοκαθολικής αξίωσης ίδρυσης πανευρωπαϊκής θεοκρατικής πολιτείας. Σ’ αυτό οφείλεται ο «ανεξίθρησκος» χαρακτήρας του δυτικοευρωπαϊκού εθνικού κράτους και αυτό με κανένα τρόπο δεν υποδηλώνει πως οι κοινωνίες είναι άθρησκες. Αντίθετα με αυτές τις ιστορικές συνθήκες γένεσης του κράτους στην Ευρώπη, σ’ ανατολικά κράτη όπως η Ελλάδα, εκτός του ότι η επιβίωση των κοινωνιών τους οφείλεται, εν πολλοίς, στην θρησκευτική πίστη, οι ηγεσίες των Εκκλησιών κατά κανόνα ηγήθηκαν των αγώνων για ανεξαρτησία-ελευθερία ενάντια στις δυναστικές πολυεθνικές αυτοκρατορίες. Κατά συνέπεια, ο διαμορφωτικός ρόλος της Εκκλησίας στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι ήταν βαθύτατα διαφορετικός: Στην Ευρώπη το κράτος κτίστηκε ενάντια στους εκκλησιαστικούς ηγέτες (και όχι βεβαίως ενάντια στην θρησκεία) και στην Ελλάδα το κράτος κτίστηκε σε συμμαχία με την Εκκλησία. Γι’ αυτό μόνο στα πλαίσια αγοραίων ή αστείων περιπαικτικών αναλύσεων μπορεί να συγκριθεί η έννοια του κοσμικού κράτους στην Δύση με το κοσμικό κράτος ανατολικών Πολιτειών όπως η Ελλάδα. Επιπλέον, για πολύ συγκεκριμένους λόγους, το κοσμικό κράτος ορθόδοξων κρατών όπως η Ελλάδα είναι για την Δυτική Ευρώπη παράδειγμα προς μίμηση. Η Ορθοδοξία είναι από μόνη της μια αντιρατσιστική, δημοκρατική και πλουραλιστική οικουμενική κοσμοθεωρία. Αυτό το ηθικοφιλοσοφικό υπόβαθρο και ο θεολογικός λόγος είναι βαθύτατα εμπεδωμένος στα ήθη και στα έθιμα του λαού αναπόφευκτα προσαρμόζει τις ηθικοκανονιστικές δομές του κοσμικού κράτους στις παραδόσεις της πολυπολιτισμικής-πολυθρησκευτικής συνύπαρξης με κοινωνικές ομάδες άλλων χριστιανικών δογμάτων και άλλων θρησκειών. Αυτό, σ’ αντίθεση με την Δύση, όχι μόνο δεν θέτει δίλημμα «Θεοκρατία ή κοσμικό κράτος» αλλά συνεισφέρει στην δημιουργία ενός βιώσιμου και ώριμου κοινωνικοπολιτικού συστήματος. Σε κάθε περίπτωση, δεν χρειάζεται να είναι κάποιος θρήσκος για να γνωρίζει ότι οι ηθικοφιλοσοφικές παραδοχές της Ορθοδοξίας είναι βαθύτατα αντιρατσιστικές, βαθύτατα πλουραλιστικές και εξ αντικειμένου προσαρμόσιμες σε κάθε (πολύ)πολιτισμικό περιβάλλον. Η κοινωνία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, παρά τις στοχαστικές επιρροές ανόητων και επιπόλαιων κοσμοπολίτικων ιδεολογημάτων είναι προικισμένη με αυτή την οικουμενική πολιτισμική-θρησκευτική κληρονομιά γεγονός που επιτρέπει βιώσιμες κοινωνικές ισορροπίες που πολλοί στην Δυτική Ευρώπη θα ζήλευαν. Αυτές τις ισορροπίες της ελληνικής κοινωνίας φαίνεται ότι κάποιοι άφρονες σκοπό έχουν να τις διαταράξουν όταν χλευάζουν τον θρησκευτικό και πολιτικό πολιτισμό μας και όταν μας καλούν να μιμηθούμε τα ιδεολογήματα ανώριμων κοινωνιών.

Ρατσισμός και πολυπολιτισμικές κοινωνίες στην Ευρώπη

Κατά δεύτερον, την ηθικοφιλοσοφική ωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας και άλλων ορθόδοξων κοινωνιών πολλοί θα την ζήλευαν. Μπορεί λόγω ενός ιστορικά ασθενούς και έξωθεν εξαρτημένου κράτους να υπάρχουν μύρια προβλήματα στην Ελλάδα αλλά αυτό δεν συγκρίνεται με την προβληματική εξέλιξη και διαμόρφωση του δυτικού κράτους. Αυτό καταμαρτυρείται από τις γενοκτονίες, τις εθνοκαθάρσεις και την διαχρονική ευρωστία των ρατσιστικών κομμάτων κατά τη διάρκεια της νεότερης ευρωπαϊκής ιστορίας. Δεν χρειάζεται παρά να έχεις μάτια για δεις ότι οι εσωτερικές ισορροπίες μεταξύ του δυτικοευρωπαϊκού κράτους, των Εκκλησιών και καθ’ έκαστο κράτος κοινωνικού περίγυρου ήταν και συνεχίζουν να είναι εύθραυστες, ευάλωτες και συχνά επικίνδυνα υπερευαίσθητες στους μετανάστες, στις μειονότητες και στους ξένους. Άπειρα παραδείγματα της ύστερης ευρωπαϊκής ιστορίας επαληθεύουν αυτό το γεγονός, καθώς επίσης και το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση –η οποία ως ιδέα σκοπό είχε, ακριβώς, να αντιμετωπίσει αυτά τα υπαρκτά προβλήματα– ελάχιστα επηρέασε τις πιο πάνω εγγενείς υποβόσκουσες τάσεις. Μόνο μερικοί έλληνες άσχετοι και φανατικοί που πρωτοστάτησαν στην υπόθεση του αντιδημοκρατικού μέτρου υποχρεωτικής απάλειψης του θρησκεύματος από τις ταυτότητες των ελλήνων πολιτών, πιστεύουν πως στην Ευρώπη υπάρχει ένας θαυμαστός πολυπολιτισμικός πλουραλισμός και πως η ισορροπία κράτους-κοινωνίας των ευρωπαϊκών πολιτειών είναι ιστορικά δεδομένη, σταθερή και χωρίς προβλήματα. Με πιο απλά λόγια, ενώ ένας έλληνας ή σέρβος ελάχιστα ενοχλείται αν δίπλα του περνούν γυναίκες με μαντίλες, εβραίοι με σκουφάκια ή έλληνες με φουστανέλες, επειδή ο γάλλος στερείται πολυπολιτισμικών παραδόσεων δεν αποκλείεται να αντιδράσει νευρικά, σπασμωδικά και φανατικά. Αυτά είναι τα αίτια των πρόσφατων μέτρων της γαλλικής κυβέρνησης στα οποία αναφέρθηκε ο αρχηγός της Ελλαδικής Ορθόδοξης Εκκλησίας όταν –αν ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος μου επιτρέπει να διερμηνεύσω τις θέσεις του– στηλίτευσε τα μέτρα της γαλλικής κυβέρνησης κατά της μαντίλας. Η αλήθεια λοιπόν είναι ότι στην Ευρώπη υποβόσκουν ισχυρές αποσταθεροποιητικές τάσεις που κατά καιρούς εκδηλώνονται ως ναζισμός, εθνικισμός-σοβινισμός και ξενοφοβία. Οι πρόσφατες αποφάσεις της γαλλικής πολιτείας, ακριβώς, αποτελούν χαρακτηριστική αμήχανη και σπασμωδική αντίδραση κατά της ύστερης όξυνσης της πολυπολυτισμικότητας στα ευρωπαϊκά κράτη την οποία, όπως δείχνουν οι συχνές αυξομειώσεις των ποσοστών των ρατσιστικών κομμάτων, δεν φαίνεται να αντέχουν οι ηθικοκανονιστικές δομές των εξ αντικειμένου ελάχιστα ανεκτικών ευρωπαϊκών κοινωνιών. Και είναι βαθιά νυχτωμένοι, αν επικίνδυνα αιθεροβάμονες, αν κάποιοι αφελείς κοσμοπολίτες νομίζουν ότι νομικίστικες αντιλήψεις του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι αντισταθμίζουν την κοινωνική ανωριμότητα, το έλλειμμα ηθικής και την ιδεολογική σύγχυση στην Ευρώπη.

«Μαντίλες», ο Αρχιεπίσκοπος και το αυγό του φιδιού

Συνοψίζω: το πρόβλημα της Γαλλίας είναι κατά συνέπεια πολύ διαφορετικό απ’ ότι κάποιοι ισχυρίζονται: Η αύξηση της πολιτισμικής ανομοιογένειας σε συνδυασμό με το ιστορικό έλλειμμα παραδοχών πολυπολιτισμικής και πολυθρησκευτικής συμβίωσης κατά καιρούς προκαλεί κοινωνική νευρική κρίση και σπασμούς, φαινόμενα για τα οποία κάποιος πρέπει να θλίβεται και όχι να ζηλεύει. Είναι κατ’ ουσίαν ομολογία των προαναφερθέντων βαθύτατων αντιφάσεων και ανισορροπιών του σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους τις ασθενείς πολιτισμικές δομές του οποίου ζηλεύουν μερικά ελληνικά στοχαστικά υποπροϊόντα ακραίων-αθεϊστικών νεωτερικών ιδεολογημάτων. Υπονομεύουν έτσι, τις βαθύτατες, υγιείς, πλουραλιστικές και δημοκρατικές παραδοχές των Ελλήνων των οποίων βασικός φορέας και εκφραστής είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία. Μόνο στους φανατισμένους και πνευματικά υπανάπτυκτους μονόλογους των ελλήνων κοσμοπολιτών που εκκολάπτουν το αυγό του φιδιού του ύστερου νεοελληνικού φασισμού ακούονται αντίθετοι ισχυρισμοί, γεγονός που κάνει κάποιο να διερωτηθεί κατά πόσον βαθύτερος πόθος μερικών είναι ενδεχομένως άλλος: Η συνειδησιακή απονεύρωση των ελλήνων, η αποδυνάμωση του κοινωνικού φρονήματος και η κατεδάφιση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ή η παντελής καθυπόταξή του σε κάποια ηγεμονία όπως με φανατισμό υποστηρίζουν τα ψοφοδεή κατάλοιπα της κοσμοπολίτικης αριστεράς, οι ηρακλειδείς δηλαδή του ασυνάρτητου αναρχοαριστερονεοφιλελεύθερου ιδεολογικού τέρατος που ευδοκιμεί και ανθεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Η εφήμερη αριθμητική τους υπεροχή είναι και ο δείκτης της ύστερης στοχαστικής και πολιτικής παρακμής στην Ελλάδα!

Ο κοινωνικός ρόλος της θρησκείας και το νεκροταφείο των ιδεών

Αν και μερικοί εθελοτυφλούν, δεν χρειάζεται κάποιος να είναι θρήσκος για να καταλάβει την σημασία της μεταφυσικής πίστης στην κοινωνικοπολιτική συγκρότηση όλων των κοινωνιών. Ανεξαρτήτως της κοινωνίας στην οποία αναφερόμαστε, ο αντιθρησκευτικός φανατισμός είναι αναχρονισμός και επικίνδυνη στάση που στην Ελλάδα άρχισε να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις. Σχεδόν όλοι οι πολίτες όλων των κοινωνιών είναι προικισμένοι με πνευματικό κόσμο του οποίου η πίστη στον θεό είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο μερικοί επιφανείς φιλόσοφοι των νεότερων χρόνων που αερολόγησαν περί του αντιθέτου βρίσκονται στο νεκροταφείο των ιδεών από το οποίο τα προαναφερθέντα ελληνικά στοχαστικά υποπροϊόντα τους αντλούν τα αυθαίρετα ιδεολογήματά τους. Σε οποιαδήποτε κοινωνία κι αν αναφερόμαστε, αν αμφισβητηθούν οι κρατούσες μεταφυσικές αντιλήψεις και εάν επιχειρηθούν αντιδημοκρατικές-τυραννικές για την πλειονότητα ηθικοκανονιστικές δομές αναπόδραστα θα προκληθούν κοινωνικές τριβές και θα αποδυναμωθεί η αναγκαία και μη εξαιρετέα εσωτερική πολιτική και κοινωνική ενότητα. Θα πρόσθετα ότι μπορεί κάποιοι επιφυλλιδογράφοι να αερολογούν ανεύθυνα αλλά οι πολιτικοί ηγέτες δεν έχουν την πολυτέλεια να «παίζουν με την φωτιά», δηλαδή με την πίστη των πολιτών, την νομιμοφροσύνη στην πατρίδα και τις πιστές στις παραδόσεις κοσμοθεωρίες των διαμορφωμένων κοινωνιών.

Ο άθεος πολιτικός ηγέτης και η διακυβέρνηση της χώρας

Κατά συνέπεια, κάθε πολιτικός ηγέτης που φιλοδοξεί να ηγηθεί μιας οποιασδήποτε κοινωνίας, είναι τίμιο και ορθό να δηλώνει δημοσίως, γενναία και ευθαρσώς εάν ο ίδιος είναι άθεος ή θρήσκος και να ξεδιπλώνει χωρίς αναστολές όλες τις πτυχές της ατομικής του κοσμοθεωρίας και των προσωπικών φιλοσοφικών παραδοχών. Είναι ορθολογιστικό, σ’ αυτό το πλαίσιο, να τοποθετείται με ακρίβεια και σαφήνεια για τον τρόπο με τον οποίο οι κρατούσες πνευματικές παραδοχές της κοινωνίας της οποίας φιλοδοξεί να ηγηθεί συνδέονται με την δική του αξίωση διακυβέρνησης της χώρας, με την σχεδιαζόμενη από αυτόν ή τους συνεργάτες του θέσπιση των νόμων που αφορούν την θρησκεία, την Εκκλησία και τις υπόλοιπες ηθικοκανονιστικές δομές της Πολιτείας. Αν και αναμφίβολα ο καθένας είναι ελεύθερος να είναι θρήσκος ή άθεος, η κοσμοθεωρητική, φιλοσοφική και ηθική διαμόρφωση του πολιτικού ηγέτη, με κανένα τρόπο δεν είναι προσωπική του υπόθεση και ασφαλώς είναι φυσιολογικό να του ζητείται να εκθέσει τις προσωπικές παραδοχές του στους ψηφοφόρους. Προσθέτω ότι οι θρησκευτικοί ηγέτες όλων των θρησκευτικών παραδοχών της Ελλάδας –τόσο της ορθόδοξης πλειονότητας όσο και των θρησκειών με μικρότερο ποίμνιο– όχι μόνο έχουν δικαίωμα αλλά επιπλέον έχουν υποχρέωση να ζητήσουν από τους επίδοξους ηγέτες να δώσουν εξηγήσεις για το πώς οι προσωπικές τους φιλοσοφικές παραδοχές σχετίζονται με συγκεκριμένα ζητήματα της διακυβέρνησης της χώρας. Αν μη τι άλλο, δεν έχουμε ανάγκη διαμάχης για «φουστανέλες» και «μαντίλες» που θα επαναλάβουν την πολιτική τραγωδία της αντιδημοκρατικής απαγόρευσης αναγραφής της θρησκευτικής πίστης στις ταυτότητες των πολιτών. Για όλους τους πιο πάνω και πολλούς άλλους λόγους οι επίδοξοι ηγέτες πρέπει να είναι «ανοικτό φιλοσοφικό τετράδιο», να ομολογούν αν είναι άθεοι, θρήσκοι ή ουδέτεροι και να εξηγούν τον τρόπο που οι προσωπικές μεταφυσικές πεποιθήσεις τους και οι προσωπικές κοσμοθεωρίες τους θα επηρεάσουν την διακυβέρνηση της χώρας. Αυτό ισχύει όλως ιδιαιτέρως αν η επικοινωνιακή δύναμη κάποιων υποψηφίων για τα ανώτατα αξιώματα επισκιάζει το πραγματικό ηθικοφιλοσοφικό τους περιεχόμενο και την πιθανή κρυφή ατζέντα αυτών και του περίγυρού τους που μελλοντικά θα μπορούσε να ματώσει την ελληνική κοινωνία.

Κατανόηση της παρούσης συγκυρίας προϋποθέτει κατανόηση της αφετηρίας, της πορείας και των αποτελεσμάτων της διακομματικής στρατηγικής επίτευξης «ευρωπαϊκής λύσης» του κυπριακού προβλήματος. Σε γενικές γραμμές, μετά το 1992 η στρατηγική αυτή ξετυλίχθηκε ως εξής: 1^ον) Αγώνας υποβολής αίτησης ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ ενάντια στις εγχώριες αντιρρήσεις. 2^ον) Αγώνας στο διπλωματικό στίβο της Ευρώπης για την καλλιέργεια της θέσης ότι «η ένταξη ανεξαρτήτως λύσης» θα οδηγούσε στην επίλυση του πολιτικού προβλήματος με το να επεκτείνει στο νησί το κοινοτικό νομικό κεκτημένο και τον κοινοτικό πολιτικό πολιτισμό. 3^ον) Ενίσχυση της άμυνας για να επιτύχουμε ισορροπία δυνάμεων ούτως ώστε οι διαπραγματεύσεις να διεξάγονται χωρίς τον φόβο διπλωματικών-στρατιωτικών εκβιασμών. 4^ον) Προσέγγιση των τουρκοκυπρίων για να πειστούν ότι τους συμφέρει μια ενωμένη Κύπρος ενταγμένη στην ΕΕ. 5^ον) Καλλιέργεια στην Άγκυρα της πολιτικά ορθολογιστικής άποψης ότι η ένταξη-λύση του κυπριακού προσφέρει στην Τουρκία την δυνατότητα μιας έντιμης απαγκίστρωσης από την κυπριακή περιπέτειά της. 6^ον) Διεξαγωγή παράλληλων «στρατηγικών διαπραγματεύσεων» στο επίπεδο Ελλάδας-Τουρκίας-ΗΠΑ-ΕΕ για επίτευξη συμφωνίας επί των διεθνοπολιτικών πτυχών του κυπριακού.

