Παναγιώτης Ήφαιστος

Καθηγητής, Διεθνείς Σχέσεις-Στρατηγικές Σπουδές

Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών

www.ifestos.edu.gr  -- www.ifestosedu.gr  --  info@ifestosedu.gr  -- info@ifestos.edu.gr

 

 

 

 

Για μετάβαση στην κεντρική σελίδα, άνοιγμα σε άλλο παράθυρο, κλικ εδώ www.ifestos.edu.gr  ή www.ifestosedu.gr

 

 

Βιβλιοκριτική

ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: ΣΦΑΓΕΑΣ ή ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ;

 

Πρόσφατα επιμελήθηκα το έργο του J.F.C. Fuller, Η ιδιοφυής στρατηγική του μεγάλου Αλεξάνδρου (Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα 2004) σελίδες 608, περιέχει ευρετήριο επιστημονικών όρων, εννοιών και ονομάτων (http://www.piotita-publishers.gr/fuller_P.htm) που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες. Πρόκειται, κατά την εκτίμησή μου, για ένα συναρπαστικό έργο που ανασκευάζει οτιδήποτε ξέρει κάποιος γι' αυτό το μεγάλο ζήτημα και που αποτελεί ασφαλή γνωστική θωράκιση κατά των πολλών κινηματογραφικών ταινιών και πρόχειρων κειμένων που επέρχονται το 2004. Παραθέτω πιο κάτω σύντομα σχόλια που ήδη δημοσιεύθηκαν ή που βρίσκονται υπό δημοσίευση.

 

 

Πρώτο σχόλιο (δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής, 14.12.2003, σ. 27)

ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: ΈΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ

 

Δεν υπάρχει στοιχειωδώς μορφωμένος άνθρωπος που να μην έχει ακούσει, διαβάσει ή παρακολουθήσει τηλεοπτικά προγράμματα για τον Μέγα Αλέξανδρο. Τραγουδήθηκε, μυθοποιήθηκε, θεοποιήθηκε και εξυβρίστηκε όσο καμιά άλλη ανθρώπινη ύπαρξη. Ακόμη, υπήρξε το πρότυπο γνωστών πολιτικών ηγετών όπως ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Η γνώση των ελλήνων για τον μεγάλο πρόγονό τους κυμαίνεται μεταξύ μυθοποίησης που συχνά συνοδεύεται από έλλειμμα αξιόπιστης γνώσης και κακόπιστων επινοήσεων εκείνων οι οποίοι επειδή πιστεύουν πως οι έλληνες πρέπει να απονευρωθούν συνειδησιακά, να αποκοπούν από το πολιτισμικό κληροδότημά τους και να εκκενωθούν ιδεολογικά, δονκιχωτικά επιχειρούν να κατεδαφίσουν τον Αλέξανδρο, το έργο του και την κοσμοθεωρία του.

            Η μετάφραση στην ελληνική γλώσσα του συγκλονιστικού έργου του JFC Fuller Η ιδιοφυής στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αποτελεί αναμφίβολα ένα εκδοτικό γεγονός που ανασκευάζει θετικά οτιδήποτε γνωρίζουμε για τον Αλέξανδρο. Καταγράφει με ακρίβεια και επιστημονική αξιοπιστία την ιστορική πραγματικότητα και κατορθώνει το ακατόρθωτο: Προσφέρει μια ψύχραιμη και ταυτόχρονα ακριβοδίκαιη αποτίμηση του μεγαλύτερου ιστορικού γεγονότος της ανθρώπινης ιστορίας. Οπωσδήποτε, με την μεγαλύτερη δυνατή αντικειμενικότητα ερμηνεύει τους λόγους για τους οποίους ο Αλέξανδρος δεν υπήρξε μόνο συμβατικά Μέγας αλλά και μια ανεπανάληπτη μεγαλοφυής μορφή της ανθρώπινης ιστορίας που υπερέβη το ανθρωπίνως δυνατό ενώ ταυτόχρονα παρέμεινε πάντοτε ανθρώπινος, φιλοσοφημένος, ψύχραιμος και σίγουρος για τους σκοπούς και τις δυνατότητες εκπλήρωσής τους.

            Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του καταπληκτικού βιβλίου του Fuller, ο αναγνώστης είναι σίγουρος για δύο τουλάχιστον πράγματα. Πρώτο, ότι η σύντομη ηγεσία του Αλεξάνδρου στον θρόνο του Μακεδονικού Βασιλείου άλλαξε τον ρου της ιστορίας με το να θέσει το διεθνές σύστημα σε μια νέα τροχιά και δεύτερο ότι αν ο άδοξος θάνατός του δεν ανέκοπτε την εφαρμογή των σχεδίων του ο κόσμος σήμερα, πολύ πιθανόν, θα ήταν διαφορετικός. Πολύ πιθανόν, η ανθρωπότητα δεν θα είχε περάσει τις σκληρές δοκιμασίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι κοινωνίες δεν θα εισέρχονταν στο μακραίωνη φάση του ευρωπαϊκού μεσαίωνα που βασικά σταμάτησε την ανθρώπινη πρόοδο για χίλια τουλάχιστον χρόνια και το διεθνές σύστημα δεν θα περνούσε τις αιματηρές συμπληγάδες του εθνικού-κρατικού γίγνεσθαι των νεότερων χρόνων. Πολύ πιθανόν επίσης οι συλλογικές κοσμοθεωρίες κάθε κοινωνίας θα είχαν σταδιακά καλλιεργηθεί και ωριμάσει διαμορφώνοντας το πολιτειακό γίγνεσθαι χωρίς η ανθρωπότητα να έχει περάσει δύο περίπου χιλιετίες αυτοκρατορικών αξιώσεων μετά από τις οποίες τα νεότερα χρόνια γίναμε μάρτυρες της σπασμωδικής και ενίοτε καταστροφικής ωρίμανσης του έθνους-κράτους ως κακέκτυπα των Πόλεων-κρατών με αποτέλεσμα να στερηθεί η ανθρωπότητα μιας οικουμενικής κοσμοθεωρίας ενότητας και σταθερής διακρατικής συνεργασίας. 

            Σχεδόν τίποτε δεν έλειπε από τον Αλέξανδρο στον δρόμο της εκπλήρωσης των μεγαλεπήβολων σχεδίων ενοποίησης του κόσμου. Ήταν προικισμένος με εδραία οικουμενική κοσμοθεωρία και μ’ ένα σιδερένιο σχέδιο δημιουργίας ενός διεθνούς συστήματος που άρχισε με την ενοποίηση του ελληνικού κόσμου, προχώρησε στην ακάθεκτη συντριβή των δυναστικών βαρβαρικών αυτοκρατοριών και στην εδραίωση αυτόνομων κρατών θεμελιωμένων στις κοσμοθεωρητικές παραδοχές κάθε κοινωνίας. Ελάχιστες περιοχές του τότε γνωστού κόσμου παρέμειναν ανέντακτες( ιδιαίτερα στην Δυτική Μεσόγειο). Παρέμενε το ερώτημα του τρόπου υπερεθνικής ενοποίησης του κόσμου η οποία 1ον) θα διασφάλιζε την πολιτική κυριαρχία-ελευθερία κάθε κοινωνίας, 2ον) θα καλλιεργούσε την ισοτιμία και τον σεβασμό μεταξύ των κυρίαρχων κρατών και 3ον) θα έλεγχε τις πιθανές δυναστικές αξιώσεις κάποιων από αυτές. Ο Fuller μας προσφέρει την πιο πειστική και ταυτόχρονα συνολική αποτίμηση των δύο πρώτων πτυχών, στοχαστικό κατόρθωμα όχι αμελητέο και καταρρίπτει τελεσίδικα τον υβριστικό μύθο του σφαγέα και του δυνάστη. Για την τρίτη πτυχή, αν και πειστικός για το γεγονός ότι ο Αλέξανδρος είχε ένα ρεαλιστικό σχέδιο οικουμενικής ενοποίησης των κυρίαρχων κοινωνιών και ικανότητα να το εφαρμόσει, ο Fuller ως σοβαρός διεθνολόγος δεν προχωρεί σε προβλέψεις αλλά στέκεται σε μερικές μόνο βάσιμες υποθέσεις. Τις υποθέσεις αυτές τις συνδέει με την αδιαμφισβήτητη ανθρωπιστική και πλουραλιστική κοσμοθεωρία του Αλεξάνδρου, γεγονός που πείθει ότι η ενοποίηση του κόσμου σε τίποτα δεν θα μπορούσε να μοιάζει με όσα σχέδια, εγχειρήματα ή ιδεολογίες αποσκοπούσαν στο ίδιο πράγμα από τον θάνατό του μέχρι σήμερα.           