Τον φθινόπωρο του 2002 φθάσαμε στην βρύση αλλά λόγω ολέθριων λαθών της ελληνικής διπλωματίας δεν ήπιαμε νερό: 1^ον) Αν και Κοινότητα υιοθέτησε την θέση «ένταξη ανεξαρτήτως λύσης» περιέργως δεν εκμεταλλευτήκαμε αυτή την δέσμευση. 2^ον) Δεν δράσαμε έγκαιρα για να πειστεί ο ΟΗΕ και τα μέλη το Συμβουλίου Ασφαλείας ότι οι προτάσεις λύσης του κυπριακού θα έπρεπε να βρίσκονται σε συμβατότητα με την ιδιότητα της Κύπρου ως πλήρους μέλους της ΕΕ και παραλείψαμε να ζητήσουμε –όπως είχαμε κάθε δικαίωμα– να μην υποβληθεί σχέδιο που δεν θα πληροί αυτές τις προϋποθέσεις. 3^ον) Γι’ αυτό, δεν είναι τυχαίο ότι το σχέδιο Αναν: α) Αναιρεί εκ προοιμίου την ένταξη επειδή προτείνει ένα πολιτειακό τερατούργημα που δεν είναι συμβατό με την κοινοτική έννομη τάξη. β) Διχοτομεί το νησί και καταργεί την λαϊκή κυριαρχία με το να την παγιδεύει σε δαιδαλώδεις διαδικασίες και με το να την θέτει υπό την αίρεση της πολιτικής βούλησης τριών κρατών. γ) Προβλέπει αποικιακού χαρακτήρα «εγγυήσεις» που καταργούν την εξωτερική και εσωτερική κυριαρχία του κυπριακού κράτους και που καθιστούν την Τουρκία και την Βρετανία παντοτινούς στρατηγικούς πάτρωνες. δ) Θέτει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε τροχιά τριβών και συγκρούσεων που θα μπορούσαν να οφείλονται είτε σε αντικειμενικούς λόγους επειδή οι κυπριακές κρατικές δομές θα είναι δαιδαλώδεις και μη λειτουργικές είτε σε σκόπιμες ενέργειες που θα εξυπηρετούν στρατηγικούς σκοπούς της Άγκυρας.

Χαρακτηριστικό των ολέθριων λαθών του πρόσφατου παρελθόντος είναι το γεγονός ότι όταν αυτό το σχέδιο-τερατούργημα υποβλήθηκε τα αυτογκόλ συνεχίστηκαν. Πιο συγκεκριμένα, γίναμε όλοι μάρτυρες της «επικοινωνιακής καταιγίδας» υπέρ της «ιστορικής ευκαιρίας» που δήθεν διανοιγόταν, ανεκδοτολογικές εξιστορήσεις αντέστρεψαν τους ρόλους θύτης-θύμα της κυπριακής ιστορίας και αιθεροβάμονες φιλόσοφοι επιστρατεύθηκαν για να αιτιολογήσουν την κατάργηση της κυπριακής λαϊκής κυριαρχίας ως δήθεν πρωτοποριακό πείραμα της… «μεταεθνικής εποχής». Ακόμη, γνωστοί καθηγητές-γραφειοκράτες εγγύτατα της ελληνικής διπλωματίας επιστρατεύτηκαν για να γράψουν ότι η μη εφαρμογή της κοινοτικής έννομης τάξης στην Κύπρο θα μπορούσε να θεσπιστεί προενταξιακά ως … εξαίρεση. Γι’ αυτούς και πολλούς άλλους λόγους προκαλεί τουλάχιστον απορία η αργοπορημένη δήλωση (6.2.2004) του υπουργού εξωτερικών ότι στις επικείμενες διαπραγματεύσεις η Ελλάδα θα επιμείνει σε «λύση που θα είναι συμβατή με τις ευρωπαϊκές αρχές και το κοινοτικό κεκτημένο». Τώρα θυμηθήκαμε αυτή την βασική αρχή;

Έστω και αργοπορημένα, απαιτείται υιοθέτηση ανυποχώρητη θέσης ότι η λύση α) θα εφαρμόζει την κοινοτική έννομη τάξη σε ολόκληρο το νησί, β) θα επανενώνει το νησί υπό συνθήκες δημοκρατίας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και γ) θα αποκλείει αποικιακού χαρακτήρα «εγγυήσεις». Σ’ αντίθετη περίπτωση αντί λύσης θα έχουμε διχοτόμηση και η Κύπρος θα μετατραπεί σε μόνιμη εστία ελληνοτουρκικών τριβών και συγκρούσεων. Μια τέτοια στάση είναι αναγκαία και για ένα ακόμη σημαντικό λόγο: Ενδεχομένως διακυβεύεται το μέλλον της Ευρώπης. Πιο συγκεκριμένα, η Τουρκία απέρριψε το σχέδιο Αναν όχι επειδή δεν την συμφέρει ως πολιτειακή και διεθνοπολιτική ρύθμιση αλλά επειδή δεν συνέδεε όπως αυτή θα το ήθελε την «λύση» του κυπριακού με την τουρκική ένταξη στην ΕΕ. Πριν την ένταξη της Κύπρου την 1^η Μαίου και με την υποστήριξη του Λονδίνου και της Ουάσινγκτον, η Άγκυρα επιδιώκει να αντιστρέψει τους όρους του παιχνιδιού είτε με το να μεταθέσει την ένταξη μέχρι την δική της ένταξη είτε με το να την θέση υπό την αίρεση αποδοχής μελλοντικής τελικής λύσης στη βάση του σχεδίου Αναν. Έτσι, η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην Ευρώπη χωρίς όρους και προϋποθέσεις θα εγκλωβίσει όχι μόνο την Ελλάδα και την Κύπρο αλλά και την ΕΕ σε αδιέξοδα μακρόχρονα ανατολίτικα παζάρια στο πλαίσιο των οποίων Λονδίνο και Ουάσινγκτον σε συμμαχία με την Άγκυρα θα προσαρμόζουν την διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στα πάγια ευρωατλαντικά πρότυπα και θα αποδυναμώνουν διαρκώς τον πολιτικό χαρακτήρα της ΕΕ. Η Ελλάδα θα καταντήσει έτσι χειροκροτητής όχι μόνο της ματαίωσης των στόχων επίλυσης του κυπριακού αλλά και αμέτοχος παρατηρητής της βρετανικής στρατηγικής που σκοπό έχει να αλλάξει τον μεταπολεμικό πολιτικό χάρτη της Ευρώπης.

Ολέθρια λάθη της ελληνικής διπλωματίας των δύο τελευταίων ετών ξαναφέρνουν την Κύπρο στην προκρούστεια κλίνη πρωτόγνωρων πολιτικών πειραματισμών η εφαρμογή των οποίων καταργεί την λαϊκή κυριαρχία του κυπριακού λαού, υποτάσσει την εξωτερική-εσωτερική κυριαρχία της Κύπρου στα βρετανικά και τουρκικά στρατηγικά σχέδια και αναπόδραστα θέτει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις στην τροχιά μόνιμων τριβών και συγκρούσεων. Μια τέτοια πορεία, επιπλέον, ενδεχομένως θα αποβεί, όπως θα υποστηριχθεί πιο κάτω, μοιραία και για το μέλλον της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συντομογραφικά, θα αναφερθούμε στον σκοπό, στην πορεία, στα λάθη και στους κινδύνους της σημερινής συγκυρίας.

Ο αφετηριακός διακομματικά συμφωνημένος σκοπός της ελληνικής πλευράς όταν υποβλήθηκε η αίτηση ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ το 1992 ήταν η διεθνοποίηση-«ευρωποίηση» του κυπριακού προβλήματος, η προσέλκυση των τουρκοκυπρίων στην ιδέα μιας πολιτειακά ενιαίας Κύπρου ενσωματωμένης στην διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και η δρομολόγηση έτσι διαδικασιών επίλυσης της ελληνοτουρκικής διένεξης σε μακρόχρονη βάση. Για να επιτευχθούν αυτοί οι σκοποί απαιτείτο ενίσχυση της διαπραγματευτικής μας θέση με την αμυντική ενίσχυση της Κύπρου και αποτροπή των αναμενόμενων διπλωματικών και στρατιωτικών εκβιασμών της Άγκυρας. Κεντρική ιδέα ήταν ότι η εφαρμογή της κοινοτικής έννομης τάξης στην Κύπρο επιλύει αυτόματα το κυπριακό πρόβλημα και ότι θα πείθαμε ή θα αναγκάζαμε διπλωματικά την Άγκυρα να δεχθεί ότι η βιώσιμη λύση του κυπριακού είναι προς όφελος της Τουρκίας επειδή της προσφέρει την δυνατότητα έντιμης απαγκίστρωσης από την μακρόχρονη κυπριακή περιπέτειά της.

Μετά από μια μακρόχρονη πορεία στην οποία συμμετείχαν όλες οι πολιτικές δυνάμεις της Κύπρου και της Ελλάδας το Φθινόπωρο του 2002 φθάσαμε στην βρύση αλλά δεν ήπιαμε νερό: α) Ολοκληρώθηκαν με επιτυχία οι διαπραγματεύσεις ένταξης, β) έγινε αποδεκτό επισήμως στην Ευρώπη ότι η ένταξη της Κύπρου θα γίνει «ανεξαρτήτως λύσεως», γ) έγινε αποδεκτό ότι η πορεία των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ περνάει μέσα από την επίδειξη διαλλακτικότητας και δ) οι περισσότεροι ευρωπαίοι ηγέτες φοβούμενοι την δημιουργία ενός προβληματικού κράτους-μέλους ευνοούσαν μια βιώσιμη λύση συμβατή με την κοινοτική έννομη τάξη. Αυτά τα φοβερά διπλωματικά πλεονεκτήματα τα κατεδάφισαν σε μερικές μέρες μια σειρά ολέθριων λαθών της ελληνικής διπλωματίας: Πρώτο, η ελληνική διπλωματία παρέλειψε να επηρεάσει τον ΓΓ του ΟΗΕ προς την κατεύθυνση υποβολής ενός σχεδίου λύσης που θα ήταν συμβατό με την κοινοτική έννομη τάξη. Δεύτερο, όταν βρετανοί και αμερικανοί παρασκηνιακά επεξεργάστηκαν ένα διχοτομικό σχέδιο παρέλειψε να εμποδίσει τον ΓΓ –όπως είχε κάθε δικαίωμα, επειδή κατά πάγια πρακτική ο ΓΓ είναι εντολοδόχος και όχι εντολέας των εμπλεκομένων μελών μιας διένεξης– από το να υποβάλει προτάσεις που κατ’ ουσίαν ακύρωναν την ένταξη και διχοτομούσαν το νησί. Τρίτο, παρέλειψε να προσπαθήσει να επηρεάσει τους βρετανούς και τους αμερικανούς στην φάση συγγραφής των προτάσεων που τελικά ο κ Αναν υπέβαλε ως προτάσεις του ΟΗΕ. Τέταρτο, παρέλειψε να διαπραγματευτεί με την ίδια την Άγκυρα για να επιχειρήσει να την πείσει ότι συμφέρει όλους να απαγκιστρωθεί η Τουρκία από την κυπριακή περιπέτειά της. Πέμπτο, παρέλειψε να καλλιεργήσει τους φίλια προσκείμενους διπλωματικούς συντελεστές της Ευρώπης και ιδιαίτερα τους θεσμούς αλλά και τους ηγέτες που δεδηλωμένα ευνοούσαν μια βιώσιμη λύση. Τέλος, όταν ο κ Αναν ερήμην μας και αναιρώντας την στρατηγική μας υπέβαλε τις διχοτομικές του προτάσεις οι κρατούντες στην Αθήνα με την βοήθεια του κοσμοπολίτικου ιδεολογικού συνονθυλεύματος διανοουμένων που τους στηρίζουν επιδόθηκαν σε μια πρωτοφανή προσπάθεια να εμφανιστούν οι προτάσεις ως «ιστορική ευκαιρία». Έτσι, συχνά η κυπριακή ιστορία διαστρεβλώθηκε βάναυσα για να εμφανιστούν οι θύτες ως θύματα και εμείς υποχρεωμένοι, δήθεν, να αποδεχτούμε την ιστορική μας μοίρα. Ασκήθηκαν επίσης αφόρητες πιέσεις στην Λευκωσία για να δεχθεί ένα σχέδιο το οποίο θα εγκαθίδρυε πρωτόγνωρες τερατώδεις πολιτειακές δομές, θα κατάστελλε παντοτινά την κυπριακή λαϊκή κυριαρχία, θα καταργούσε παντοτινά την εξωτερική-εσωτερική κυριαρχία και θα έθετε το νησί υπό τον παντοτινό έλεγχο της βρετανικής και τουρκικής στρατηγικής. Είναι ευνόητο, ότι μια τέτοια «διευθέτηση» του κυπριακού δημιουργεί εστία μελλοντικών τριβών και συγκρούσεων που ματαιώνουν κάθε δυνατότητα μακρόχρονης ομαλοποίησης των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας. Τα αίτια αυτών των ολέθριων διπλωματικών λαθών είναι πολλά. Κυρίως όμως οφείλονται στην αφελή πεποίθηση της πολιτικής ηγεσίας της ελλαδικής διπλωματίας των τελευταίων ετών ότι οι αισθητικές σχέσεις υπερτερούν σε σημασία των ουσιαστικών διακρατικών διαπραγματεύσεων. Έτσι, ενώ η Άγκυρα με μεθοδικότητα και αποτελεσματικότητα διαπραγματεύεται στην βάση των συμφερόντων των ενδιαφερομένων κρατών η ελλαδική διπλωματία εγκλωβίστηκε σε αφελείς «φιλίες», γραφικές εκδηλώσεις και άγονες μυστικές συνεννοήσεις που ευνόησαν την στρατηγική της Άγκυρας.

Έτσι, τον Φεβρουάριο του 2004 εν μέσω προεκλογικού πυρετού και σπασμωδικών κινήσεων και αντιφατικών δηλώσεων των ηγετών της ελλαδικής διπλωματίας –πχ η αργοπορημένη δήλωση του ελλαδίτη Υπουργού εξωτερικών στις 6.2.2004 ότι «επιδιώκει την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου στην λύση» –, Κύπρος και Ελλάδα σύρονται σε διαπραγματεύσεις που κρίνουν όχι μόνο την μοίρα της Κύπρου και των ελληνοτουρκικών σχέσεων αλλά επιπλέον το μέλλον της Ευρώπης. Πιο συγκεκριμένα, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η Άγκυρα στο παρελθόν απέρριψε το σχέδιο Αναν όχι επειδή δεν την συμφέρει διεθνοπολιτικά και πολιτειακά αλλά επειδή δεν συνέδεε την λύση του κυπριακού με την τουρκική ένταξη. Αυτό επιχειρείται αυτή στιγμή όταν παρουσιάζεται διαλλακτική: Αντιστρέφοντας τις δικές μας διασυνδέσεις, με συμμάχους το Λονδίνο και την Ουάσινγκτον και με την Αθήνα να πιστεύει αφελώς σε καλόπιστες «διεθνείς συμμετοχικές λύσεις», επιχειρείται να χρησιμοποιηθεί η κυπριακή ένταξη ως μέσο εμπλοκής της αδύναμης και εξαρτημένης από τις ΗΠΑ ευρωπαϊκής διπλωματίας σε ανατολίτικα παζάρια ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ. Μια τέτοια πορεία θα είναι μοιραία για την Ευρώπη επειδή θα προσφέρει φοβερά όπλα στους αγγλοαμερικανούς να αποδυναμώσουν τον πολιτικό χαρακτήρα της ΕΕ, να υποτάξουν την διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ακόμη περισσότερο στην ατλαντική λογική και να την κατακερματίσουν σε ποικίλες ταχύτητες συμμετοχής προσαρμοσμένες στα πρότυπα των αγγλικών θέσεων για τις ευρωατλαντικές σχέσεις. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας πορείας, αντί λύσης του κυπριακού και μακρόχρονης σύνδεσης της συμπεριφοράς της Άγκυρας με τις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ, και αντί ομαλοποίησης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, οι έλληνες μετατρέπονται σε μοιραίους χειροκροτητές της διαδικασίας αποδυνάμωσης του πολιτικού χαρακτήρα της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στην οποία τόσα πολλά έχουν επενδύσει η Ελλάδα και πολλά άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Στο ίδιο πλαίσιο, οι ευγενείς σκοποί «ευρωπαϊκής επίλυσης του κυπριακού προβλήματος» ματαιώνονται τελεσιδίκως.

Αν θέλουμε τις μέρες και εβδομάδες που έρχονται η ελληνική διπλωματία να κινηθεί σε ορθολογικούς προσανατολισμούς, απαιτείται έστω και αργοπορημένα να υιοθετηθεί επισήμως η θέση ότι καμιά λύση δεν είναι αποδεκτή αν δεν εφαρμόζει στην Κύπρο την κοινοτική έννομη τάξη. Αν δεν το δεχθούν αυτό οι Τούρκοι τότε μετά την ένταξη έχουμε καιρό να συνεχίσουμε τις διαπραγματεύσεις, πάντοτε όμως στην ίδια ορθολογιστική βάση.

Καμία εφήμερη πολιτική σκοπιμότητα δεν είναι υπέρτερη του δικαιώματος για κυρίαρχη-ελεύθερη ύπαρξη εκατοντάδων χιλιάδων κυπρίων. Η ελευθερία εκατοντάδων χιλιάδων κυπρίων και το μέλλον της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής δεν πρέπει να υποταχθεί στις συγκριτικά ασήμαντες πολιτικές σκοπιμότητες του εφήμερου πολιτικού αγώνα για θέσεις και αξιώματα στην Ελλάδα. Επειδή όμως οι κρατούντες είναι βυθισμένοι στα λάθη τους το βάρος της ευθύνης πέφτει στα κόμματα της αντιπολίτευσης που θα πρέπει να ενεργήσουν έγκαιρα ούτως ώστε να αποφευχθεί εν μέσω της δίνης των προεκλογικών συγκρούσεων να παγιδευτούν μακρόχρονα η Κύπρος, η Ελλάδα και η ίδια η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Καθηγητής διεθνών σχέσεων-στρατηγικών σπουδών, Πάντειον Πανεπιστήμιο, www.ifestos.edu.gr

Η άλωση μιας ολόκληρης παράταξης.

Ανοίγματα ενός σοσιαλιστικού κόμματος προς τον φιλελευθερισμό είναι ένα πράγμα και άλλο η πρόχειρη κατάποση των υποπροϊόντων μιας μεταπρατικής ελληνικής εκδοχής ακραίων νεοφιλελεύθερων θεωρημάτων και συγκεχυμένων κοσμοπολίτικων ιδεολογημάτων. Είναι κατά το πλείστον οι φορείς ενός μέχρι πρόσφατα διάσπαρτου «συνονθυλεύματος κοσμοπολιτών» που κατάφερε σε μερικές μόνο μέρες να αιφνιδιάσει και να αλώσει τους κομματικούς μηχανισμούς ενός μεγάλου κομματικού σχηματισμού, να συσκοτίσει το πολιτικό τοπίο με την γνωστή «επικοινωνιακή καταιγίδα», να παραμυθιάσει εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόρους και να εξοντώσει πολιτικά μια ολόκληρη στρατιά παραδοσιακών ηγετικών στελεχών. Οι επιλογές τους στην οικονομική πολιτική είναι λίγο-πολύ γνωστές και στα εξωτερικά ζητήματα περιγράφονται από θέσεις και απόψεις που ακούστηκαν τα τελευταία χρόνια υπέρ των επεμβάσεων στην Σερβία, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ και υπέρ της καταστολής της συλλογικής ελευθερίας των κυπρίων. Βασικά, οι θέσεις αυτές ενσαρκώνουν το πιο εξτρεμιστικό και αντιδραστικό ιδεολόγημα εξωτερικής πολιτικής των νεότερων χρόνων, τον νεοφιλελευθερισμό. Πρέπει εν τούτοις να τονιστεί ότι είναι ένα πράγμα ο νεοφιλελευθερισμός ως ηγεμονική στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλο ο κοσμοπολίτικος νεοφιλελευθερισμός πολιτικών μεταπρατών που οδηγεί στην αποδυνάμωση των λιγότερο ισχυρών κρατών με αποτέλεσμα να καθίστανται εύκολη λεία ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος.

Κατάληψη της εξουσίας από φορείς τέτοιων πολιτικών θέσεων δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια και τα ζωτικά συμφέροντα μιας χώρας. Υπό αυτό το πρίσμα ούτε αθώες ούτε χωρίς συνέπειες είναι οι πολιτικές ανακατατάξεις των τελευταίων εβδομάδων. Η ολιγωρία των παραδοσιακών στελεχών του ΠΑΣΟΚ και η σύγχυση των ημερών προσφέρει την δυνατότητα να συσπειρωθούν και να οργανωθούν το σύνολο των αριστεροδεξιών φορέων νεοφιλελεύθερων και κοσμοπολίτικων παραδοχών. Έτσι, χωρίς έλεγχους και εξισορροπήσεις στήνεται κυριολεκτικά στο πόδι μια επίδοξη εξουσία χωρίς βάσιμες πολιτικές ιδέες, χωρίς πρόγραμμα εξωτερικής πολιτικής και κυρίως χωρίς κάποια επαληθεύσιμη ιδέα ή όραμα για την θέση και τον ρόλο της χώρας στις διεθνείς σχέσεις (παρά μόνο γενικόλογες συνταγές, τις ίδιες στην βάση των οποίων αυτή τη στιγμή διχοτομείται Κύπρος). Οι πλέον αξιοθρήνητοι συνοδοιπόροι αυτού του θεάτρου του παραλόγου, πάντως, είναι τα ιστορικά κομματικά στελέχη που γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνουν όλα αυτά αλλά για ανερμήνευτους μέχρι στιγμής λόγους χειροκροτούν αμήχανα, εκλογικεύουν ασύστολα γελοιοποιώντας τους εαυτούς τους, χαζοχαρούμενα διανοίγουν τον δρόμο στον δικό τους προαναγγελθέντα πολιτικό αποκεφαλισμό και διευκολύνουν έτσι την ολοκληρωτική άλωση μιας μεγάλης ιστορικής παράταξης.

Σκιαγράφηση της φιλελεύθερης παράδοσης και σύγκριση με τον νεοφιλελευθερισμό

Ποιες είναι όμως οι διαφορές μεταξύ φιλελευθέρων και νεοφιλελεύθερων; Συντομογραφικά, μεταξύ άλλων, κλασικές αρχές του φιλελευθερισμού είναι, α) οι κοινωνικοπολιτικοί έλεγχοι και εξισορροπήσεις ως προϋπόθεση συλλογικού ορθολογισμού, κοινωνικής ισορροπίας και κοινωνικής σταθερότητας, β) η ανεκτικότητα, ο πλουραλισμός και τα ανθρώπινα δικαιώματα ως προϋποθέσεις πολιτισμένων ενδοκρατικών σχέσεων, γ) ο ανταγωνισμός ως προϋπόθεση οικονομικού ορθολογισμού, οικονομικής αποτελεσματικότητας και ίσων ευκαιριών, δ) η αρχή της πλειοψηφίας ως προϋπόθεση δημοκρατίας, ε) η κοινωνική αλληλεγγύη ως προϋπόθεση συλλογικής πολιτικής συνύπαρξης και στ) η διασφάλιση της ιδιοκτησίας ως θεμέλιο της ελεύθερης αγοράς. Επιπλέον, σ’ όλες τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες θεωρείται ότι το κοινωνικοπολιτικό οικοδόμημα στέκεται σε στέρεα-υγιή θεμέλια όταν οικοδομούνται διαρκώς η φιλοπατρία και το εθνικό αίσθημα. Το ισχυρό έθνος-κράτος, εξάλλου, θεωρείται θεσμός ελευθερίας και η κρατική κυριαρχία το καθεστώς διεθνούς δικαίου και η προϋπόθεση ειρηνικών και ισόρροπων συναλλαγών μεταξύ των κρατών. Στην πράξη, όμως, υπάρχουν πολλά προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα, σε μερικές ισχυρές δυνάμεις με προεξάρχων σήμερα παράδειγμα τις ΗΠΑ –εθνικές αξίες, για παράδειγμα τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία, όπως αυτά είναι αντιληπτά στην Αμερική–, εκλογικεύονται ως οικουμενικές δήθεν και κοσμοπολίτικες αξίες με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος κύριοι εκπρόσωποι των οποίων είναι όσοι ασπάζονται τις νεοφιλελεύθερες ιδέες εξωτερικής πολιτικής. Πρόκειται για αυτό που οι «πολιτικοί ρεαλιστές» (οι προοδευτικοί δηλαδή διεθνολόγοι) ονομάζουν διεθνοφασισμό και διεθνοσοβινισμό στις διεθνείς σχέσεις. Αντίστροφα, στα αδύναμα και ιδεολογικά ασθενή κράτη αριστερά και δεξιά κοσμοπολίτικα ιδεολογήματα –βασικά λειτουργώντας μεταπρατικά ως ιδεολογικά υποπροϊόντα του νεοφιλελευθερισμού–, συνειδητά ή ασυνείδητα μερικοί υιοθετούν στάσεις και συμπεριφορές που εξυπηρετούν τις πιο πάνω αξιώσεις ηγεμονικής ισχύος.

Συνοψίζουμε: 1ον) Ο φιλελευθερισμός είναι βάση λειτουργίας των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών. 2ον) Ο νεοφιλελευθερισμός είναι το ιδεολόγημα –ταυτόχρονα κοσμοπολίτικο και ηγεμονικό– που εκδηλώνεται ως αξίωση ηγεμονικής ισχύος. 3ον) Στα ασθενή-αδύναμα κράτη τα πιο ακραία υποπροϊόντα του νεοφιλελευθερισμού και του κοσμοπολίτικου αναρχοαριστερού χώρου συγκλίνουν –συνήθως με μανδύα υποκριτικά, ωραιοποιημένα ή κενού περιεχομένου συνθήματα όπως «νέα εποχή», «παγκόσμια κοινωνία» και μεταεθνική εποχή– με σκοπό α) να υποβαθμίσουν και ενίοτε να καταπολεμήσουν τον θεσμό ελευθερίας του έθνους-κράτους και την αρχή της εθνικής ανεξαρτησίας, β) να καταπολεμήσουν τις ιστορικές παραδόσεις, γ) να υποεκτιμήσουν τον ρόλο των συνόρων και της κρατικής κυριαρχίας στην διεθνή πολιτική, δ) να υπονομεύσουν κάθε ιδέα αντίστασης στον ηγεμονισμό-αναθεωρητισμό και ε) να σχετικοποιήσουν την ανάγκη ανάπτυξης ισόρροπων σχέσεων με τις ισχυρότερες δυνάμεις με μουρμουρητά που υπονοούν πως είναι πεπρωμένο τα λιγότερο ισχυρά κράτη να υποτάσσονται στα πιο ισχυρά. Αυτές οι ιδεολογικές διαστροφές σε ασθενείς κοινωνίες συνήθως συνοδεύονται από ασυναρτησίες και εξτρεμιστικές θέσεις που ακόμη και οι πιο ακραίοι αμερικανοί νεοφιλελεύθεροι δεν θα τολμούσαν να εκστομίσουν.

Στέλιος Ράμφος και οικογένεια-παραδόσεις.

Για να μην αναφερθώ στις ποικίλες θέσεις γνωστών πολιτικών προσώπων για τους βομβαρδισμούς των Βαλκανίων και την εισβολή στο Ιράκ, θα μπορούσα να θίξω ένα μόνο χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός γνωστού και τα τελευταία χρόνια μεταλλαγμένου –σε σχέση με προγενέστερες θέσεις του– φιλοσόφου, του Στέλιου Ράμφου. Μεταξύ πολλών άλλων, υποστήριξε πως στο σύγχρονο κράτος «αντιστέκονται σθεναρά οι συλλογικές μας ψυχές και οι μικροθεσμοί μας, με πρώτη την οικογένεια, μια ταυτότητα η οποία ριζώνει στα καθηλωμένα σύμβολα της παραδόσεως και στο βίωμά τους. Σε τέτοιους ογκόλιθους πατούν οι νεοελληνικές αδράνειες» («Έμφαση», 2001, σ. 99) . Είναι σαφές ότι στόχος αυτών των εταιρικών-αιρετικών και ακραίων αντιλήψεων είναι ο θεσμός της οικογένειας που πάντοτε αποτελούσε τον πυρήνα κάθε κοινωνικής οργάνωσης και η ετερότητα των παραδόσεων που παντού και πάντοτε συνιστά το κοσμοθεωρητικό υπόβαθρο κάθε κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης. Πως όπως ο ίδιος στοχαστής, τοποθετείται στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής; Με αφορμή το κυπριακό και το σχέδιο Αναν, ο Στέλιος Ράμφος συνόψισε την κρατούσα αντίληψη του «κοσμοπολίτικου συνονθυλεύματος» με χαρακτηριστικό τρόπο. Παραθέτω τα λόγια του σε επιφυλλίδα του στις 8.12.2002 παρεμβάλλονται μερικά δικά μου ταπεινά σχόλια:

Συμβιβασμός και η (νέα) «μεταεθνική» εποχή:

Ράμφος: «Συμβιβασμός είναι η σοφία της περιορισμένης δυνατότητας». Σχόλιο: Για την αδυναμία της Ελλάδας και της Κύπρου εργάστηκαν σκληρά όσοι επί μακρόν καταπολεμούσαν την ανάγκη ισορροπίας δυνάμεων και την οικοδόμηση μιας αξιόπιστης αποτρεπτικής στρατηγικής. Το ίδιο σύστημα ιδεών σήμερα, παροτρύνει την καταστολή της συλλογικής ελευθερίας εκατοντάδων χιλιάδων κυπρίων. Ράμφος: «Ο καλός διαπραγματευτής λαμβάνει υπ’ όψιν και το συμφέρον του άλλου. Κερδίζει εν τέλει στον συμβιβασμό όποιος δεν κυνηγά την νίκη. Να σκεφτούμε τον συμβιβασμό ως υποχρεωτική ανιδιοτέλεια. Το σχέδιο Αναν χαράζει δύσκολα τον δρόμο της καθάρσεως στα πλαίσια ενός μεταεθνικού Εγώ που σκεπάζει και λειαίνει το αγκαθωτό εθνικό εγώ». Σχόλιο: Υποστηρίζεται λοιπόν πως δεν πρέπει να αντιστεκόμαστε στην παραβίαση του διεθνούς δικαίου, πως η ανατροπή των τετελεσμένων της βίας δεν πρέπει να αποτελεί στόχο και πως το συμφέρον του επιτιθέμενου «Άλλου» πρέπει να καθοδηγεί σκοπούς και στόχους. Η εθνική ανεξαρτησία, η άμυνα στον αναθεωρητισμό και η λαϊκή κυριαρχία, επίσης, αυθαίρετα υπονοείται ότι αποτελεί «αγκαθωτό εθνικό εγώ». Ερωτάται: Πώς θα έμοιαζε ο κόσμος αν τα κράτη υιοθετούσαν αυτές τις ασυναρτησίες περί «μεταεθνικής εποχής» και «εθνικού εγώ»;. Τι θα σήμαιναν άραγε όλα αυτά εάν οι ημέτεροι μαθητευόμενοι μάγοι μετά τη Κύπρο τους δοθεί η ευκαιρία να μετατρέψουν την Θράκη και το Αιγαίο σε νέα ηγεμονικά πειραματόζωα της μεταεθνικής εποχής; «Νέα μεταεθνική εποχή» και το εθνικό κράτος: Ράμφος: «Στο υπερεθνικό ή μεταεθνικό πνεύμα των καιρών, λογική του σχεδίου Αναν είναι η λογική της νέας εποχής που διανύουμε, μιας εποχής η οποία αφομοιώνει υπερβατικά προηγούμενες εμπειρίες στενώσεων, όπως εκείνη του εθνικού κράτους. [Το κρατίδιο που πρότεινε ο Αναν στην Κύπρο] δεν είναι ένα εθνικό μόρφωμα αλλά ένα μεταεθνικό [κοινό κράτος]». «Στην παγκοσμιοποιημένη υφήλιο της μιας εποχής και των μειωμένης ισχύος κρατών που την περιβάλλουν, το κενό της απουσίας ετέρων δυνάμεων ενθαρρύνει την επιθυμία συμμετοχής σε μια ομάδα ευνοουμένων. Στην μεταεθνική εποχή, το εθνικό κράτος προστατεύει ενδεχομένως τις μειονότητες χωρίς ωστόσο να αναλαμβάνει την ευθύνη του για να τις θέσει σε ίση μοίρα με την δική του πλειοψηφία». Σχόλιο: Χαρακτηριστικό παράδειγμα της «νέας εποχής» ευνοούμενων της «μιας δυνάμεως» είναι οι πρόθυμοι υποστηρικτές των παράνομων επιθέσεων κατά της Σερβίας το 1999 και κατά του Ιράκ το 2003. Το ιδεολόγημα περί «μεταεθνικής (νέας) εποχής», «μεταεθνικού κράτους» και σχέσεων μειονότητας-πλειονότητας, όπως κατανοεί κάθε αναγνώστης, πρόκειται περί εφευρήματος εξόχως ελληνικού, το οποίο αν εφαρμοζόταν θα μετέτρεπε τον κόσμο σε αρένα τριβών και συγκρούσεων. Η αρχή πάντως γίνεται στην Κύπρο και αυτό στέφεται ως «επιτυχία εξωτερικής πολιτικής» που καταξιώνει τους δράστες για νέα εντολή διακυβέρνησης.

Αν λοιπόν αυτή είναι η ιδεολογία που προτείνεται στις 7.3.2002, οι έλληνες καλούνται να υπερψηφίσουν πολιτικές που θα μπορούσαν να καταλύσουν το κράτος που με τόσο κόπο έκτιζαν από το 1821 μέχρι σήμερα. Το διακύβευμα, βασικά, είναι η εθνική ανεξαρτησία. Ήδη, ένα ελληνικό κράτος, η Κύπρος, κατεδαφίζεται αυτή τη στιγμή μπροστά στα μάτια μας και κάποιοι με προπέτεια το θεωρούν ως πολιτική επιτυχία. Αν δεν προσέξουμε έπεται το ελλαδικό κράτος. Αυτό που χρειάζεται είναι να υπερψηφιστούν εκείνες οι δυνάμεις που θα επιτύχουν μια ευρεία κοινωνική συναίνεση γύρω από μια ορθολογιστική εθνική στρατηγική η οποία θα βασίζεται στο εθνικό συμφέρον, στις συμμαχίες, στο διεθνές δίκαιο, στην συλλογική ασφάλεια, στην ειρηνική επίλυση των διαφορών, στον συμβιβασμό επί μη ζωτικών συμφερόντων, στην άρνηση συμβιβασμού επί κυριαρχικών ζητημάτων και στην αποτρεπτική στρατηγική για να διασφαλίζεται η άμυνα της επικράτειας και η δυνατότητα ισόρροπων διαπραγματεύσεων.

ΚΥΠΡΙΑΚΟ: ΔΥΣΚΟΛΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Παναγιώτης Ήφαιστος

"Τύπος της Κυριακής" 29.2.2004

Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων-στρατηγικών σπουδών και Έδρας Jean Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση, Πάντειον Πανεπιστήμιο, www.ifestos.edu.gr

Εκατοντάδες δημοσιογράφοι στην Κύπρο παρακολουθούν την έκβαση των διαπραγματεύσεων επίλυσης του κυπριακού. Στην Αθήνα όπου οι εκλογές προκηρύχθηκαν με δικαιολογία τις εξελίξεις του κυπριακού δεν ακούεται τίποτα. Χαρακτηριστικό του κλίματος είναι όταν συχνά δημοσιογράφοι στις συζητήσεις διακόπτουν απότομα τους συνομιλητές τους λέγοντάς τους ότι το κυπριακό δεν θα κρίνει το εκλογικό αποτέλεσμα επειδή, δήθεων, δεν ενδιαφέρει τον μέσο πολίτη. Το κυπριακό στην παρούσα φάση αναλύθηκε από αυτή την στήλη επανειλημμένα και γι’ αυτό δεν θα αναφερθώ σε λεπτομέρειες. Αυτό στο οποίο αξίζει να εστιάσουμε την προσοχή μας είναι νομίζω τα διλήμματα και τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση. Το πιθανότερο ενδεχόμενο είναι μετά το πέρας των διαπραγματεύσεων να γίνουν δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα. Δύο είναι τα πιθανά σενάρια.