            Ο Αλέξανδρος, αν και Μέγας, ιδιοφυής και θεοποιημένος ήταν εν τούτοις άνθρωπος και σίγουρα όχι αλάνθαστος. Το ζήτημα της ερωτικής του ζωής ο Fuller το ξεπερνά με δεξιοτεχνία εξηγώντας την ασκητική διαμόρφωσή του και το γεγονός πως ήταν αμετάκλητα και καθολικά ταγμένος στους υπέρτερους οικουμενικούς σκοπούς στους οποίους φαίνεται πως ο ίδιος ανάπτυξε κάποιου είδους μεταφυσική πίστη. Το ζήτημα των αιματοχυσιών που προκάλεσε αρχικά η ενοποίηση της Ελλάδας και στην συνέχεια της Ασίας ο Fuller το αντιμετωπίζει με τον πλέον ορθό και ακριβοδίκαιο τρόπο ξεχωρίζοντας έτσι τα γεγονότα από τις ψευδολογίες. Κατά πρώτον, εντάσσει τις «κακές του πράξεις» (όπως αυτές της Θήβας, της Τύρου, της Γάζας, των Σογδιανών και των Μαλλών) στο ορθό ιστορικό πλαίσιο και κατά δεύτερο, εξηγεί τόσο το γεγονός ότι ήταν εξαιρέσεις ασύμβατες με το γενικότερο σχέδιό του και την κανονική συμπεριφορά του, όσο και το γεγονός πως ως εξαιρέσεις στον κανόνα αντίβαιναν με την δεδηλωμένη και αποδειγμένη θεμελιώδη κοσμοθεωρία του Μακεδόνα Βασιλιά. Ο συγγραφέας εξηγεί το γεγονός ότι επιμέρους εξαιρέσεις όπως οι πιο πάνω ερμηνεύονται υπό το πρίσμα συγκεκριμένων αιτίων, περιστάσεων και πολιτικών συγκυριών. Μεταξύ άλλων, η εν γένει ζωή του Αλεξάνδρου έδειχνε άνθρωπο που υποστήριζε και στήριζε τον πλουραλισμό και την ισοτιμία μεταξύ των κοινωνιών, επιδείκνυε σεβασμό στην πολιτισμική ετερότητα, έτρεφε αντίθεση στην τότε πολεμική κουλτούρα σφαγών, λεηλασιών και εξανδροποδισμού των γυναικών και θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί ο πρώτος μεγάλος φεμινιστής της ιστορίας. Επειδή δεν φιλοδοξώ να αποτιμήσω και εξηγήσω πλήρως σε μερικές γραμμές το μεγαλειώδες επιστημονικό και στοχαστικό επίτευγμα του Fuller, σημειώνω απλώς ότι όσον αφορά τα πιο πάνω δύσκολα ζητήματα ο συγγραφέας καταρρίπτει θεμελιωμένα και πειστικά τις ψευδολογίες και τις κακόβουλες επινοήσεις αυτόκλητων τσαρλατάνων της ιστορικής ανεκδοτολογίας. Ας μη νομίσει βεβαίως κάποιος πως ο Fuller κάνει έστω και την παραμικρή προσπάθεια να γίνει «δικηγόρος» το Αλεξάνδρου, να τον θεοποιήσει ή να τον εξυμνήσει. Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο συγγραφέας θεωρείται ο σημαντικότερος αναλυτής της στρατηγικής του 20ου αιώνα και δεν θα μπορούσε να διολισθήσει προς τέτοιες κατευθύνσεις. Ως μεγάλος στοχαστής απέραντης ευρυμάθειας και σπάνιας αναλυτικής εντιμότητας ο Fuller με ζηλευτή ικανότητα απλώς μιλά με ακρίβεια, καταγράφει τα ιστορικά γεγονότα, εντάσσει τα επιμέρους σημαντικά γεγονότα στο πλαίσιο των περιστάσεων και συγκυριών, επικεντρώνει το ενδιαφέρον στα σημαντικά και ουσιαστικά, αποστασιοποιείται σχεδόν πλήρως από τις προσωπικές του ιδεολογικές προτιμήσεις και προσφέρει μοναδικές διεθνολογικές και στρατηγικές εκτιμήσεις καθολικής και διαχρονικής σημασίας.  