Κατά πρώτον, αν και στην παρούσα φάση οι δημοσκοπήσεις φέρουν την συντριπτική πλειονότητα των κυπρίων εναντίον του σχεδίου Αναν, οι κύπριοι μπροστά στα εκβιαστικά διλήμματα, τις απειλές και τις πιέσεις, ενδέχεται να ψηφίζουν κατά πλειοψηφία θετικά υπέρ των προτάσεων όπως θα οριστικοποιηθούν από τον Κόφι Αναν. Κατ’ αρχάς, η νέα κυβέρνηση της Ελλάδας θα πρέπει να διαπραγματευτεί τα ζητήματα εγγυήσεως ως προς τα οποία οι Τούρκοι ήδη τηρούν άκαμπτη και αδιάλλακτη στάση. Εάν και αυτό ξεπεραστεί, καταλύεται η Κυπριακή Δημοκρατία και έτσι επιβάλλεται η διχοτόμηση που επί δεκαετίες οι έλληνες αρνούνταν. Αν και επιμελώς αποσιωπήθηκε τι ακριβώς σημαίνει μια τέτοια εξέλιξη, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει πλέον μια κατάσταση όπου εκατοντάδες χιλιάδες ομοεθνείς, οι οποίοι από το 1960 μέχρι σήμερα διέθεταν το δικό τους κράτος, θα εγκλωβιστούν σ’ ένα πρωτόγνωρο υβριδικό κρατίδιο όπου ακόμη και η παραμικρή απόφαση θα πρέπει να περνά από τέσσερα έως πέντε κύματα ομόφωνων αποφάσεων μεταξύ τουρκοκυπρίων και ελληνοκυπρίων. Εάν δεν συμφωνούν –δηλαδή εξ ορισμού σχεδόν πάντα– δικαστήριο αποτελούμενο από 3 τουρκοκύπριους, δύο ελληνοκύπριους και τρις ξένους θα αποφασίζει στο όνομα των κυπρίων. Έτσι, το έξωθεν επιβληθέν «Σύνταγμα» θα καταργεί την λαϊκή κυριαρχία των κυπρίων στο όνομα των οποίων θα αποφασίζουν άλλοι.

Αναπόδραστα οι συνέπειες θα είναι πολλές και άμεσες. Μεταξύ άλλων: 1) Οι κύπριοι θα αισθάνονται ότι περίπου βρίσκονται σε κράτος που θα μοιάζει περισσότερο με σωφρονιστικό ίδρυμα και λιγότερο με ευρωπαϊκή πολιτεία που είναι αυτή τη στιγμή. Η «Ενωμένη Κύπρος», εξάλλου, όπως θα ονομάζεται, θα είναι εκ των πραγμάτων ένα κράτος-μη μέλος της ΕΕ. 2) Η Κυπριακή Δημοκρατία, εδραία και ισχυρή σήμερα, δεν θα υπάρχει πλέον και οποιοσδήποτε μπορεί να κατανοήσει τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την κυπριακή οικονομία που σήμερα είναι μια από τις πιο εύρωστες της Ευρώπης. 3) Η μαζική φυγή των κυπρίων από το νησί πρέπει να θεωρείται βεβαία με όλες τις ευνόητες συνέπειες. Πιθανότατα, όπως συνέβηκε στην Ίμβρο, Τένεδο και Κωνσταντινούπολη θα είναι η αρχή του (πολύ σύντομου) τέλους της τρισχιλιετούς παρουσίας του ελληνισμού στην Κύπρο. Πολλοί από τους κύπριους που θα μείνουν στο νησί, όπως και πάλιν συνέβηκε συχνά στην ελληνική ιστορία σε ανάλογες περιστάσεις, θα μηδίσουν πριν αφομοιωθούν πλήρως στο αδηφάγο τουρκικό κράτος. 4) Βραχυχρόνια και πριν συμβούν αυτά, τόσο μεταξύ τούρκων-ελλήνων όσο και μεταξύ ελλήνων-ελλήνων που μηδίζουν αναπόδραστα θα υπάρξουν τριβές και συγκρούσεις. Ουσιαστικά, όλοι οι αξιοπρεπείς έλληνες της Κύπρου (δηλαδή η συντριπτική πλειονότητα) είτε θα φύγουν από το νησί είτε θα αντιδρούν και θα διώκονται επειδή δεν θα «συμμορφώνονται» στις φασιστοειδείς δομές βρετανοανανικής έμπνευσης. Συναφώς, τα κοινωνικοπολιτικά συστήματα ποτέ δεν ήταν προϊόντα δοκιμαστικών σωλήνων έξωθεν διεστραμμένων επινοήσεων: Η ιστορία διδάσκει ότι πάντοτε όλα τα κράτη οφείλουν την ύπαρξή τους σε μια αρχική αξίωση ελευθερίας πολιτισμικά ομοιογενών ανρθώπινων οντοτήτων και εάν και όταν κερδηθεί η πολιτική κυριαρχία οι κοινωνίες τους αρχίζουν μια μακρόχρονη πορεία σφυρηλάτησης, διαμόρφωσης και σταθεροποίησης βιώσιμων καθεστωτικών δομών, δηλαδή θεσμών και συλλογικού κατ’ αλήθειαν βίου με τα οποία είναι προικισμένο κάθε βιώσιμο κυρίαρχο κράτος. Είναι αστείο ακόμη και να σκεφτεί κάποιος ότι θα δημιουργηθεί μια νέα βιώσιμη κυπριακή πολιτεία στη βάση των διαστρεμμένων κοσμοπολίτικων επινοήσεων που θέλουν να εγκαθιδρύσουν εκ του μηδενός ένα εθνικά-ρατσιστικά διχασμένο και μη δημοκρατικά δομημένο κρατίδιο. Εν τούτοις, προς τα εκεί οδηγούν τα πράγματα λόγω ολέθριων λαθών της ελληνικής διπλωματίας. 5) Επειδή οι τούρκοι ηγέτες συνηθίζουν να μας προειδοποιούν τι μας περιμένει, ήδη ο τούρκος υπουργός εξωτερικών δήλωσε ότι πολλές πρόνοιες του σχεδίου Αναν δεν θα ισχύουν στο νέο κράτος μέχρι να εισέλθει η Τουρκία στην ΕΕ. Με πιο απλά λόγια, Κύπρος, Ελλάδα αλλά και Ευρώπη θα είναι υποχρεωμένες να συμμορφώνονται στις τουρκικές αξιώσεις όποτε η Άγκυρα κρίνει σκόπιμο να προχωρήσει σε στρατιωτικούς και διπλωματικούς εκβιασμούς. Το μέσο θα είναι το ούτως ή άλλως προβληματικό κυπριακό κρατίδιο στο οποίο η Άγκυρα φρόντισε να υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες εγκάθετοί της (οι έποικοι, που είναι ήδη η πλειονότητα των κατοίκων των κατεχομένων και οι οποίοι δεν αποχωρούν). Άποψή μου είναι ότι αυτές οι καταστροφικές συνέπειες είναι πλέον αναπόφευκτες αν δεχτούμε να αρχίσει η εφαρμογή των ιδεών Αναν και δυστυχώς οι περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες που συμμετέχουν στον προεκλογικό αγώνα δεν κατανοούν την δύσκολη θέση της χώρας και των κυπρίων ομοεθνών εάν αρχίσει αυτό το πρωτοφανές πολιτειακό πείραμα το οποίο όπως γίνεται σαφές καμιά απολύτως δυνατότητα δεν έχει να επιτύχει.

Τα πιο πάνω θα ισχύουν αν τελικά δεχτούμε το σχέδιο Αναν ως έχει και οι κύπριοι εκβιαστούν να το υπερψηφίσουν. Τι συμβαίνει όμως είτε στην περίπτωση που θα διακοπούν οι διαπραγματεύσεις είτε στην περίπτωση που μια από τις δύο πλευρές ή και οι δύο καταψηφίσει το δημοψήφισμα; Τι θα σημαίνει μια τέτοια εξέλιξη για την νέα ελληνική κυβέρνησης; Η γνώμη που εκφράσαμε από αυτή εδώ την στήλη επανειλημμένα τις τελευταίες εβδομάδες είναι ότι το 2002-3 και επειδή η Κύπρος είχε ήδη καταστεί πλήρες μέλος (οριστικοποίηση των διαπραγματεύσεων, υπογραφή της Πράξης Προσχώρησης και πρόσφατα επικύρωσή της από τα κοινοβούλια), αντί αβρόχοις ποσί να δεχθούν τις διχοτομικές προτάσεις που εκκολάφθηκαν στο βρετανικό υπουργείο εξωτερικών και υποβλήθηκαν δια στόματος του ΓΓ του ΟΗΕ, η Λευκωσία και η Αθήνα έπρεπε να είχαν δώσει μια μεγάλη διπλωματική μάχη. Θέση –αναμφίβολα θα ήταν ευκολότερο να είχε υιοθετηθεί πριν ενάμιση χρόνο απ’ ότι είναι τώρα– έπρεπε να είναι ότι οι προτάσεις του ΟΗΕ επιβαλλόταν να είναι συμβατές με την κοινοτική έννομη τάξη και τον κοινοτικό πολιτικό πολιτισμό γιατί έτσι μόνο θα είχαμε ένα βιώσιμο κράτος. Αυτό σήμαινε ενοποίηση του νησιού, αποστρατικοποίηση, ανάληψη ρόλου από την ΕΕ στα ζητήματα ασφαλείας και «στρατηγικές διαπραγματεύσεις» μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, Ευρώπης-Τουρκίας και άλλων κρατών για τα υπόλοιπα ζητήματα που αφορούν τις διεθνοπολιτικές πτυχές του κυπριακού.

Αναμφίβολα, η εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης του κυπριακού και ταυτόχρονα η επανένωση του νησιού ποτέ δεν ήταν εύκολη και ούτε θα είναι εύκολη εάν όντως τα πράγματα οδηγηθούν σε αδιέξοδο τις προσεχείς εβδομάδες. Όσο δύσκολες και να είναι οι επιλογές, όμως, θα μας πρόσφερε μια νέα ευκαιρία για να δώσουμε την διπλωματική μάχη που δυστυχώς δεν δόθηκε το 2002-3. Επιπλέον, αποφεύγουμε την σίγουρη διχοτόμηση και κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας που θα έχουμε στις 2 Μαίου αν τελικά αρχίσει να εφαρμόζεται το σχέδιο Αναν. Επιπλέον, ο χρόνος θα αρχίσει να τρέχει ενάντια στα τουρκικά συμφέροντα. Εκτός του ότι η Τουρκία θα κατέχει ευρωπαϊκό έδαφος, θα αναπτυσσόταν αφόρητη πίεση πάνω στους στρατοκράτες της Άγκυρας λόγω πίεσης των τουρκοκυπρίων και θα οδηγούσε κάποια στιγμή σε επανένωση των δύο κομματιών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε κάθε περίπτωση, αν και αυτό θα ήταν το πιθανότερο ενδεχόμενο, για τις Κασάνδρες αντιτάσσεται το γεγονός ότι ακόμη και στο χειρότερο ενδεχόμενο –δηλαδή μη επίδειξη ορθολογιστικής συμπεριφοράς εκ μέρους της Άγκυρας και μη επίλυση του κυπριακού στο εγγύς μέλλον– αποκλείεται να συμβεί κάτι επαχθέστερο απ’ ότι προτείνεται με το σχέδιο Αναν. Δηλαδή: Η κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η παντοτινή τουρκοβρετανική επικυριαρχία, ο εγκλωβισμός των κυπρίων στις δομές ενός πολιτειακού τερατουργήματος και οι αναπόφευκτες τριβές Ελλάδας-Τουρκίας στο πολύ προσεχές μέλλον.

Σ’ αυτές επομένως τις περιστάσεις θα βρεθούμε σε μερικούς μήνες αν μια από τις δύο πλευρές απορρίψει το σχέδιο στο δημοψήφισμα ή εάν ενωρίτερα οι διαπραγματεύσεις καταρρεύσουν. Για να το θέσουμε διαφορετικά, αν και τα πράγματα ποτέ δεν ήταν εύκολα, η νέα κυβέρνηση, θα έχει μπροστά της μια νέα ευκαιρία για να διεξάγει ορθολογιστικές διαπραγματεύσεις βιώσιμης και λειτουργικής λύσης του κυπριακού. Κατά κάποιο τρόπο, θα πρέπει να προσπαθήσει να επανορθώσει τα ολέθρια λάθη και τις παραλήψεις της ελληνικής κυβέρνησης των δύο τελευταίων ετών όταν αμαχητί δέχτηκε την διχοτόμηση της Κύπρου με το να αποδεχθεί το σχέδιο Αναν ως «ιστορική ευκαιρία» και με το να πιέσει αφόρητα τους κύπριους να το υπογράψουν. Επειδή και στις δύο περιπτώσεις που περιγράψαμε πιο πάνω η νέα κυβέρνηση θα έχει να αντιμετωπίσει δύσκολα προβλήματα που δημιούργησε η ολέθρια διπλωματική τακτική των κυβερνώντων τα δύο τελευταία χρόνια, θα πρέπει από τώρα να προετοιμάζεται. Ενδεχομένως θα πρέπει, επίσης, να δηλώσει από την επομένη μιας νικηφόρας έκβασης των εκλογών ότι δεσμεύεται μόνο από μια βιώσιμη και λειτουργική λύση του Κυπριακού. Θυμίζω ότι σε πολύ πιο δύσκολους καιρούς ο Ανδρέας Παπανδρέου απέκλεισε το ενδεχόμενο η Ελλάδα να δεχθεί μια μη βιώσιμη λύση την οποία λόγω εκβιασμών και φόβου οι κύπριοι ενδεχομένως θα δέχονταν. Όπως όλοι γνωρίζουμε, «στην ιστορία των λαών δικαιώνονται οι Προμηθείς και ποτέ οι Επιμηθείς».

Νεοφιλελευθερισμός: ένα ιδεολόγημα χωρίς μέλλον

Παναγιώτης Ήφαιστος

"Απογευματινή", 29.2.2004

Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων-Στρατηγικών σπουδών και Έδρας Jean Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση, Πάντειον Πανεπιστήμιο

Το πιο πολυσυζητημένο ζήτημα αυτών των εκλογών είναι η διαφορά φιλελευθέρων και νεοφιλελεύθερων. Ποια είναι όμως η διαφορά και μάλιστα στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής; Βασικές αρχές του κλασικού φιλελευθερισμού είναι οι κοινωνικοπολιτικοί έλεγχοι και εξισορροπήσεις, η ανεκτικότητα, ο πλουραλισμός και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως προϋποθέσεις ενός βιώσιμου και δίκαιο ενδοκρατικού συστήματος. Σ’ αυτά προστίθενται η ανάγκη υγιούς ανταγωνισμού, η κοινωνική αλληλεγγύη, η διασφάλιση της ιδιοκτησίας και ασφαλώς η αρχή της πλειοψηφίας σ’ όλα τα επίπεδα λήψεως αποφάσεων ενός κράτους. Στις διεθνείς σχέσεις, ο κλασικός φιλελευθερισμός υπερασπιζόταν την αυτοδιάθεση των λαών, την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, την ανάπτυξη των διεθνών θεσμών και την δημιουργία των θεσμικών και πολιτικών προϋποθέσεων ελεύθερου διεθνούς εμπορίου.

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, όμως, βλέπουμε να αναδεικνύεται ένα περίεργο νέο μίγμα ηγεμονικών αξιώσεων, θεοποίησης της ελεύθερης αγοράς στις ενδοκρατικές και διακρατικές σχέσεις και δαρβινιστικών παραδοχών που στην μεταψυχροπολεμική εποχή συνοψίστηκαν από το νεοφιλελεύθερο θεώρημα της θεωρίας διεθνών σχέσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι από τους 5-6 κορυφαίους νεοφιλελεύθερους διεθνολόγους, τουλάχιστον τρις τα τελευταία δέκα χρόνια κατείχαν ανώτατες θέσεις στο στερέωμα της αμερικανικής διπλωματίας. Αν θα μπορούσε να συνοψιστεί σε μερικές μόνο γραμμές αυτό το θεώρημα θα αναφέραμε την προσπάθεια μετατροπής της υπόθεσης των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και της «δημοκρατίας» ως εργαλεία αξιώσεων ισχύος του αμερικανικού ηγεμονισμού με σαφή σκοπό –που αποκαλύφθηκε σε όλη του την έκταση κατά τη διάρκεια της κρίσης του Ιράκ το 2003– την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων σε γραμμές αυτού που εμείς οι διεθνολόγοι ορίζουμε ως ιμπεριαλισμό (καταχρηστική απόκτηση ή έλεγχος πλουτοπαραγωγικών πόρων και άλλων συντελεστών ισχύος εκτός των κρατικών συνόρων μιας δύναμης).

Αρχικά την δεκαετία του 1980, η δήθεν πολιτικά αθώα νεοφιλελεύθερη θέση υπέρ της ενίσχυσης των διεθνών θεσμών που όπως υποστηριζόταν θα βρισκόταν υπό την «ήπια αμερικανική ηγεμονική διαχείριση» (γιατί δήθεν «τα αγγλοσαξονικά καθεστωτικά πρότυπα και διοικητικές προσεγγίσεις είναι οι καλύτερες»), μετατράπηκε την δεκαετία του 1990 σε ανεξέλεγκτο παρεμβατισμό και τελικά οι νεοφιλελεύθερες ιδέες έβγαλαν όλα τα προσωπεία και υποστήριξαν ότι: 1ον) Οι διεθνείς θεσμοί είτε θα είναι εργαλεία της αμερικανικής ισχύος είτε θα παραμερίζονται. 2ον) Το διεθνές δίκαιο δεν μετράει για τις μεγάλες δυνάμεις επειδή «ο ισχυρός πρέπει», δήθεν, «να επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του». 3ον) Δεν υπάρχει ανεκτικότητα για τα άλλα καθεστωτικά πρότυπα και διακηρυγμένος απώτερος σκοπός είναι πλέον ο μετασχηματισμός των άλλων κοινωνιών ομοιώματα του αμερικανικού πολιτικού συστήματος που αυτονόητα θα εξυπηρετούν τα συμφέροντά του. 4ον) Έτσι πήρε σταδιακά σάρκα και οστά η ύστερη εκδοχή του «πεπρωμένου του έθνους», ενός δηλαδή νέου επαναστατικού ιδεολογήματος υπέρ της επιθετικής διάδοσης των αμερικανικών εθνικών αξιών στον υπόλοιπο κόσμο. Πρόκειται γι’ αυτό που πολλοί σοβαροί διεθνολόγοι ονομάζουν «διεθνοφασισμό» ή «διεθνοσοβινισμό» (Hans Morgenthau), χαρακτηριστικό των επαναστατικών αξιώσεων των εκάστοτε ισχυρών κρατών του ιστορικού γίγνεσθαι. Όμως αναφέρθηκε πιο πάνω, με ισοπεδωτικό, ύπουλο και υποκριτικό τρόπο τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία εκλογικεύονται ως οικουμενικές δήθεν και κοσμοπολίτικες αξίες με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος κύριοι εκπρόσωποι των οποίων είναι όσοι συνειδητά ασπάζονται τις πιο πάνω νεοφιλελεύθερες ιδέες εξωτερικής πολιτικής.

Θα πρέπει να τονιστεί πάντως, ότι αντίθετες φωνές και μάλιστα ισχυρές υπάρχουν στις ίδιες της ΗΠΑ (στον χώρο των διεθνών σχέσεων είναι οι «πολιτικοί ρεαλιστές» και στον χώρο της φιλοσοφίας του δικαίου στοχαστές όπως ο ταγός του κλασικού φιλελευθερισμού John Rawls. Θα πρέπει να τονιστεί επίσης ότι δεν είναι τυχαίο πως οι πιο φανατικοί κράχτες των νεοφιλελεύθερων θεωρημάτων-ιδεολογημάτων είναι τα στοχαστικά και πολιτικά υποπροϊόντα του νεοφιλελευθερισμού σε λιγότερο ισχυρά κράτη. Όπως συμβαίνει σ’ αυτές τις περιπτώσεις, συνήθως είναι «βασιλικότερα του βασιλέα», φανατικότερα των ίδιων των αμερικανών και συχνά ασυνάρτητα σε βαθμό που δεν εκφράζουν ούτε τον φιλελευθερισμό, ούτε τον νεοφιλελευθερισμό αλλά μόνο την δική τους προσωπική αγωνία να προσεχθούν από τον εκάστοτε αμερικανό πρέσβη στην πρωτεύουσα του κράτους τους. Εκδηλώνονται επίσης ως φανατικοί φορείς ακραίων κοσμοπολίτικων ιδεών που απορρίπτουν ή υποτιμούν τις παραδόσεις μιας κοινωνίας, τις ιστορικές της μνήμες, τους τοπικούς πολιτισμούς και την κρατική κυριαρχία. Έτσι, η παγκοσμιοποίηση θεοποιείται, η διπλωματία των ισχυρών κρατών μπαίνει στο απυρόβλητο και οι μη συμμορφούμενοι με τις κλασικές ηγεμονικές αξιώσεις στιγματίζονται με ποικίλα κοσμητικά επίθετα που δεν αντέχουν σε σοβαρή συζήτηση. Οι φορείς τέτοιων ιδεών είναι σε κάθε περίπτωση αξιοθρήνητοι μεταπράτες ακραίων ιδεών που δεν έχουν μέλλον ούτε ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες εκτός και αν οι ηγεμονικές αξιώσεις θα είναι ο μπούσουλας της μελλοντικής αρχιτεκτονικής του κόσμου και οι χωρίς κοινωνική ευαισθησία οικονομικές πολιτικές θα είναι η κυρίαρχη ιδεολογία στον κόσμο. Η δική μας ανάγνωση της ιστορίας είναι ότι πρόκειται για αναχρονιστικά δονκιχωτικά ιδεολογήματα χωρίς μέλλον. Η ιστορία διδάσκει ότι παρά το γεγονός πως οι ηγεμονικές αξιώσεις προκαλούν ζημιές και καταστροφές βραχυπρόθεσμα –ιδιαίτερα στις ευκολόπιστες και ασθενείς κοινωνίες– τελικά υπερτερούν οι αμάχητες αξιώσεις συλλογικής ελευθερίας, δηλαδή οι αξιώσεις των επιμέρους κοινωνιών για ανεξαρτησία-κυριαρχία. Αν και αυτές αξιώσεις είναι ακόμη ευάλωτες λόγω αιτιών πολέμου, έχουν εν τούτοις «καταγραφεί ιστορικά» ως οι θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου, δηλαδή της μη επέμβασης, του δικαιώματος εσωτερικής αυτοδιάθεσης και της διακρατικής ισοτιμίας. Μέχρι να έλθει η στιγμή να εφαρμοστούν, είναι νομίζω φανερό ποια είναι η ηθικά βάσιμη στάση κάθε πολιτισμένου ανθρώπου.

Αναζητώντας ελληνική κοσμοθεωρία …

«Τύπος της Κυριακής» 7.3.2004

Παναγιώτης Ήφαιστος

Στις σημερινές εκλογές, ουσιαστικά, συγκρούεται ο πολιτικός ορθολογισμός με τον πολιτικό ανορθολογισμό. Στην μια πλευρά βρίσκεται το θέατρο του πολιτικού παραλόγου: Ένα κόμμα σε πλήρη μετάβαση προς άγνωστο προσανατολισμό του οποίου ο άνωθεν διορισθείς αρχηγός επιβλήθηκε αβρόχοις ποσί, ένα όνομα που έπρεπε να αλλάξει αλλά η απόφαση αναβλήθηκε για αργότερα, έναν απερχόμενο πρωθυπουργό ο οποίος αντί να κάνει απολογισμό του έργου του βασικά κρυβόταν, ένα στρατό αξιοθρήνητων παραδοσιακών στελεχών να χειροκροτούν αμήχανα τον προαναγγελθέντα πολιτικό αποκεφαλισμό τους, ένα μεγάλο πλήθος κρατικοδίαιτων στελεχών να αγωνιούν για τα προνόμιά τους και μια πολιτικοοικονομική και επικοινωνιακή διαπλοκή να αδυνατεί να αντιληφθεί ότι μια κοινωνία δεν μπορεί να εμπαίζεται διαπαντός. Είναι επιπλέον ένα κόμμα σε μετάβαση το οποίον πέραν του προαναγγελθέντος αποκεφαλισμού όλων των παραδοσιακών στελεχών έδωσε το στίγμα της μελλοντικής του πορείας με την προσχώρηση του πιο απίθανου ιδεολογικοπολιτικού συνονθυλεύματος: πρώην αναρχικοί, άτομα γνωστών αναρχοαντιθρησκευτικών παραδοχών, κοσμοπολίτες ανεπανάληπτης πνευματικής σύγχυσης και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες ακραίων-συντηρητικών νεοφιλελεύθερων παραδοχών. Ασφαλώς, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν σε οποιοδήποτε κράτος του κόσμου η πολιτειακή εξουσία καταληφθεί από τέτοιες δυνάμεις η χώρα κινδυνεύει να αποδυναμωθεί, να συρρικνωθεί ή ακόμη και να διασπαστεί-διαλυθεί. Συνολικά ο νέος πολιτικός σχηματισμός προϊόν «επικοινωνιακής καταιγίδας» και άνωθεν διορισμών ενσαρκώνει σχεδόν πλήρως αυτό που ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πει πριν μια περίπου δεκαετία εισάγοντας τον όρο «εξωελληνική νοοτροπία», ο οποίος υπήρξε η αφορμή να συγγράψει ο υπογράφων βιβλίο με αυτό τον τίτλο. Ευθέως ή με λανθάνοντα τρόπο, η «εξωελληνική νοοτροπία» ως όρος, αναφέρεται στα πολιτικά και στοχαστικά ελίτ τα οποία εκφράζουν ιδεολογικές και φιλοσοφικές επιφυλάξεις ως προς το κατά πόσον το ελληνικό εθνικό συμφέρον προηγείται ή έπεται σκοπιμοτήτων και κριτηρίων διεθνιστικού-κοσμοπολίτικού χαρακτήρα. Καλλιεργούνται έτσι θολά και νεφελώδη πολιτικά διλήμματα για τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, στηρίζονται συστηματικά συμπεριφορές και ενέργειες που εκλαμβάνουν ως δεδομένη την ύπαρξη ελληνικής μειονεξίας που δημιουργεί, δήθεν, αναγκαιότητα υποχωρήσεων επί θεμάτων κυριαρχίας και υποστηρίζεται η θέση ότι ο στόχος ισόρροπων σχέσεων με τα ισχυρότερα κράτη, είναι, δήθεν ανέφικτος. Τέτοιες στάσεις και νοοτροπίες, ασφαλώς, είναι ανορθολογικές. Λογικά οι έλληνες πολίτες σήμερα θα τις καταψηφίσουν. Αναμφίβολα αυτό τους συμφέρει ενώ ταυτόχρονα, σχεδόν δύο αιώνες μετά την Ελληνική Επανάσταση, διανοίγεται μια μεγάλη ευκαιρία δρομολόγησης της οικοδόμησης μιας σύγχρονης, προοδευτικής, πατριωτικής και προσαρμοσμένης στην πραγματική κατάσταση του σύγχρονου κόσμου ελληνικής κοσμοθεωρίας. Βεβαίως, αν τελικά σήμερα οι έλληνες πολίτες επιλέξουν τον ιδιόμορφο πολιτικό ανορθολογισμό που περιγράψαμε πιο πάνω, δυστυχώς δεν θα είναι η πρώτη φορά που διαπράττουν τόσο μεγάλα πολιτικά σφάλματα και αυτή τη φορά οι ζημιές θα είναι ανυπολόγιστες.

Στην άλλη πλευρά φαίνεται να έχει διαμορφωθεί ένα νέο προοδευτικό παραταξιακό σύστημα ευρείας κοινωνικής διαστρωμάτωσης, εκσυγχρονισμένο και προικισμένο μ’ ένα ευδιάκριτο ελληνικό κοσμοθεωρητικό προσανατολισμό και μια εξόχως σύγχρονη αντίληψη του έθνους-κράτους ως θεσμού τάξης και δικαιοσύνης και ως θεσμού, επίσης, συμμετοχής στο διεθνές εθνικό-κρατικό και ευρωπαϊκό πολιτικό γίγνεσθαι. Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, ότι όχι μόνο σ’ αυτή την παράταξη αλλά και στον ευρύτερο χώρο της αντιπολίτευσης, αναπτύσσεται μια βαθύτερη πολιτική συναίνεση που θα μπορούσε να αποτελέσει, ενδεχομένως, την αφετηρία ενός πιο μόνιμου συλλογικού κοσμοθεωρητικού προσανατολισμού των Ελλήνων. Εγκαταλείποντας αβάσιμες ιδεολογικές παραδοχές του παρελθόντος, πολλοί έλληνες συγκλίνουν σε θέσεις που υπερασπίζονται την εθνική-κρατική κυριαρχία, θέλουν έστω και την τελευταία στιγμή να μαζέψουν τα θρύψαλα του κυπριακού και εκφράζονται υπέρ μιας ορθολογιστικής διακρατικής διαπραγμάτευσης με την Τουρκία που δεν θα εδράζεται πλέον στις αφελείς «φιλίες», στις γραφικές κοινωνικές σχέσεις και στους ευσεβείς πόθους. Αυτή η νέα αξιοσημείωτη σύγκλιση ιδεολογικά-κομματικά ετερογενών κοινωνικών ομάδων έχει ως άξονα το εθνικό συμφέρον, την εθνική ανεξαρτησία, την προσήλωση στο διεθνές δίκαιο, την ειρηνική επίλυση των διαφορών και ταυτόχρονα την ισχυρή αποτρεπτική ισχύ κατά των εξωτερικών απειλών. Ανεξαρτήτως του κατά πόσον διατυπώνονται με τις ίδιες φράσεις που χρησιμοποιούμε εδώ, αυτές οι συγκλίσεις οφείλονται στην σταδιακή ωρίμανση και συνειδητοποίηση του γεγονότος, 1^ον) ότι οι διεθνιστικές και κοσμοπολίτικες ιδεολογίες είναι αβάσιμες, 2^ον) ότι η παγκοσμιοποίηση των οικονομικών φαινομένων βεβαιώνει την παραδοχή πολλών που από καιρό υποστήριζαν πως το έθνος-κράτος είναι θεσμός συλλογικής ελευθερίας κατά των ηγεμονικών συμπεριφορών, 3^ον) ότι το έθνος-κράτος και οι διεθνείς θεσμοί συλλογικής ελευθερίας είναι τα κύρια μέσα των λιγότερο ισχυρών κρατών για ισόρροπες διακρατικές σχέσεις, 4^ον) ότι το βαρύ κλασικό πολιτισμικό κληροδότημά μας και η κυρίαρχη (ορθόδοξη) θρησκευτική μας παράδοση είναι τόσο σημαντικά όσο και το αίμα μας και 5^ον) ότι ένα σύστημα διανεμητικής δικαιοσύνης που διασφαλίζει αλληλεγγύη και κοινωνική σταθερότητα είναι η πεμπτουσία συλλογικής κυρίαρχης ύπαρξης σ’ ένα ασταθή κόσμο. Ίσως έφθασε η στιγμή να υπάρξει μια ευρύτερη κοινωνική συναίνεση στη βάση αυτών των θεμελιωδών παραδοχών και να συγκροτηθεί μια πιο συνεκτική εθνική κοσμοθεωρία που θα στηρίζει ένα σύγχρονο ελληνικό κράτος, δίκαιο, αποτελεσματικό, ισχυρό και ασφαλές. Αυτές εξάλλου είναι αναγκαίες και μη εξαιρετέες προϋποθέσεις ισότιμης, γόνιμης και αποτελεσματικής συμμετοχής στο ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα και στο ευρύτερο διεθνές σύστημα. Για να εκπληρωθούν όλοι αυτοί οι ευγενείς σκοποί, όμως, είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστεί μια μεγάλη πρόκληση της νέας κυβέρνησης: Να μην παγιδευτούν διαπαντός οι κύπριοι και οι ελλαδίτες στα δεσμά ενός μη λειτουργικού και μη βιώσιμου κρατιδίου στην Κύπρο.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΟ: ΕΝΩΠΙΟΣ ΕΝΩΠΙΩ

Παναγιώτης Ήφαιστος

"Σημερινή" 11.3.2004 και "Τύπος της Κυριακής" 21.3.2004

Οι αποφάσεις που πρέπει να πάρει τις προσεχείς εβδομάδες ο Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής για το Κυπριακό είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου για εκατοντάδες χιλιάδες έλληνες. Οι αποφάσεις αυτές σε τίποτα δεν μοιάζουν με τις ανάλογες αποφάσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1959. Τότε αφορούσαν μια προβληματική ανεξαρτησία, σήμερα αφορούν το κατά πόσο θα συνεχιστεί ή θα τερματιστεί η τρισχιλιετής παρουσία των ελλήνων στην Κύπρο. Ποιοτικά, εξάλλου, σχετίζεται λιγότερο με γραφειοκρατικές ή τεχνοκρατικές αναλύσεις και περισσότερο με πρωταρχικά και θεμελιώδη ζητήματα για τους στρατηγικούς προσανατολισμούς της Ελλάδας και των εξαρτημένων από αυτή ελλήνων της Κύπρου. Ακόμη, αυτή την κρίσιμη στιγμή ο Κώστας Καραμανλής καλείται να αποφασίσει υπό το βάρος των ολέθριων λαθών της προηγούμενης κυβέρνησης. Με τις αποφάσεις τους οι προκάτοχοί του Κώστα Καραμανλή ουσιαστικά τον παγίδεψαν επειδή η συμφωνία της Νέας Υόρκης προβλέπει ότι το μέλλον των κυπρίων αποφασίζεται από τον ΓΓ του ΟΗΕ, εξέλιξη που μάλλον δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Αυτό γιατί τα κράτη τα γεννούν αγώνες ελευθερίας και τα κοινωνικοπολιτικά τους συστήματα διαμορφώνονται στον τόπο και στον χρόνο υπό συνθήκες διαρκών κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και εξισορροπήσεων και άσκησης λαϊκής κυριαρχίας. Αυτούς τους θεμελιώδεις ρόλους του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι, λοιπόν, με προπέτεια ο σημερινός ΓΓ του ΟΗΕ καταχρηστικά τους θεωρεί προνόμιό του και όλως περιέργως πολλοί έλληνες το δέχονται αδιαμαρτύρητα.

Υπό αυτό το πρίσμα, σκοπός των γραμμών που ακολουθούν είναι να αποκρυσταλλωθούν τα βασικά διλήμματα του κυπριακού όπως τίθενται στο σταυροδρόμι των μεγάλων αποφάσεων στο οποίο βρέθηκε ο Κώστας Καραμανλής μερικές μόνο μέρες μετά την εκλογή του. Βασική λοιπόν θέση που υποστηρίζεται εδώ είναι ότι για να εξευρεθεί βιώσιμη λύση του κυπριακού, για να αποφευχθεί η διχοτόμηση της Κύπρου και για να διαφύγουμε τον κίνδυνο μιας παντοτινής τουρκοβρετανικής επικυριαρχίας στην Κύπρο που μας ξαναφέρνει πίσω στην αποικιακή εποχή, είναι αναγκαίο να απαγκιστρωθούμε από την δύσκολη θέση στην οποία περιήλθαμε τα δύο τελευταία χρόνια μετά την υποβολή του σχεδίου Αναν. Ανεξαρτήτως τακτικών χειρισμών για τους οποίους ο υπογράφων δεν είναι αρμόδιος, θα θέλαμε να τονίσουμε και να αναλύσουμε τρις κρίσιμες πτυχές που αφορούν τους στρατηγικούς προσανατολισμούς:

Κατά πρώτον, οι βασικοί σκοποί της στρατηγικής μας την τελευταία δεκαετία που αποτελούν και τις κατευθυντήριες γραμμές των τακτικών μας χειρισμών σήμερα, είναι οι εξής: Πρώτο, να επανενωθεί η Κύπρος. Δεύτερο, να κατοχυρωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των κυπρίων. Τρίτο, να μην επαναληφθούν οι αποικιακού χαρακτήρα εγγυήσεις. Τέταρτο, να διασφαλιστούν οι δημοκρατικές δομές της Κυπριακής πολιτείας. Εκπλήρωση αυτών των σκοπών δεν είναι μόνο προς το συμφέρον των ελλήνων αλλά και των τουρκοκυπρίων και του τουρκικού λαού επειδή έτσι διασφαλίζεται ότι οι κύπριοι μελλοντικά θα διαθέτουν μια βιώσιμη πολιτεία που δεν θα αποτελεί εστία ελληνοτουρκικών τριβών και συγκρούσεων.