            Με δεδομένες τις ποιοτικές προδιαγραφές του συγγραφέα o Fuller δεν μπορούσε παρά να πει την αλήθεια, το γεγονός δηλαδή ότι ο Αλέξανδρος υπήρξε ένα σπάνιο και ίσως ανεπανάληπτο επίγειο ον, στρατιωτική και πολιτική μεγαλοφυία, φορέας εδραίων φιλοσοφικών και κοσμοθεωρητικών παραδοχών και στρατιωτική ιδιοφυία. Εάν αυτό ενοχλεί τους ειδικούς της ιστορικής ψευδολογίας και στην Ελλάδα τους ειδικούς της πολιτισμικής και συνειδησιακής απονεύρωσης καμία σημασία δεν έχει και ασφαλώς δεν αλλάζουν στο παραμικρό τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα που με απαράμιλλη δεξιοτεχνία ο Fuller αναφέρει και ερμηνεύει. Τέλος, είναι ίσως χρήσιμο να τονιστεί πως το βιβλίο είναι καλογραμμένο, άριστα μεταφρασμένο και κατανοητό από κάθε είδους αναγνώστες.

 

Δεύτερο σχόλιο

 

Ένα συγκλονιστικό και συναρπαστικό βιβλίο: J.F.C. Fuller, Η ιδιοφυής στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου

 

 

Το πρώτο πράγμα που αισθάνεται κάποιος όταν για πρώτη φορά διαβάσει το έργο του J.F.C. Fuller, Η ιδιοφυής στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι μια ευχάριστη ποιοτική γεύση. Τελειώνοντας την ανάγνωση οι δυνατές εικόνες αποτυπώνονται στο μυαλό σαν κινηματογραφική ταινία καταιγιστικής δράσης που ξετυλίγονται σ’ ένα αχανή και γεμάτο μυστήρια χώρο ο οποίος αρχίζει από την απόμακρη και άγνωστη Ινδία μέχρι τις παρυφές της Ευρώπης, σ’ όλο δηλαδή το μήκος και πλάτος του τότε γνωστού κόσμου. Με δεξιοτεχνία ο Fuller περιγράφει τον τρόπο που μια ορμητική στρατιά αήττητων πολεμιστών διασχίζει τις ηπείρους και τον Αλέξανδρο ως φορέα μιας μεγάλης κοσμοθεωρίας που ενσάρκωναν οι πράξεις του, κάτι που ερμηνεύει γιατί ο νεαρός μακεδόνας βασιλιάς κατακτούσε τους λαούς όχι μόνο με το σπαθί του αλλά και με το μυαλό του. Ταχύρυθμα και δραματικά τα υπερβατικά κατορθώματα διαδέχονται το ένα μετά το άλλο, κάθε μάχη απαιτεί νέα σχέδια που μόνο μια ιδιοφυής στρατηγική θα μπορούσε να σκεφτεί και στις απελπιστικές καταστάσεις βρίσκεται πάντοτε διέξοδος χάρις στην εφευρετικότητα του ιδιοφυούς ηγήτορα.