Κατά δεύτερον, ο κίνδυνος στην παρούσα φάση (μέχρι την 1^η Μαιου) έγκειται στο γεγονός ότι επισπεύδεται η υιοθέτηση πριν την ένταξη πολιτειακών ρυθμίσεων που αντίκεινται στην κοινοτική έννομη τάξη και που γι’ αυτό αναιρούν του προαναφερθέντες θεμελιώδεις σκοπούς της στρατηγικής μας. Ουσιαστικά, αυτό που επιδιώκουν οι κυβερνήσεις της Τουρκίας και της Βρετανίας είναι 1^ον) να καταργηθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και 2^ον) να διχοτομηθεί το νησί πριν την οριστική ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ την 1^η Μαίου. Έτσι, αντί το γεγονός της ένταξης να διαμορφώσει λύση στη βάση βιώσιμων λειτουργικών πολιτειακών ρυθμίσεων συμβατών με την κοινοτική έννομη τάξη θα συμβεί το αντίθετο: Επαχθείς για τον κυπριακό λαό «συμφωνίες» ουσιαστικά επιβάλλονται εκβιαστικά πριν την οριστικοποίηση της ένταξης για να ενσωματωθούν στην Πράξη Προσχώρησης και να κατοχυρωθεί έτσι η διχοτόμηση ως … κοινοτική έννομη τάξη. Βασικά, θα συντελεστεί η διχοτόμηση που επί τριακονταετία απορρίπταμε και θα τεθεί –τόσον όσον αφορά το Σύνταγμα όσον και όσον αφορά το διεθνοπολιτικό καθεστώς της Κύπρου– το νησί υπό παντοτινή τουρκοβρετανική συγκυριαρχία. Έτσι, η Κύπρος αντί γέφυρας φιλίας και συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας θα καταστεί εστία τριβών και αστάθειας. Ακόμη πιο σημαντικό, ενώ οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν θα ομαλοποιηθούν, η Τουρκία, χωρίς όρους και προϋποθέσεις θα τροχοδρομηθεί προς πλήρη ένταξη στην ΕΕ έχοντας μάλιστα ως εργαλείο διπλωματικών και στρατιωτικών εκβιασμών κατά της ελληνικής διπλωματίας το μελλοντικό κυπριακό κρατίδιο για το οποίο ο τούρκος Υπέξ δεν δίστασε να μας πληροφορήσει πρόσφατα πως μέχρι την τελική ένταξη της ίδιας της Τουρκίας πολλές πρόνοιες του σχεδίου Αναν δεν θα ισχύουν. Ας μη ξεχνάμε ότι η άνευ όρων και προϋποθέσεων πορεία της Τουρκίας προς την ΕΕ ευνοεί τους χειρισμούς εκείνων των κρατών της Ευρώπης τα οποία παγίως επιθυμούν μια πολιτικά αδύναμη ΕΕ και που ευνοούν μια ευρωπαϊκή άμυνα υποταγμένη στους μεταψυχροπολεμικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς της Ουάσιγκτον. Η Τουρκία –απαλλαγμένη πλέον όρων και προϋποθέσεων– θα αποτελεί ένα φοβερό όπλο μεταλλαγής της Ευρώπης ενώ ταυτόχρονα θα θρέφονται οι ηγεμονικές-αναθεωρητικές τάσεις των ηγετών της Άγκυρας. Όμως, τέτοιες εξελίξεις δεν συνάδουν με τις προσδοκίες μας για διακρατικές σχέσεις βασισμένες στο διεθνές δίκαιο, για τερματισμό των αναθεωρητικών αξιώσεων της Άγκυρας στην Κύπρο και στο Αιγαίο και για αποδοχή από την Άγκυρα πως η σταδιακή προσχώρηση της Τουρκίας στην ΕΕ θα πληροί συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις αρχής γενομένης με την αποδοχή μιας βιώσιμης λύσης του κυπριακού προβλήματος.

Τρίτον, εκτιμούμε ότι στην παρούσα φάση υπάρχει μια μόνο διέξοδος: Με δεδομένη την τουρκική αδιαλλαξία των δεκαπέντε τελευταίων μηνών η ελληνική πλευρά είναι νομιμοποιημένη να επιδιώξει απαγκίστρωση από την προβληματική διαδικασία στην οποία βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή. Αναμφίβολα, θα ήταν καλύτερα εάν το σχέδιο του ΓΓ του ΟΗΕ που υποβλήθηκε το Φθινόπωρο 2002 ήταν συμβατό με την ιδιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας ως πλήρους μέλους της ΕΕ. Αν και τα ολέθρια λάθη και παραλείψεις των προκατόχων του Κώστα Καραμανλή έθεσαν τις διαπραγματεύσεις σε λάθος βάση υπάρχουν εν τούτοις ακόμη περιθώρια για εύστοχους διπλωματικούς χειρισμούς που θα μας επιτρέψουν, ενδεχομένως, να εξέλθουμε του αδιεξόδου. Πιο συγκεκριμένα, υπό το φως των εξελίξεων μετά την συμφωνία της Νέας Υόρκης, οι κυβερνήσεις της Κύπρου και της Ελλάδας θα μπορούσαν να ζητήσουν από τον ΓΓ του ΟΗΕ να μην υποβάλει σχέδιο λύσης που οδηγεί σε μια μη βιώσιμη πολιτεία. Εάν παραταύτα ο ΓΓ καταχραστεί τον ρόλο του και επιμείνει να προσδιορίσει αυθαίρετα το εσωτερικό πολιτειακό καθεστώς της Κύπρου (συναφώς, υπενθυμίζουμε ότι βάσει του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ ο ΓΓ είναι εντολοδόχος και όχι εντολέας των εμπλεκομένων κρατών), τότε η ελλαδική και κυπριακή πολιτική ηγεσία θα πρέπει να αποφύγει να θέσει τον κυπριακό λαό μπροστά στο εκβιαστικό δίλημμα υπερψήφισης ενός σχεδίου διχοτομικής λύσης το οποίο δεν θα δημιουργεί μια βιώσιμη κυπριακή πολιτεία, το οποίο δεν θα είναι συμβατό με το διεθνές δίκαιο και το οποίο, επιπλέον, δεν θα είναι συμβατό με την κοινοτική έννομη τάξη.

Στην συνέχεια και με δεδομένο το γεγονός της πλήρους ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ την 1^η Μαιου, θα μπορούσαμε να αναλάβουμε πρωτοβουλίες σε τρία τουλάχιστον επίπεδα. Στο επίπεδο του ΓΓ του ΟΗΕ από τον οποίο θα ζητούμε υποβολή νέου σχεδίου συμβατού με το γεγονός της πλήρους ένταξης στης Κύπρου στην ΕΕ, στο επίπεδο της ΕΕ όπου θα απαιτήσουμε ανάπτυξη πρωτοβουλιών επίλυσης του κυπριακού προβλήματος σύμφωνα με την κοινοτική έννομη τάξη και στο επίπεδο της Άγκυρας στην οποία θα θέσουμε την προοπτική μιας συνολικής επίλυσης των ελληνοτουρκικών προβλημάτων αρχής γενομένης με το κυπριακό ζήτημα. Εάν μια τέτοια προσέγγιση δεν τελεσφορήσει άμεσα, δεν θα είναι καταστροφή:

Πρώτο, δεν υπάρχει επαχθέστερη λύση από αυτή που βρίσκεται στο τραπέζι αυτή τη στιγμή: Το νησί διχοτομείται, στην θέση της εδραίας Κυπριακής Δημοκρατίας που καταργείται εγκαθιδρύεται ένα μη βιώσιμο κεντρικό κρατίδιο και αυτή η καταστροφική για όλους εξέλιξη συνοδεύεται από μια προβληματική επικυριαρχία ξένων δυνάμεων που θα θρέφει τις ηγεμονικές αξιώσεις της Άγκυρας.

Δεύτερο, έχοντας σε πρώτη φάση αποφύγει την διχοτόμηση και την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα μπορούσαμε στη συνέχεια με ψυχραιμία να αναπτύξουμε τις προαναφερθείσες πρωτοβουλίες με ένα και μοναδικό σκοπό: Την χωρίς χρονικά και εκβιαστικά διλήμματα επανέναρξη διπραγματεύσεων επανένωσης της Κύπρου, με όρους διεθνούς δικαίου και υπό το πρίσμα των προνοιών της Πράξης Προσχώρησης που προβλέπει την εφαρμογή της κοινοτικής έννομης τάξης στην Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτό μακρόχρονα συμφέρει τους ελληνοκύπριους, τους τουρκοκύπριους, την Ελλάδα, την Τουρκία και ευρύτερα την ειρήνη και την σταθερότητα στην περιοχή. Αν και δεν μας διαφεύγει ότι αν πάρουμε μια τέτοια απόφαση ο αγώνας θα είναι δύσκολος, τίποτα δεν συνηγορεί με την θέση που μερικοί εκφράζουν πως συντρέχουν, δήθεν, λόγοι ανωτέρας βίας που μας υποχρεώνουν εδώ και τώρα να βιαστούμε να αποδεχθούμε τα τετελεσμένα της βίας, τον εγκλωβισμό των κυπρίων στις δομές ενός μη βιώσιμου κράτους και την εγκαθίδρυση μιας εστίας τριβών και συγκρούσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εν ολίγοις, η βιώσιμη λύση του κυπριακού όχι μόνον αποτελεί μέγιστο ελληνικό εθνικό συμφέρον αλλά επιπλέον αποτελεί προϋπόθεση μελλοντικών σταθερών και ειρηνικών διακρατικών σχέσεων στην περιοχή μας.

Ορθολογιστικές διπλωματικές επιλογές όπως οι πιο πάνω αν και δεν είναι εύκολες επειδή απαιτούν κοπιαστικές προσπάθειες πειθούς της Τουρκίας, των συνεταίρων μας στην ΕΕ και των άλλων ενδιαφερομένων κρατών, υπό τις περιστάσεις είναι εν τούτοις η λιγότερο ζημιογόνα πορεία: Αφενός διασώζει την Κυπριακή Δημοκρατία και αφήνει περιθώρια μιας βιώσιμης λύσης μελλοντικά και αφετέρου διανοίγει τη δυνατότητα εκμετάλλευσης του γεγονότος της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ και προώθησης βιώσιμων πολιτειακών διευθετήσεων. Είναι απείρως προτιμότερο να αποδυθούμε σε ένα κοπιαστικό διπλωματικό αγώνα μερικών μηνών –ουσιαστικά για να διορθωθούν τα ολέθρια διπλωματικά λάθη και παραλείψεις της προηγούμενης κυβέρνησης– παρά να δεχθούμε εδώ και τώρα πρόχειρες διευθετήσεις που εξυπηρετούν εφήμερες ηγεμονικές σκοπιμότητες του Λονδίνου και της Άγκυρας και που οδηγούν σε αστάθεια και προβλήματα μπροστά στα οποία τα προβλήματα που δημιούργησε η Συνθήκη της Ζυρίχης θα ωχριούν. Η τελευταία γραμμή μάχης θα είναι το δημοψήφισμα όπου όμως η απόρριψη του σχεδίου που καταργεί την Κυπριακή Δημοκρατία αν και όχι χωρίς πολιτικό κόστος θα είναι εν τούτοις η τελευταία ελπίδα διάσωσης των ελλήνων από βέβαιη και ολοκληρωτική καταστροφή.

Τέλος, η πολιτική ηγεσία δεν πρέπει να αφήσει το βάρος των αποφάσεων στον κυπριακό λαό που λειτουργεί υπό το κράτος συνεχών εκβιασμών. Πιο συγκεκριμένα, άγγλοι και αμερικανοί επίσημοι με απαράδεκτες και προσβητικές δηλώσεις τους που άρχισαν πριν τις εκλογές και συνεχίζονται μέχρι σήμερα, ευθέως απειλούν τον κυπριακό λαό να ψηφίσει «ναι» στο δημοψήφισμα, διαφορετικά, όπως απειλούν, «θα υπάρξουν βαρύτατες συνέπειες. Προς τι λοιπόν το δημοψήφισμα όταν η βούληση του λαού εκβιάζεται με αυτό τον προκλητικό, βάναυσο και φασιστικό τρόπο. Βεβαίως, τίθεται και ένα πολύ σοβαρό ερώτημα: Ενώ αυτοί οι εκβιασμοί άρχισαν εδώ και μερικές εβδομάδες, στην Ελλάδα κανένας μέχρι σήμερα δεν φιλοτιμήθηκε να κάνει μια απλή δήλωση ότι η επίσημη Ελλάδα θεωρεί απαράδεκτο να απειλείται και να εκβιάζεται ο κυπριακός λαός. Γιατί στην Ελλάδα συνεχίζουμε να σφυρίζουμε αδιάφορα μπροστά σ’ αυτή την απαράδεκτη προσβολή των νεοαποικιακών αντιπροσώπων κατά εκατοντάδων χιλιάδων ελλήνων;

Κυπριακό: Η άγνοια και η ολιγωρία βλάπτει σοβαρά την υγεία …

Παναγιώτης Ήφαιστος

Ένας καλός ιστορικός του μέλλοντος θα ερμηνεύσει τα δεινά των κυπρίων ως φυσικό επακόλουθο ιδεολογικής παρακμής και απίστευτης άγνοιας του διεθνούς συστήματος. Για να σταθώ στο τελευταίο η λήψη αποφάσεων στη βάση λανθασμένων εκτιμήσεων για τον χαρακτήρα του διεθνούς συστήματος ενδεχομένως δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία των διακρατικών σχέσεων. Τα κύρια χαρακτηριστικά του διεθνούς συστήματος τα οποία αν οι ηγέτες ενός κράτους και η ενδιαφερόμενη κοινωνία δεν εκτιμήσουν ορθά θα πάθουν σοβαρές ζημιές είναι τα εξής: Πρώτον, τα κράτη του διεθνούς συστήματος λειτουργούν και συμπεριφέρονται στη βάση των εθνικών τους συμφερόντων. Επίσης, λόγω αυτής της δομής του διεθνούς συστήματος, δεν υπάρχει –όπως ρητά προβλέπουν οι θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου και ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ στο Κεφάλαιο Ι άρθρο 2– κοινά αποδεκτή έννοια ως προς το τι συνίσταται η «διεθνής δικαιοσύνη» και γι αυτό οι κυβερνήσεις προσδιορίζουν τις θέσεις τους ή τις αλλάζουν ανάλογα με τα εθνικά τους συμφέροντα. Στο ίδιο πλαίσιο, οι διεθνείς οργανισμοί δεν έχουν αρμοδιότητα επί ζητημάτων εσωτερικής δικαιοσύνης αλλά μόνον επί ζητημάτων διακρατικής τάξης (και στην περίπτωση της Κύπρου μόνο όσον αφορά την αποκατάσταση της κυριαρχίας-ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας). Οι οριοθετήσεις της διεθνούς τάξης όταν αμφισβητείται δεν προσδιορίζονται από κάποιο αδέκαστο «διεθνή δικαστήριο» αλλά είναι αποτέλεσμα σκληρής αναμέτρησης μέσων, θελήσεων και ισχύος των εμπλεκομένων και ενδιαφερομένων. Το αντίθετο θα σήμαινε πως πλην των Συνθηκών υπάρχουν άλλα ανώτερης βαθμίδας οικουμενικά κριτήρια ηθικής και δικαιοσύνης στη βάση των οποίων χαράσσονται τα σύνορα, δημιουργούνται νέα κράτη, αναδιανέμονται συγκρουόμενα συμφέροντα κτλ. Δεύτερον, η ισχύς –διπλωματική, στρατιωτική, συμμαχική– είναι προσδιοριστικός παράγων που επηρεάζει τις διακρατικές διαπραγματεύσεις και την επίλυση των διεθνών συγκρούσεων. Τρίτον, οι διεθνείς θεσμοί –συμπεριλαμβανομένων της ΕΕ και του ΟΗΕ– δεν είναι ανεξάρτητοι δρώντες αλλά θεσμοί εξαρτημένοι από τα εθνικά συμφέροντα και την ισχύ των εμπλεκομένων. Τέταρτον, τα κράτη και οι κοινωνίες τους δεν είναι ικέτες-ζητιάνοι δικαιωμάτων αλλά φορείς αξιώσεων που αγωνίζονται γι’ αυτές σ’ ορθολογιστική βάση. Μια ορθολογιστική στάση κάθε κοινωνίας που δεν θέλει να αυτοκτονήσει είναι να αρνείται με πείσμα να εγκαταλείψει την συλλογικής της ελευθερία, δηλαδή την εσωτερική-εξωτερική κυριαρχία και την λαϊκή κυριαρχία. Συνολικά, λοιπόν, το διεθνές σύστημα είναι ένα σύνολο κρατών και άλλων διεθνικών δρώντων που στροβιλίζεται στη δίνη των εθνικών συμφερόντων και των σχέσεων ισχύος. Σ’ αυτό το σύστημα σχέσεων παρεμβάλλονται οι διεθνείς θεσμοί ως εξαρτημένες μεταβλητές. Υπό το πρίσμα αυτών των πραγματολογικά επαληθευμένων εκτιμήσεων πρέπει κάποιος να λαμβάνει σοβαρά υπόψη ότι η βασική λειτουργία διεθνών θεσμών όπως ο ΟΗΕ είναι όχι να υποδείξουν ή επιβάλουν εκβιαστικά στους ενδιαφερόμενους αυθαίρετες «λύσεις» που αφορούν την εσωτερική τους τάξη-δικαιοσύνη αλλά να ταπεινά, εξυπηρετικά να υποβοηθήσουν τις διακρατικές διαπραγματεύσεις εάν και όταν οι άμεσα εμπλεκόμενοι το επιθυμούν ή εάν και όταν τίθεται σοβαρά σε κίνδυνο η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια. Όσον αφορά την τελευταία πτυχή, ένας τέτοιος κίνδυνος για τη διεθνή ειρήνη ήταν η εισβολή στην Κύπρο το 1974. Η παταγώδης αποτυχία του ΟΗΕ να επιβάλει την διεθνή τάξη στην Κύπρο αποτελεί μια από τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις που επαληθεύουν την ανάλυση του χαρακτήρα των διακρατικών σχέσεων που κάναμε μόλις.

Η στάση των κυπρίων τις τελευταίες δεκαετίες αποτελεί εξόφθαλμη επαλήθευση της θέσης ότι αν μια κοινωνία δεν εκτιμά ορθολογιστικά το διεθνές σύστημα βλάπτει σοβαρά την συλλογική της υγεία. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι επί δεκαετίες η μόνη στρατηγική μας συνίστατο σε άσκοπες επικλήσεις στην ανύπαρκτη «διεθνή κοινή γνώμη» ή σε αναποτελεσματικές και συχνά άσκοπες προσφυγές στους διεθνείς θεσμούς. Είναι και το γεγονός ότι το 2002 όταν επιτέλους καταφέραμε την απόφαση ένταξης «ανεξαρτήτως λύσεως» περίπου αποφασίσαμε να αυτοκτονήσουμε με το να επιτρέψουμε στον ΓΓ του ΟΗΕ να υποβάλει σχέδιο λύσης το οποίο 1^ον) καταργεί την Κυπριακή Δημοκρατία, ένα δηλαδή ανεξάρτητο-κυρίαρχο κράτος μέλος του ΟΗΕ, 2^ον) καταργεί την συλλογική ελευθερία των κυπρίων (εξωτερική-εσωτερική κυριαρχία) με αποικιακού χαρακτήρα «εγγυήσεις» και πρωτόγνωρες συνταγματικές δεσμεύσεις, 3^ον) καταργεί την λαϊκή κυριαρχία και πάγιες δημοκρατικές αρχές με το να την θέτει υπό την αίρεση ενός ανεφάρμοστου πολιτειακού τερατουργήματος πολλαπλών δυνατοτήτων αρνησικυρίας σ’ εθνική βάση και υπό την δαμόκλειο σπάθη εξίσου πρωτόγνωρων συνταγματικών προνοιών όσον αφορά τον ρόλο τρίτων κρατών και 4^ον) διχοτομεί το νησί ανεπιστρεπτί σ’ εθνική βάση. Πρακτικά και αποτελεσματικά, επίσης, εξουδετερώνει την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ με τρις τουλάχιστον τρόπους: α) Γιατί όλη η Κύπρος θα αποτελεί εξαίρεση στην κοινοτική έννομη τάξη, β) γιατί λόγω αρνησικυρίας δεν θα είναι εφικτό να λαμβάνεται οποιαδήποτε ουσιαστική απόφαση επί κοινοτικών ζητημάτων και γ) γιατί επί στρατηγικών ζητημάτων όπως η διεύρυνση της ΕΕ η Κύπρος δεσμεύεται συνταγματικά να υιοθετεί προαποφασισμένες θέσεις όπως η ένταξη της Τουρκίας στην κοινότητα.

Η άγνοια και οι λανθασμένες εκτιμήσεις αποκορυφώθηκαν στην Νέα Υόρκη και στην χρονική περίοδο που διέρρευσε όταν εχθροί και φίλοι –μερικοί χαιρέκακα– χειροκροτούν το γεγονός, ότι, «κλείδωσαν» τους κυπρίους σε πορεία όπου ένας «αυτόματος πιλότος» αναπόδραστα καταργεί την Κυπριακή Δημοκρατία και οδηγεί τους κυπρίους σε δημοψήφισμα όπου οι μόνες εναλλακτικές επιλογές είναι ένα καταστροφικό ναι ή ένα δήθεν πολιτικά δυσβάστακτο όχι. Σχετικά, δεν έχω παρά να μνημονεύσω τον Woodrow Wilson, πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ και ταγό του διεθνούς δικαίου και των διεθνών θεσμών, ο οποίος είπε ότι «ένα κράτος έχει την δυνατότητα να καταγγείλει κάθε Συνθήκη με την οποία έχει δεσμευτεί κάποτε». Έκτοτε επιβεβαιώνεται πλήρως και σχεδόν καθημερινά όταν τα κράτη εγκαταλείπουν δεσμεύσεις που δεν τους συμφέρουν. Εν τούτοις, η ανεξάρτητη-κυρίαρχη Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει καν την ανάγκη να καταγγείλει μια διεθνή Συνθήκη. Απλά δύναται να επιδιώξει να αποδεσμευτεί από την ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ που της επιβλήθηκε ΕΚΒΙΑΣΤΙΚΑ στην Νέα Υόρκη και η οποία σε κάθε περίπτωση με δεδομένη την τουρκική στάση έκτοτε αποδείχτηκε ότι δεν έχει κανένα νόημα και ότι δεν οδηγεί σε μια βιώσιμη λύση. Υπό το πιο πάνω πρίσμα ισχύουν τα εξής: Πρώτο, η Νέα Υόρκη δεν είναι πλέον δεσμευτική: Εκτός του ότι στην Νέα Υόρκη δεχτήκαμε αθέμιτες και παράνομες πιέσεις η τουρκική στάση έκτοτε δείχνει τις πραγματικές προθέσεις της Άγκυρας και των αντιπροσώπων των τουρκοκυπρίων.

Δεύτερο, εάν απορρίψουμε τους εκβιασμούς και τα χρονικά διλήμματα ή αν στο δημοψήφισμα απορρίψουμε τις εκ προοιμίου καταστροφικές προτάσεις Αναν με κανένα τρόπο δεν αναιρείται η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ. Όποιος ισχυριστεί το αντίθετο είναι βαθιά νυχτωμένος όσον αφορά τις λειτουργίες και τον πολιτικό χαρακτήρα της ΕΕ.

Τρίτο, ο ΓΓ του ΟΗΕ ο οποίος είναι εντολοδόχος και όχι εντολέας των κρατών μελών (!!!) συμπεριφέρεται ωσάν και οι κύπριοι να είναι υποψήφιοι για σωφρονιστικό ίδρυμα και όχι ένας αξιοπρεπής λαός που αξίζει μια πιο πολιτισμένη μεταχείριση (ιδιαίτερα όταν εξ αντικειμένου δεν αξιώνουν τίποτα περισσότερο από την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και τον σεβασμό του Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ τον οποίο ο ΓΓ είναι εντεταλμένος να υπηρετεί και όχι να παραβιάζει.

Τέταρτο, στην Νέα Υόρκη αλλά και στην συνέχεια εκστομίστηκαν απίστευτες απειλές: Απειληθήκαμε πως αν δεν συμμορφωθούμε στα αθέμιτα κελεύσματα ο ΓΓ θα μας είχε καταγγείλει στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Λυπούμαι αφάνταστα για το γεγονός ότι οι τότε ελλαδίτες και οι κύπριοι ηγέτες λόγω άγνοιας ή λόγω ολιγωρίας δεν αντέδρασαν με σφοδρότητα για να επαναφέρουν τον ΓΓ του ΟΗΕ στην τάξη που απαιτεί ο θεσμικός του ρόλος. Πιο συγκεκριμένα, για να του υπενθυμίσουν ότι οι κύπριοι τίποτα δεν έκαναν για να «κινδυνεύει η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια» (οπότε και κατά κάποιους θα δικαιολογούσε, ενδεχομένως, ρόλο ή και μέτρα του Συμβουλίου Ασφαλείας). Η Κύπρος υπήρξε θύμα επιθέσεως της αμερικανοθρεμμένης χούντας της Αθήνας (για την οποία ο Πρόεδρος Κλίντον ζήτησε συγνώμη όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα και ως προς την οποία οι «εγγυήτριες δυνάμεις» δεν τήρησαν την υπόσχεσή τους για σεβασμό της κυπριακής κυριαρχίας-ανεξαρτησίας). Στη συνέχεια υπήρξε θύμα βάρβαρης και καταδικασμένης από το Συμβούλιο Ασφαλείας εισβολής και κατοχής εδάφους της κυρίαρχης Κυπριακής Δημοκρατίας. Επί δεκαετίες, εξάλλου, κανείς δεν αναγνώρισε –συμπεριλαμβανομένων των κρατών της ΕΕ και των ΗΠΑ– τις διαδοχικές παρανομίες του κρατιδίου στα κατεχόμενα και γι’ αυτό η Κοινότητα με νόημα είχε αποφασίσει ότι «η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας θα γίνει ανεξαρτήτως λύσεως»! Προς τι λοιπόν οι προπετείς και πρωτοφανείς προσβολές του ΓΓ Κόφι Αναν εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας και των αντιπροσώπων της! Τι θα κατάγγελλε στο Συμβούλιο Ασφαλείας ο κ Αναν; Μήπως θα μας κατάγγελλε ότι δεν δεχόμαστε ένα μη λειτουργικό κράτος το οποίο δεν είναι συμβατό με την Κοινοτική έννομη τάξη, το διεθνές δίκαιο και τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ και το οποίο ως πολιτειακό μόρφωμα πουθενά δεν υπήρξε στο παρελθόν και αποκλείεται να υπάρξει μελλοντικά!

Πέμπτο, κανείς –απολύτως κανείς–δεν είναι νομιμοποιημένος να απαιτεί από τους κυπρίους να καταργήσουν παντοτινά την συλλογική τους ελευθερία, δηλαδή την λαϊκή κυριαρχία και την εσωτερική-εξωτερική κυριαρχία της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας. Εξάλλου, τίποτα –απολύτως τίποτα– δεν μας υποχρεώνει και ούτε υπάρχει βιασύνη να διχοτομήσουμε την Κύπρο. Πολύ περισσότερο, η ένταξη είναι ήδη γεγονός, κάτι που μας επιτρέπει ανεξαρτήτως «πολιτικού κόστους» να ζητήσουμε από όλους να διεξάγουν διαπραγματεύσεις με κριτήριο το γεγονός της ιδιότητας της Κύπρου ως πλήρους μέλους της ΕΕ.

Επιτέλους, μετά από πολλές δεκαετίες, είναι καιρός οι έλληνες πολιτικές ηγέτες να αντιτάξουν σε κάθε ενδιαφερόμενο και στον όλως περιέργως εξαιρετικά βιαστικό ΓΓ του ΟΗΕ ότι δεν υπάρχουν «διαπραγματευτικά κεκτημένα» όταν η άλλη πλευρά υπαναχωρεί διαρκώς. Οι πολιτικές συμφωνίες εντάσσονται στο εκάστοτε πολιτικό συγκυριακό πλαίσιο και η τουρκική στάση τους τελευταίους μήνες όπως και αυτή τη στιγμή μας νομιμοποιούν να ζητήσουμε ριζική επανατοποθέτηση του προβλήματος: Χωρίς όρους, προϋποθέσεις ή χρονικά διλήμματα να αρχίσουν σοβαρές συνομιλίες μετά την 1^η Μαιου με όλους τους ενδιαφερομένους για το κατά πόσον υπάρχει δυνατότητα επανένωσης της Κύπρου και δημιουργίας ενός πραγματικά βιώσιμου κράτους. Για να το θέσουμε διαφορετικά: Θα πρέπει να είμαστε πολιτικά μαζοχιστές για να δεχθούμε διχοτόμηση, ένα προβληματικό κρατίδιο που θα καταργεί την κραταιά Κυπριακή Δημοκρατία και ταυτόχρονα την επικυριαρχία ξένων δυνάμεων. Δεν συντρέχει λόγος να συνδράμουμε στην διχοτόμηση της Κύπρου και αντί αυτού επιλέγουμε διαπραγματεύσεις άνευ χρονικών και άλλων εκβιαστικών διλημμάτων. Ο νομιμοποιημένος και θεμιτός σκοπός των μελλοντικών διαπραγματεύσεων που μπορούν να διεξαχθούν χωρίς όρους και προϋποθέσεις είναι η αποκατάσταση της διεθνούς τάξης με την αποχώρηση των ξένων δυνάμεων και την επανένωση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ενώ μετά την ένταξη έστω κα αργοπορημένα δημιουργούνται κάποιες προϋποθέσεις επιτυχίας του δύσκολου αγώνα επανένωσης της Κύπρου, δεν παύει να ισχύει το γεγονός ότι ακόμη και το χειρότερο δυνατό μελλοντικό σενάριο αποκλείεται να είναι επαχθέστερο από αυτό που μας πιέζουν να δεχθούμε αυτή τη στιγμή. Εάν η πολιτική ηγεσία δεν αποφασίσει γι’ αυτούς πρέπει στο επερχόμενο δημοψήφισμα όλοι οι κύπριοι να απαντήσουν με ένα βροντερό όχι.

Η συμφωνία της Νέας Υόρκης Διαλύει την Κύπρο

(«Στην ιστορία των λαών δικαιώνονται οι Προμηθείς και ποτέ οι Επιμηθείς»).

Φιλελεύθερος 19.2.2004 & στο ΤΟ ΠΑΡΟΝ 14.3.2004

Οι αποφάσεις της Νέας Υόρκης στις 13.2.2004 και οι διαπραγματεύσεις που άρχισαν στην Λευκωσία στη συνέχεια οδηγούν σε μια ακάθεκτη πορεία καταστροφικής διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, καταστολής της κυπριακής λαϊκής κυριαρχίας, υποταγής των κυπρίων σε παντοτινή τουρκοβρετανική επικυριαρχία και πυροδότησης τριβών και συγκρούσεων που δυνατό να επεκταθούν στο επίπεδο Ελλάδας – Τουρκίας και Τουρκίας - Ευρώπης. Εν ολίγοις, η Κύπρος, η Ελλάδα και η Ευρώπη εισέρχονται σε μια μακρόχρονη τροχιά αποδυνάμωσης και προβλημάτων. Αναμφίβολα, οι κύπριοι και οι ελλαδίτες πολιτικοί αναμενόμενα υπεραμύνονται των αποφάσεών τους. Όσο ποτέ άλλοτε, όμως, είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε τα πραγματικά γεγονότα και τις βαθύτατες προεκτάσεις των εξελίξεων που δρομολογήθηκαν με τις αποφάσεις της 13ης Φεβρουαρίου στην Νέα Υόρκη.

Πρώτο, εκτός απροόπτου η «διαδικαστική απόφαση» της Νέας Υόρκης οδηγεί στην εφαρμογή του σχεδίου Αναν ως έχει: Ήδη η τουρκική πλευρά ζητεί «αποδοχή των πραγματικοτήτων στην Κύπρο» και κατά συνέπεια το πιθανότερο ενδεχόμενο θα είναι το αδιέξοδο. Όμως, έχει ήδη προβλεφτεί ότι εάν οι δύο πλευρές δεν συμφωνούν ο Κόφι Αναν θα προσδιορίσει μόνος του και αυθαίρετα τις πρόνοιες του σχεδίου στα σημεία όπου υπάρχει διαφωνία. Τελικά, όταν στη συνέχεια το σχέδιο θα τεθεί σε δημοψήφισμα οι κύπριοι θα γίνουν αντικείμενο εκβιασμών υπέρ της υπερψήφισης του διχοτομικού αυτού σχεδίου. Ασφαλώς, αν και το πολιτικές συνέπειες θα είναι ενδεχομένως μεγάλες, ύστατη ελπίδα διάσωσης του μη κατεχόμενου κομματιού της Κύπρου θα είναι η ανεξαρτήτως κόστους καταψήφιση κάθε πρότασης που θα καταργεί την Κυπριακή Δημοκρατία και θα δημιουργεί ένα κρατίδιο έρμαιο ξένων δυνάμεων.

Πάντως, αν τον Απρίλιο φθάσουμε σ’ αυτό το σημείο, οι πιέσεις θα είναι μεγάλες. Χαρακτηριστικά, δεν είναι τυχαίο ότι απευθυνόμενος σε όλους τους εμπλεκόμενους ως αυτός να είναι κάποιος ουδέτερος παρατηρητής, ο απερχόμενος ελλαδίτης πρωθυπουργός δήλωσε καυστικά στις 13.3.2004 ότι «δεν υπάρχουν πλέον περιθώρια κωλυσιεργίας». Εμμέσως πλην σαφώς, δηλαδή, προειδοποιεί και την ελληνοκυπριακή πλευρά ότι η μοίρα της είναι να καταστεί έρμαιο των διακριτικών εξουσιών που δόθηκαν στον ΓΓ Αναν. Το σχέδιο Αναν, υπενθυμίζω, τους τελευταίους μήνες θεωρήθηκε ευρέως ότι δεν είναι συμβατό με την κοινοτική έννομη τάξη, ότι είναι μη λειτουργικό και ότι γι’ αυτό δεν δημιουργεί ένα βιώσιμο κράτος. Σ’ αυτό ακριβώς το πνεύμα ο έλληνας υπουργός εξωτερικών δήλωσε στις 6.2.2004 στο συνέδριο του κόμματός του –ο ίδιος υπουργός που το Φθινόπωρο του 2002 το θεωρούσε «ιστορική ευκαιρία»– ότι «στόχος μας είναι οι διαπραγματεύσεις να οδηγήσουν σε μια λύση που θα είναι σύμφωνη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και συμβατή με την κοινοτική έννομη τάξη». Πότε είχε δίκαιο, τότε ή σήμερα;

Δεύτερο, το νέο πολιτειακό καθεστώς της Κύπρου όπως προτείνεται στο σχέδιο Αναν δεν θα είναι συμβατό με την κοινοτική έννομη τάξη. Πιο συγκεκριμένα, ελάχιστοι πρόσεξαν την ακριβή δήλωση του ΓΓ του ΟΗΕ. Μετά την λήξη των διαπραγματεύσεων στην Νέα Υόρκη ο Κόφι Αναν δήλωσε ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δώσει διαβεβαιώσεις ότι θα ενσωματώσει την συμφωνία στο κοινοτικό κεκτημένο» (Δηλώσεις στις 13.2.2004). Την ίδια στιγμή ο Ραούφ Ντεκτάς δήλωσε ότι όλα θα γίνουν με την προϋπόθεση της συμπερίληψης αυτών των αλλαγών στην πράξη προσχώρησης και κατά συνέπεια στο Σύνταγμα της ΕΕ «διαφορετικά δεν θα γίνει τίποτα». Δηλαδή: 1^ον) Η συμμετοχή της ΕΕ θα είναι «τεχνικού» χαρακτήρα και όχι –όπως λανθασμένα υποστηρίχθηκε– ουσιαστική-πολιτική. 2^ον) Η εφαρμογή του διχοτομικού σχεδίου Αναν εγκαθιδρύει ένα υβριδικό κρατίδιο χωρίς εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία και εκ προοιμίου εξαιρεί τη εφαρμογή των βασικών αρχών της κοινοτικής έννομης τάξης. Βασικά, θα έχουμε όχι προσαρμογή της λύσης του κυπριακού στο κοινοτικό κεκτημένο αλλά το αντίστροφο, δηλαδή καθιέρωση της μη εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου στην Κύπρο ως εξαίρεση στην κοινοτική έννομη τάξη. Με άλλα λόγια, αντίθετα με πάγιες επιδιώξεις δέκα ετών, η ένταξη προσαρμόζεται στην διχοτόμηση που προβλέπει το σχέδιο Αναν αντί η ένταξη να αποκλείσει την διχοτόμηση και να οδηγήσει σε μια ενιαία, βιώσιμη και λειτουργική Πολιτεία. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι απλό: Γιατί περιμέναμε τρις δεκαετίες να δεχθούμε την διχοτόμηση για να συνοδευτεί τελικά με συγκυριαρχία της Τουρκίας και Βρετανίας σε ολόκληρο το νησί!