            Το βιβλίο του Fuller, όμως δεν περιέχει μόνο την πληρέστερη ίσως ιστορική περιγραφή της ζωής και του έργου του μακεδόνα βασιλιά. Όντας για πολλούς ο σημαντικότερος αναλυτής της στρατηγικής του 20ού αιώνα, ο συγγραφέας εξηγεί, διαπλέκει πηγές, αναλύει με λεπτομέρεια τις κυριότερες μάχες και προσφέρει πλήθος αξιόπιστων ερμηνειών για την στρατηγική του Αλεξάνδρου, την πολιτική σημασία των επιτυχιών του και τον τρόπο που όλα αυτά σχετίζονται με την σύγχρονη εποχή. Βασικά, το Ιδιοφυής στρατηγική το Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι γραμμένο από τον ένα διαπρεπή διεθνολόγο και αναλυτή της στρατηγικής και προσφέρει την πλέον έγκυρη και σφαιρική ανάλυση για ένα από τα πλέον γνωστά αλλά και αμφιλεγόμενα γεγονότα της ανθρώπινης ιστορίας. Αναμφίβολα, η ανάλυση του Fuller προσφέρει μια ισχυρή στοχαστική και γνωστική θωράκιση κατά της πληθώρας κακογραμμένων κειμένων και κινηματογραφικών δραματοποιήσεων που επέρχονται το 2004.   

            Είναι αδύνατο να περιγραφεί ένα τόσο πυκνό, περιεκτικό και ουσιαστικό έργο σε μερικές γραμμές. Εν τούτοις,  με κίνδυνο να το αδικήσουμε θα μπορούσαμε να επιχειρήσουμε να δώσουμε μια ιδέα για το περιεχόμενό του. Ο συγγραφέας εξηγεί τις περιστάσεις της νεότητας του Αλέξανδρου και τη σημασία του γεγονότος ότι η μεγαλοφυής του φύση ισχυροποιήθηκε από τις συνθήκες ανατροφής και ωρίμανσής του. Γιος του ισχυρότερου άνδρα της Ελλάδας μετά την παρακμή των Πόλεων`, ο νεαρός Αλέξανδρος δέχεται τις επιρροές μια ισχυρής γυναικείας φυσιογνωμίας, της μητέρας του Ολυμπιάδας και μεγαλώνει με τον μύθο πως είναι απόγονος του Ηρακλή και του Αχιλλέα τα κατορθώματα των οποίων πρέπει να ξεπεράσει. Μορφώνεται από τους καλύτερους δασκάλους και εκπαιδεύεται στην εντέλεια. Όταν πρόωρα και ξαφνικά ανέρχεται στον θρόνο του κυρίαρχου βασιλείου της Ελλάδας η ανωριμότητά του επισκιάζεται από την μεγαλοφυία του, τον δυναμισμό των ιδεών του, την πανίσχυρη προσωπικότητά του και την μεταφυσική σχεδόν πίστη του στον σκοπό που τον έταξε η ιστορία. Μεταξύ άλλων αυτό σήμαινε την παλινόρθωση της ελληνικής αξιοπρέπειας με την απελευθέρωση των ελληνικών Πόλεων στη Μικρά Ασία, την λύτρωση της Ασίας από τις δυναστικές αυτοκρατορίες και την ενσάρκωση της διεθνιστικής του κοσμοθεωρίας στη βάση μιας πλουραλιστικής-δημοκρατικής ενοποίησης του τότε γνωστού κόσμου.

            Ασφαλώς, μεγαλόπνοοι σκοποί τέτοιας εμβέλειας δεν επιτυγχάνονται εύκολα, κάτι για το οποίο όπως αποδείχθηκε ο Αλέξανδρος δεν έτρεφε αυταπάτες. Αυτό φάνηκε από την επομένη της ανόδου του στον θρόνο του νεαρού βασιλιά όταν αμφισβητήθηκε από τους ίδιους τους έλληνες με και κυρίως τους Αθηναίους με πρωταγωνιστή τον πληρωμένο από τους πέρσες δημαγωγό Δημοσθένη. Η συνέχεια είναι συγκλονιστική. Αυτοί που το έκαναν δεν είχαν πολύ χρόνο για να αλλάξουν γνώμη. Η θυελλώδης αντίδραση του Αλεξάνδρου συντρίβει κάθε αντίσταση και σ’ αυτά τα αρχικά στάδια της βασιλείας του μόνο η έμφυτη γενναιοδωρία του σώζει μερικούς αντιπάλους. Ο Fuller με δεξιοτεχνία μας εξηγεί πως οι «κακές του πράξεις» (καταστροφή της Θήβας) αυτής της εποχής εν μέρει οφείλονται στους πειραματισμούς στην πρώτη φάση εφαρμογής ενός μεγάλου στρατηγικού σχεδίου αλλά και εν μέρει στην αρχική ανωριμότητά του νεαρού άνδρα που στη συνέχεια μετανειώνει.

            Αυτό που επακολουθεί στο μικρό χρονικό διάστημα μιας περίπου δεκαετίας είναι συγκλονιστικό: Ενοποίηση της Ελλάδας «πλην Λακεδαιμονίων», σύμπηξη της Ελληνικής Συμμαχίας, οργάνωση του στρατού, κυριαρχία στα Βαλκάνια μέχρι και τον Δούναβη, πέρασμα του Ελλήσποντου, απελευθέρωση των ελληνικών Πόλεων στη Μικρά Ασία, ακάθεκτη προέλαση κατά της Περσίας, συντριβή όλων των προπυργίων της περσικής αυτοκρατορίας, δημιουργία ισχυρής ναυτικής ισχύος και προέλαση μέχρι τα σύνορα του τότε γνωστού κόσμου προς την Ινδική χερσόνησος και τον Αφγανιστάν. Με σχεδόν θαυματουργό τρόπο που μόνο μια στρατηγική και φιλοσοφημένη ανθρώπινη μεγαλοφυία θα μπορούσε να επιτύχει, η εκστρατεία αυτοτροφοδοτείται από τις νίκες του: Οι πλείστοι ηγέτες που ηττήθηκαν γίνονταν την επομένη οι καλύτεροι σύμμαχοί του και οι τοπικές κοινωνίες τον υποδέχονταν ως απελευθερωτή. Ο Αλέξανδρος παλινορθούσε τους πολιτισμούς, τις θρησκείες και τις τοπικές συνήθειες, εγκαθίδρυε ως προς αυτό αυτόνομα συστήματα διακυβέρνησης και συχνά οι λαοί τον θεοποιούσαν. Ο Fuller γλαφυρά και με θαυμαστή ακρίβεια απεικονίζει στον γραπτό του λόγο την θυελλώδη προέλασή του, τις πολιορκίες του, το πέρασμα βουνών που και σήμερα θεωρούνται αδιάβατα, τον Αλέξανδρο να αναρριχάται στα τείχη και να πληγώνεται, να εκμηδενίζει τον χρόνο, τις αποστάσεις και τις απόκρημνες οροσειρές για να εμφανιστεί με μια στρατιά εκεί που κανείς δεν τον περίμενε, να συντρίβει ως χάρτινο πύργο την κραταιά περσική αυτοκρατορία, να κατακτά τον θησαυρό της για να τον μετατρέψει σε νομίσματα που άλλαξαν την παγκόσμια οικονομία και γι’ αυτό τον ρου της ιστορίας, να εφαρμόζει διηπειρωτικό σύστημα διοικητικής μέριμνας που ακόμη και σήμερα δεν μπορέσαμε να αποκρυπτογραφήσαμε, να εφαρμόζει σε κάθε μάχη νέο ιδιοφυές στρατηγικό σχέδιο που συζητείται μέχρι σήμερα στις στρατιωτικές ακαδημίες, να υπερφαλαγγίζει ινδικές στρατιές…ελεφάντων που θεωρούνταν αήττητες και να φθάνει στα σύνορα του γνωστού κόσμου όπου και έφτιαξε ναυτικό το οποίο μετά από απρόσμενες περιπέτειες ανέλπιστα ξανασμίγει με την μακεδονική στρατιά.

            Όλα αυτά και πολλά άλλα, όμως, θα αποτελούσαν ένα από τα ίδια, δηλαδή συνήθεις εξιστορήσεις γνωστών γεγονότων αν δεν συνοδεύονται από την ουσία των πραγμάτων και σ’ αυτό ακριβώς διαφέρει το βιβλίο του Fuller. Ο συγγραφέας με σεβασμό στην ιστορία και στην πραγματικότητα εξηγεί και ερμηνεύει πως ο Αλέξανδρος δεν είναι τυχαίο ότι η ιστορία τον ανέδειξε «Μέγα». Η ζωή του, το έργο του και οι πράξεις του ήταν ενσάρκωση μιας μεγάλης κοσμοθεωρίας και βαθύτατα φιλοσοφημένων ιδεών για τον υπόλοιπο κόσμο και τις άλλες  κοινωνίες. Το αποδεικνύει παραθέτοντας λόγια του αλλά και έργα του, εντάσσει σ’ αυτή την οπτική γωνία την γνωστή γενναιοδωρία του, ερμηνεύει υπό αυτό το πρίσμα τις μεθόδους ενοποίησης του κόσμου και την πρωτοπόρα στάση του απέναντι στις γυναίκες, τους άλλους πολιτισμούς και τις θρησκείες των υπόλοιπων κοινωνιών για τις οποίες ήταν λιγότερο κατακτητής και περισσότερο απελευθερωτής. Το βιβλίο Η ιδιοφυής στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι τόσο ενδιαφέρον και καλογραμμένο που καλεί τον αναγνώστη να το διαβάσει ξανά και ξανά για να το εμπεδώσει, να απολαύσει μια ακριβή και ακριβοδίκαιη ανάλυση της ζωής, των έργων και της κοσμοθεωρίας του Αλεξάνδρου, μιας πράγματι ανεπανάληπτης ανθρώπινης μορφής που δεν θεοποιήθηκε και μυθοποιήθηκε τυχαία.

 

Τρίτο σχόλιο

 

Ο Μέγας Αλέξανδρος και η αναζήτηση οράματος,  σχεδίου

και ηγετικών ικανοτήτων …

 

 

Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα της ύστερης εποχής σημαίνοντες-μεγαλοφυείς πολιτικοί ηγέτες προικισμένοι με όραμα, σχέδιο και αποτελεσματικότητα σπανίζουν. Σε μια κατάλληλη στιγμή που πλήθος πολιτικών ηγετών ζητούν τη ψήφο μας κυκλοφορεί ένα σημαντικό βιβλίο που θα ταράξει τα νερά της νηφάλιας μακαριότητάς μας. Είναι το συναρπαστικό αριστούργημα του J.F.C. Fuller, Η ιδιοφυής στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα, Δεκέμβριος 2003), ενός από τους σημαντικότερους αναλυτές της στρατηγικής του 20ού αιώνα. Αναμφίβολα, πέραν της μεγάλης ιστορικής, επιστημονικής και ιδεολογικής σημασίας του το έργο αυτό προσφέρεται και για «γνωστική θωράκιση» κατά της πληθώρας κακογραμμένων κειμένων και δραματοποιημένων κινηματογραφικών ταινιών που επέρχονται το 2004.  

            Οι εικόνες που αφήνει η ανάγνωση είναι τόσο δυνατές που αποτυπώνονται στο μυαλό σαν σκηνές κινηματογραφικής ταινίας καταιγιστικής δράσης και ξετυλίγονται σ’ ένα αχανή και γεμάτο μυστήρια χώρο ο οποίος αρχίζει από τις παρυφές της Ευρώπης και φθάνει μέχρι την απόμακρη και άγνωστη Ινδία. Είναι το σκηνικό μιας ορμητικής στρατιάς αήττητων πολεμιστών που διασχίζει τις ηπείρους και δρασκελίζει αδιάβατες οροσειρές με τον Αλέξανδρο να κατακτά τους λαούς περισσότερο με το μυαλό του και την κοσμοθεωρία του και λιγότερο με το σπαθί του. Ταχύρυθμα και δραματικά τα υπερβατικά κατορθώματα διαδέχονται το ένα το άλλο. Κάθε μάχη απαιτεί νέα σχέδια που μόνο μια ιδιοφυής στρατηγική θα μπορούσε να συλλάβει και στις απελπιστικές καταστάσεις βρίσκεται πάντοτε διέξοδος χάρις στην εφευρετικότητα του ιδιοφυούς ηγήτορα. Χωρίς υπερβολές ή μυθοπλασίες ο Fuller εξηγεί τα πραγματικά γεγονότα, ερμηνεύει την υπερβατική μεγαλοφυία του Αλεξάνδρου, την παιδεία του, τις συνθήκες ανατροφής και ωρίμανσής του, τα λάθη του, την πολιτική του απέναντι στο παρακμάζων σύστημα των πόλεων-κρατών της κλασικής εποχής, τα αίτια των φεμινιστικών αντιλήψεών του (έτρεφε βασιλικό σεβασμό απέναντι στις γυναίκες και, κόντρα στο ρεύμα της εποχής που θεωρούσε τις γυναίκες λάφυρα, απεχθανόταν τους βιασμούς και τη βία και εκτελούσε στρατιώτες που ατίμαζαν τις γυναίκες των αντιπάλων) και τη μεταφυσική σχεδόν πίστη στους σκοπούς που ο ίδιος πίστευε ότι ήταν ταγμένος.

            Στο χρονικό διάστημα μιας περίπου δεκαετίας ενοποίησε την Ελλάδα υπό την «Ελληνική Συμμαχία», οργάνωσε ένα αποτελεσματικό στρατό, κυριάρχησε από τα Βαλκάνια μέχρι τον Δούναβη και διασχίζοντας τον Ελλήσποντο απελευθέρωσε τις ελληνικές Πόλεις στη Μικρά Ασία από τον περσικό ζυγό. Στη συνέχεια προέλασε κατά της Περσίας, κατέλαβε όλα τα προπύργια της περσικής αυτοκρατορίας, απέκτησε ναυτική ισχύ και ακάθεκτος έφθασε μέχρι τα σύνορα του τότε γνωστού κόσμου στην Ινδική χερσόνησο και το Αφγανιστάν. Με σχεδόν θαυματουργό τρόπο που μόνο μια στρατηγική και φιλοσοφημένη ανθρώπινη μεγαλοφυία θα μπορούσε να επιτύχει, η εκστρατεία αυτοτροφοδοτείται από τις νίκες: Οι πλείστοι ηττημένοι ηγέτες γίνονταν την επομένη σύμμαχοί του, οι τοπικές κοινωνίες τον υποδέχονταν ως απελευθερωτή, παλινορθούσε ναούς, υιοθετούσε τις θρησκείες των άλλων λαών και εγκαθίδρυε αυτόνομα συστήματα διακυβέρνησης. Ο Fuller γλαφυρά και με θαυμαστή ακρίβεια απεικονίζει την θυελλώδη προέλασή του, τις πολιορκίες, το πέρασμα αδιάβατων βουνών, τις αμίμητες πράξεις ανδραγαθίας, την εκμηδένιση του χρόνου και των αποστάσεων και την εμφάνιση του Αλεξάνδρου εκεί που κανείς δεν τον περίμενε. Πάνω από όλα, όμως, ο Fuller εξηγεί το γεγονός ότι ο λόγος που ο Αλέξανδρος ονομάστηκε «Μέγας» δεν ήταν τυχαίος. Παρά τα κάποια λάθη του που o διακεκριμένος συγγραφέας εξηγεί ακριβοδίκαια, οι πράξεις του ήταν ενσάρκωση μιας μεγάλης κοσμοθεωρίας και βαθύτατα φιλοσοφημένων ιδεών που τον καθιστούσαν λιγότερο κατακτητή και περισσότερο απελευθερωτή.