Τρίτο, πέραν των λαϊκίστικων θριαμβολογιών προς άγρα ψήφων και του μουρμουρητού των ηγετών που φέρουν την μεγάλη ιστορική πολιτική ευθύνη ότι παραδίδουν την Κύπρο χειροπόδαρα δεμένη στην Βρετανία και στην Τουρκία, πρέπει να αναμένουμε μεγάλα προβλήματα: 1^ον) Κατάλυση της κραταιής Κυπριακής Δημοκρατίας που μέχρι σήμερα πρόσφερε ασφάλεια και ευημερία σε εκατοντάδες χιλιάδες κύπριους (και που απάλλασσε το ελλαδικό κράτος από πολλές «σκοτούρες»). 2^ον) Τριβές και συγκρούσεις στην Κύπρο μόλις γίνει προσπάθεια να τεθούν σε εφαρμογή οι πρωτοφανείς ρυθμίσεις που πρότεινε ο πολιτικά ανεύθυνος ΓΓ του ΟΗΕ. Ουσιαστικά, για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, η «συμμετοχική διακυβέρνηση» θα γίνει προσπάθεια να εφαρμοστεί στο πλαίσιο ενός πολιτειακού συστήματος διαιρεμένου σε εθνική βάση. Πότε αλήθεια θα έχουμε ανάλογες και αντίστοιχες ρυθμίσεις στην Ελλάδα και σε άλλα κράτη; 3^ον) Αποδέσμευση της Τουρκίας από όρους και δεσμεύσεις στις σχέσεις της με την και εντατική προώθηση από τους αγγλοαμερικανούς των τουρκικών αξιώσεων όσον αφορά τα ευρωπαϊκά και ευρωατλαντικά ζητήματα. 4^ον) Όξυνση των τουρκικών ηγεμονικών συμπεριφορών με δυνατότητα μάλιστα πλέον η Άγκυρα να χρησιμοποιεί προβλήματα στην Κύπρο για να προβαίνει σε στρατιωτικούς και διπλωματικούς εκβιασμούς. 5^ον) Περιθωριοποίηση της Ελλάδας στην Ευρώπη και στην περιφέρεια στην οποία ανήκει. 6^ον) Δυνατότητες πλήρους εκπλήρωσης πάγιων αγγλοαμερικανικών στόχων για αποδυνάμωση του πολιτικού χαρακτήρα της Ευρώπης και ενδεχομένως για ριζοσπαστική αλλαγή του ευρωπαϊκού και ευρασιατικού πολιτικού σκηνικού.

Για να το θέσω διαφορετικά, αντί προσαρμογής της Τουρκίας στην Ευρώπη στο πλαίσιο μιας ορθολογιστικής ελληνικής και ευρωπαϊκής στρατηγικής που θα έθετε όρους και προϋποθέσεις σταδιακής ομαλοποίησης των σχέσεων Τουρκίας–ΕΕ θα έχουμε το αντίστροφο: Θα έχουμε εμπλοκή όλης της Ευρώπης σε ανατολίτικα παζάρια που θα προσαρμόζουν την ΕΕ στις αστείρευτες τουρκικές αξιώσεις και στους πάγιους στρατηγικούς σκοπούς των αγγλοαμερικανών. Όσο για τους κύπριους, είναι για μια ακόμη φορά τα μεγάλα θύματα επειδή θα χάσουν το πιο πολύτιμο αγαθό που διαθέτει μια συλλογική ανθρώπινη οντότητα, δηλαδή την πολιτική κυριαρχία της χώρας τους. Τις συνέπειες μιας τέτοιας καταστροφής οι κύπριοι θα τις αισθανθούν πλήρως εάν δεν κατορθώσουν να ανατρέψουν τα «διαδικαστικά τετελεσμένα» της Νέας Υόρκης μέχρι τον Μάιο του 2004. Θα τις αισθανθούν επίσης και οι ελλαδίτες όταν λίγο αργότερα τους αγγίξουν οι συνέπειες του γεγονότος ότι οι κύπριοι χάνουν το κράτος τους. Το κράτος το οποίο με τόσο κόπο έκτιζαν επί δεκαετίες και που η κατάλυσή του σημαίνει ότι εκατοντάδες χιλιάδες έλληνες γίνονται πλέον έρμαια της τουρκικής στρατηγικής και των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων τις δεκαετίες που έρχονται. Οι συνέπειες για τους ελλαδίτες θα είναι μελλοντικά ακόμη μεγαλύτερες αν οι μαθητευόμενοι μάγοι της ελλαδικής διπλωματίας που ευθύνονται για την δεινή θέση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα στην Κύπρο προσπαθήσουν μελλοντικά να εφαρμόσουν τις ίδιες ιδέες στην Θράκη και στο Αιγαίο.

Ελάχιστη σημασία έχει το γεγονός ότι ο «ιστορικός του μέλλοντος» θα καταμερίσει ευθύνες για τις ολέθριες αποφάσεις του σήμερα. Σημασία έχει ότι η συλλογική ελευθερία των κυπρίων θυσιάστηκε στο βωμό ποικίλων συμφερόντων τα οποία όλοι γνωρίζουμε. Σημασία έχει επίσης ότι «στην ιστορία των λαών δικαιώνονται οι Προμηθείς και ποτέ οι Επιμηθείς» και ότι η σημερινή επιμήθειά μας προδιαγράφει ζοφερό για ολόκληρη την Ελλάδα.

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΡΑΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΒΙΑΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ

Σημερινή 15.3.2004

Παναγιώτης Ήφαιστος

Στο κατώφλι της επίλυσης του κυπριακού το Φθινόπωρο του 2002 εκδηλώθηκε το σχέδιο Αναν που οδήγησε σε συρροή λανθασμένων χειρισμών με αποκορύφωμα την συμφωνία της Νέας Υόρκης μετά από την οποία το διακύβευμα δεν είναι πλέον η λύση του κυπριακού αλλά η συλλογική ελευθερία και γενικότερα η επιβίωση των κυπρίων ως ανεξάρτητη κοινωνικοπολιτική οντότητα. Εξετάζοντας τα αίτια αυτής της κατηφόρας ο ιστορικός του μέλλοντος θα είναι αμείλικτος. Όμως, στην παρούσα φάση το μέλημά μας δεν πρέπει να είναι η ιστορική δικαίωση ή καταδίκη κάποιων πολιτικών προσώπων αλλά η υιοθέτηση επιλογών που επιτρέπουν στους κυπρίους να επιβιώσουν ως ελεύθερη κοινωνία. Στην παρούσα συγκυρία, δύο επισημάνσεις είναι εξαιρετικά σημαντικές. Η πρώτη αφορά την σημασία του κράτους για την ευημερία και επιβίωση μιας κοινωνίας και τη δεύτερη την σημασία των αφόρητων εκβιαστικών πιέσεων για την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Καταρχάς, η σημασία της Κυπριακής Δημοκρατίας: Η κρατική κυριαρχία προκύπτει πάντοτε μετά από ένα αγώνα συλλογικής ελευθερίας. Η απόφαση ανεξαρτησίας-κυριαρχίας συμβολίζει το γεγονός ότι μια κοινωνία είναι πλέον συλλογικά ελεύθερη, ότι προικίστηκε με ένα γεωγραφικά και πολιτικά προσδιορισμένο κοινωνικοπολιτικό σύστημα, ότι είναι ισότιμη με τις κοινωνίες των άλλων κρατών, ότι μπορεί να αποφασίζει αυτόνομα τον συλλογικό τρόπο ζωής, ότι μπορεί να συγκροτεί ένα οικείο σύστημα τάξης και δικαιοσύνης, ότι μπορεί να αναπτύξει ένα οικονομικό σύστημα ως βάση της ευημερίας της και ότι μπορεί να εγκαθιδρύει ένα σύστημα άμυνας, ασφάλειας και διπλωματίας που διασφαλίζει όλα αυτά τα δημόσια αγαθά. Το ηθικοφιλοσοφικό περιεχόμενο αυτού του κράτους, εξάλλου, δεν μπορεί να είναι προϊόν κριτηρίων μεταφυσικά προσδιορισμένων ή δοτών νόμων που εξυπηρετούν εξωγενή-αλλότρια πολιτικά συμφέροντα. Για όλα τα κράτη οι θεμελιώδεις καταστατικοί νόμοι εγκαθιδρύονται στο στάδιο της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας και οι υπόλοιποι νόμοι μετεξελίσσονται διαρκώς υπό το πρίσμα διαρκών κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και εξισορροπήσεων που κατοπτρίζουν κοινωνικές επιλογές, κοινωνικές παραδοχές και πνευματικές ή υλικές ανάγκες στο πλαίσιο της διαρκούς ανάπτυξης και μετεξέλιξης μιας κυρίαρχης κοινωνίας. Νομιμοποιητικό υπόβαθρο όλων αυτών είναι οι συλλογικές κοσμοθεωρίες, οι συλλογικές ταυτότητες, οι συλλογικές κοσμοεικόνες και όλες εν γένει οι πνευματικές ή αισθητές νοηματοδοτήσεις που προσδιορίζουν το ηθικό, βιολογικό, ανθρωπολογικό και κοσμολογικό υπόβαθρο των μεμονωμένων ανθρώπων και των κοινωνιών. Κατά βάση, κάθε πνευματικά και αισθητά συγκροτημένη κοινωνία είναι προϊόν μακρόχρονων πνευματικών και λειτουργικών σφυρηλατήσεων και μεθέξεων που συμβολίζεται με διακριτές για κάθε κοινωνία συλλογικές κοσμοθεωρητικές εκδοχές και κοσμολογικές-ανθρωπολογικές παραδοχές χωρίς τις οποίες το κοινωνικοπολιτικό της σύστημα είναι μετέωρο, παραπαίων και επισφαλές. Για κάθε κοινωνία το κράτος, εν ολίγοις, είναι ο συλλογικός θεσμός ελευθερίας. Αυτό ακριβώς συμβολίζουν οι θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου περί μη επέμβασης, διακρατικής ισοτιμίας και του δικαιώματος εσωτερικής αυτοδιάθεσης κάθε κυρίαρχης κοινωνίας. Γι΄ αυτό ακριβώς η προπετής αξίωση του κ Αναν, του κ Χάνευ και άλλων να προσδιορίσουν το κοινωνικοπολιτικό σύστημα της Κύπρου είναι παράνομη, καταχρηστική και αντίθετη με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ που θεωρεί παράνομη την με οποιοδήποτε τρόπο παρέμβαση οποιουδήποτε στο εσωτερικό πολιτικό σύστημα ενός κυρίαρχου κράτους μέλους των Ηνωμένων Εθνών. Το ότι μερικοί κύπριοι δέχονται κάτι τέτοιο αποτελεί δυστυχώς αποτέλεσμα έσχατης πολιτικής παρακμής, κοσμοθεωρητικής αποδυνάμωσης και φόβου λόγω αδυναμίας που οδηγεί ακόμη και σε συμβιβασμούς επί παγίων κατακτήσεων του ανθρώπινου πολιτισμού όπως είναι η ελευθερία, η αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Υπόδουλη μια κοινωνία είναι αυτή που δεν έχει ιστορικά προικιστεί με ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος και γι’ αυτό η ελευθερία της και η αξιοπρέπειά της είναι ζητούμενο. Εάν αντίστροφα μια κοινωνία είναι κυρίαρχη-ανεξάρτητη και εγκαταλείψει την συλλογική της ελευθερία είναι ενέργεια που ουσιαστικά ισοδυναμεί με συλλογική αυτοκτονία. Οι κύπριοι αυτή τη στιγμή ουσιαστικά εκβιάζονται και εξωθούνται να αυτοκτονήσουν ηθικά, πολιτικά και πολιτειακά. Οι κύπριοι καλούνται να καταργήσουν την Κυπριακή Δημοκρατία που κατάκτησαν με τον αγώνα ανεξαρτησίας-ελευθερίας και αντί αυτού εξωθούνται στην εγκαθιδρύσουν ένα κοινό κρατίδιο, ούτε καν με τους τουρκοκυπρίους αλλά με την Τουρκία η οποία στην βάση επεκτατικών, ηγεμονικών και ρατσιστικών αιτιολογήσεων εδώ και δεκαετίες αποτελεί το μόνιμο θανάσιμο αντίπαλο της ανεξαρτησίας-ελευθερίας τους. Βεβαίως, αντάλλαγμα για κάτι τέτοιο δεν υπάρχει, εκτός και αν κάποιος ισχυριστεί ότι γνωρίζει τι σημαίνει αντάλλαγμα στην μετά θάνατο φάση μιας συλλογικής ή ατομικής ανθρώπινης οντότητας. Μόνο ως αστείο, ασφαλώς, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το αντάλλαγμα είναι η ασαφής και αβέβαιη υπόσχεση πως σε μερικά χρόνια θα επιστρέψουν μερικές χιλιάδες έλληνες πρόσφυγες υπό ένα αβέβαιο και αμφιλεγόμενο καθεστώς. Όσο για την υπόσχεση για την δημιουργία στην θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας μιας «Ενωμένης Κύπρου» στο πλαίσιο της οποίας οι κύπριοι θα εγκαταλείψουν το κοσμολογικό και κοσμοθεωρητικό τους υπόβαθρο, αποτελεί αναμφίβολα την μεγαλύτερη πολιτική απάτη και τον μεγαλύτερο πολιτικό παραλογισμό των νεώτερων χρόνων. Σίγουρα είναι θλιβερό το φαινόμενο όταν κύπριοι συνηγορούν με τέτοιες κακόβουλες εξωγενείς σκοπιμότητες και μάλιστα με φανατισμό. Αποδέχονται, ουσιαστικά, ότι είναι υποτελείς, απροσάρμοστοι και υποψήφιοι σωφρονισμού εντός των δυναστικών κανονιστικών δομών του κάθε αναρμόδιου και τυχαίου Αναν, Χάνευ ή άλλων απρόκλητων σωφρονιστών που με προπέτεια αξιώνουν να καταργήσουν το πολιτειακό σύστημα των κυπρίων για να εγκαθιδρύσουν ένα εξωγενώς προσδιορισμένο εξαρτημένο και υποτελές κρατίδιο. Αν μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο χωρίς να καταπατηθούν οι κατακτήσεις του πολιτικού πολιτισμού των ανθρώπων, όλα τα κράτη θα είχαν από καιρό κατακερματιστεί εσωτερικά για να εξυπηρετήσουν πολιτειακά τις μειονότητές τους, και γιατί όχι, ο πλανήτης θα είχε ενοποιηθεί κάτω από κάποιους νόμους που θα όριζε κάποιος Αναν, κάποιος Λόρδος Χάνευ ή κάποιος φορέας ενός παγκόσμιου πολιτικού ορθολογισμού. Όλα αυτά, ασφαλώς, είναι αυτονόητα-αυτόδηλα ανορθολογικά και αντιβαίνουν στον πολιτικό πολιτισμό των διεθνών σχέσεων όπως συμβολίζεται από τις προαναφερθείσες θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου και άλλες πάγιες κατακτήσεις.

Επειδή οι πολιτικοί τους ηγέτες δυστυχώς στην Νέα Υόρκη δεν φρόντισαν να τους προστατέψουν έγκαιρα από τις ιμπεριαλιστικές συνομωσίες κατά της συλλογικής τους ελευθερίας, η πιο επείγουσα συλλογική απόφαση των κυπρίων τις προσεχείς εβδομάδες θα είναι να απορρίψουν τους φασιστοειδείς εκβιασμούς ποικίλων αυτόκλητων συνωμοτών που με προκλητικά εξόφθαλμο τρόπο υπηρετούν αλλότρια στρατηγικά συμφέροντα. Είναι πραγματικά θλιβερό και πρωτόγνωρο το φαινόμενο ποικίλων αυτόκλητων κηνσόρων του κοινωνικοπολιτικού μας βίου που απροκάλυπτα συνωμοτούν, φλυαρούν, απειλούν, εκβιάζουν και στοχεύουν τους δυνητικά φοβισμένους ή ευκολόπιστους κυπρίους. Εκτοξεύουν ασύστολα ψεύδη πως θα υπάρξει δήθεν «μεγάλο κόστος» αν απορρίψουμε τους φασιστοειδείς-ιμπεριαλιστικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς τους και οι κύπριοι αρνηθούν να εγκαταλείψουν το θεσμό ελευθερίας που κατάκτησαν και έκτισαν με μεγάλους αγώνες, δηλαδή την Κυπριακή Δημοκρατία. Οι κύπριοι θα πρέπει να απορρίψουν καθολικά τα σχέδιά τους στο δημοψήφισμα για ένα τουλάχιστον λόγο: Προσβάλλεται η αξιοπρέπειά τους, τα ανθρώπινα δικαιώματά τους και η συλλογική τους ελευθερία. Ποιος ο λόγος, εξάλλου, να γίνει δημοψήφισμα αν αυτό θα γίνει υπό το κράτος εκβιαστικών διλημμάτων και απειλών; Σε τι έφταιξαν οι κύπριοι για να απειλούνται με αυτό τον τρόπο; Μήπως φταίνε γιατί ως αποτέλεσμα του πραξικοπήματος της αμερικανοθρεμένης χούντας η Τουρκία εισέβαλε παράνομα στην Κύπρο; Μήπως φταίνε γιατί επί δεκαετίες αρνήθηκαν να νομιμοποιήσουν τα τετελεσμένα της βίας και με πείσμα αξίωναν να εφαρμοστεί το διεθνές δίκαιο; Μήπως φταίνε γιατί επί δεκαετίες επέμεναν σε μια ειρηνική διευθέτηση; Μήπως φταίνε γιατί επιδίωξαν μια έντιμη για όλους διέξοδο με την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής προοπτικής της Κύπρου;

Ενάντια λοιπόν στους εκβιασμούς που μας καλούν να εγκαταλείψουμε την Κυπριακή Δημοκρατία που αποτελεί τον θεσμό ελευθερίας όλων των κυπρίων (όλων ανεξαιρέτως των κυπρίων, ελληνοκυπρίων και μελλοντικά δυνητικά των τουρκοκυπρίων), η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι ένα συντριπτικά πλειοψηφικό ΟΧΙ. Εκτός και αν υπάρχει ενδιάμεση απόφαση μεταξύ ελευθερίας και υποδούλωσης ή μεταξύ αξιοπρέπειας και αναξιοπρέπειας.

Ειδικός Συνεργάτης (Π. Ήφαιστος). «Τύπος της Κυριακής» 4.1.2004.

Ο άθεος ως ηγέτης

Η άλωση μιας ολόκληρης παράταξης.

Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων-Στρατηγικών σπουδών και Έδρας Jean Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση, Πάντειον Πανεπιστήμιο

Αναζητώντας ελληνική κοσμοθεωρία …

Παναγιώτης Ήφαιστος

Παναγιώτης Ήφαιστος

ΚΥΠΡΙΑΚΟ: ΚΑΤΑ ΣΥΝΘΗΚΗ ΨΕΥΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΤΟΥ 1977 ΚΑΙ 1979

Κυπριακό: Δεκάψαλμος κατά της αξίωσης για «τζάμπα ζωή»

----------------------------------------------------------------------

ΤΟΥΡΚΙΑ-ΕΕ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΒΕΤΟ