Παναγιώτης Ήφαιστος

Καθηγητής, Διεθνείς Σχέσεις-Στρατηγικές Σπουδές

Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών

Π.

www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/

Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/

Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/

Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/

Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/

Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/

Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/

Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/

Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/

Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/

Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/

Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos

Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB

«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos

Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos

Μερικές αφετηριακές επισημάνσεις.

·         Πολιτική είναι η συγκρότηση συλλογικών σκοπών, πολιτειακών δομών και η θεμελίωση συλλογικών κοσμοθεωρητικών προσανατολισμών, συλλογικών ηθικών επιταγών και συμβατών με αυτά κανονιστικών δομών ρύθμισης των σχέσεων των μελών μιας πολιτείας.

o   Στο εσωτερικό μιας πολιτείας Πολιτική και πολιτικός πολιτισμός (ο οποίος εκτιμάται και με όρους ωρίμανσης της Πολιτικής στην κλίμακα της ατομικής, κοινωνικής και πολιτικής ελευθερίας) συνεπάγονται ένα διαρκές άθλημα αναζήτησης της συλλογικής αλήθειας η οποία ανά πάσα στιγμή αποτυπώνεται στους νόμους. Ρυθμίζει τον συλλογικό τρόπο ζωής σύμφωνα με την συλλογική ανθρωπολογική ετερότητα κάθε κοινωνικής οντότητας. Η συλλλγική αλήθεια δεν είναι στατική αλλά διαρκώς αλλάζει σύμφωνα με την εξέλιξη, ανάπτυξη, επιρροές και αναρίθμητο πλήθος διαμορφωτικών κριτηρίων και παραγόντων που επηρεάζουν τα άτομα, τις ομάδες και την κοινωνία στο σύνολό της.

Ερωτήματα:

        Υπάρχουν πάγια θεμελιακές κοσμουθεωρητικές παραδοχές λίγο πολύ αναλλοίωτες και σταθερές για κάθε έθνος και ποιες είναι αυτές; [¨Πολλοί θα έλεγαν προσδιορίζονται καταστατικά στην φάση απόκτησης της συλλογικής ελευθερίας, δηλαδή της εθνικής ανεξαρτησίας και αποτυπώνονται στα Συντάγματα κάθε εθνοκράτους]

        Υπάρχουν παγκόσμιες πολιτικά συναφείς κοσμοθεωρητικές παραδοχές πολιτικά άξιες λόγου; Εάν υπάρχουν αφορούν

                  όλα τα κράτη [Πχ αρχές για τα ανθρώπινα δικαιώματα που αποτυπώνονται σε Διεθνείς Συμφβάσεις]

                  ή τις σχέσεις των κρατών; [ΠΧ η υψηλή αρχή της Εθνικής Ανεξαρτησίας όπως προσδιορίζεται και οριοθετείται από τις Υψηλές Αρχές του Διεθνούς Δικαίου περί μη επέμβασης, διακρατικής ισοτιμίας και εσωτερικής-εξωτερικής κυριαρχίας] 

 

o   Κεντρικά ερωτήματα κάθε Πολιτικής συγκρότησης εντός μιας Πολιτείας είναι 

    η φυσιογνωμία και δομή του κράτους,

    η εξουσία και ο τρόπος κοινωνικής επικύρωσης και νομιμοποίησης,

    οι πηγές και τα όρια της ισχύος όσων ασκούν εξουσία,

    οι πηγές του δικαίου (νοούμενο ως κανονιστικές διατάξεις που ρυθμίζουν την εσωτερική τάξη),

    ο τρόπος αλλαγής των νόμων που ρυθμίζουν την ανά πάσα στιγμή τάξη, οι πολιτικές υποχρεώσεις και δικαιώματα, η σχέση ελευθερίας και δικαιωμάτων και η έννοια εκείνης της (διανεμητικής) δικαιοσύνης που νομιμοποιεί τους ανά πάσα στιγμή νόμους.

§  Παρατηρήστε ότι κανενός κράτους από τα διακόσια που υπάρχουν σήμερα οι νόμοι και τα συντάγματα δεν είναι τα ίδια με κάποιου άλλου.

§  Σκεφτείτε την εσωτερική Συνταγματική δομή / νομική δομή κάθε κράτους σε συνάρτηση με την κοινωνική ετερότητά τους και συγκρίνεται τα αίτια των διαφορών πχ μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Σουηδίας, Τουρκίας και ΗΠΑ, Κίνας και Βρετανίας, Ινδίας και Κίνας και οποιοδήποτε άλλο ζεύγος.

§  Σκεφτείτε τους λόγους γιατί δεν αποφασίζουν να συγκροτήσουν μια κοινή πολιτεία με κοινά συντάγματα, κοινούς νόμους και κοινό τρόπο ζωής.

§  Σκεφτείτε τους λόγους για τους οποίους τον 19 και 20 αιώνα είχαμε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες για την κατάκτηση εθνικής ανεξαρτησίας, γεγονός που οδήγησε στην δημιουργία δεκάδων κρατών

§  Σκεφτείτε γιατί οι Κούρδοι, πχ, θέλουν εθνική ανεξαρτησία

 

·         Διακρίνετε μεταξύ διεθνούς πολιτικής ως τρόπος λειτουργίας του διεθνούς συστήματος και ένωσης του πλανήτη ή μιας περιφέρειας

o   Ένωση ανεξάρτητων πολιτικών οντοτήτων με την έννοια της συμπολιτείας (Βυζαντινή Οικουμένη)

o   Ένωση με την έννοια της ολοκλήρωσης που συνεπάγεται μια κοινωνία του ενός ή άλλου είδους (Σοβιετική Ένωση, Ευρωπαϊκή Ένωση)

o   Ένωση με την έννοια της ομοσπονδίας (Ηνωμένες Πολιτείες)

o   Ένωση που θα συνεπάγεται μόνο οικονομικά κριτήρια ή κριτήρια όπως πολιτισμός, θρησκείες κτλ.

o   Ένωση που θα κατασκευαστεί με ιδεολογικά κριτήρια (ποιου ιδεολογικού δόγματος και ποια από τις πολλές αποχρώσεις τους των σύγχρονων ιδεολογικών δογμάτων).

§  Ένα τέτοιο αξιολογικά ελευθερο στοχαστικό άθλημα θα πρέπει να είναι στο μυαλό κάθε διεθνολόγου σε όλη την επιστημονική διαδρομή του.

§  Διάκριση μεταξύ ιεραποστολικής αντίληψης της πολιτικής σκέψης για το διεθνές σύστημα και διαγνωστικής αντίληψης με την έννοια της περιγραφής, της ερμηνείας, του προσδιορισμού αιτίων και αιτιατών στην διελκυστίνδα σταθερότητας και αστάθειας και της προσπάθειας αποκρυστάλλωσης προβλημάτων και διλημμάτων.

 Διεθνείς σχέσεις στο σύγχρονο διεθνές σύστημα: Διεθνής πολιτική ως μελέτη του υπάρχοντος εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος όπως αυτό θεμελιώθηκε στην Βεστφαλία (1648 μ.Χ.) και όπως αυτό κωδικοποιήθηκε και επικυρώθηκε στον ΟΗΕ.

 ·      Γνωστική ιεραρχία αλληλένδετων πεδίων:  

o   Διεθνές σύστημα μέλη του οποίου είναι τα κράτη

o   Κράτη τα οποία διαθέτουν πολίτες που συγκροτούν μια Πολιτεία

o   Άνθρωποι που είναι οι πολίτες των επί μέρους κρατών

o   Διεθνείς θεσμοί τους οποίους συγκροτούν όλα τα κράτη

o   Διεθνείς θεσμοί ή συμμαχίες που συγκροτούν μια ομάδα κρατών

o   Διεθνείς μη κρατικοί θεσμοί ποικίλων δεσμών και σχέσεων με τα κράτη και τους διακυβερνητικούς θεσμούς.

o   Ιδιώτες οι οποίοι εν μέρει η εν όλω διαφεύγουν των ελέγχων της κρατικης κυριαρχίας (διεθνικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις).

·         Σχέσεις μεταξύ των κρατών του διεθνούς συστήματος (Διακρατικές σχέσεις)

o   Η δομή και η φυσιογνωμία του διακρατικού συστήματος και η κρατική κυριαρχία ως άξονας λειτουργίας των διακρατικών σχέσεων,

o   η εθνική ανεξαρτησία ως θεμελιώδες κοσμοθεωρητικό κριτήριο (μη επέμβαση, ελευθερία-αυτοδιάθεση στο εσωτερικό κάθε κράτους) και η απουσία παγκόσμιας κυβέρνησης ή κυβέρνησης των κυβερνήσεων,

§  Πλαίσιο το οποίο αποφασίστηκε σταδιακά από όλα τα κράτη τους τελευταίους αιώνες (μετά την Συνθήκη της Βεστφαλίας του 1648) και επικυρώθηκαν νομικοπολιτικά σε πρώτη φάση με την Κοινωνία των Εθνών (Μεσοπόλεμος) και στην συνέχεια με τον ΟΗΕ το 1945.

o   Θεμελιώδεις ηθικοκανονιστικές αρχές του διεθνούς συστήματος (άρθρο ΙΙ του Κεφαλαίου Ι του ΟΗΕ):

§  Διακρατική ισοτιμία

§  Μη επέμβαση

§  Εσωτερική-εξωτερική κυριαρχία - δικαίωμα εσωτερικής αυτοδιάθεσης κάθε εθνικά ανεξάρτητου κράτους

§  Ειρηνική επίλυση των διαφορών

·         Προσπάθεια ρύθμισης των διακρατικών σχέσεων με διεθνείς θεσμούς, συμφωνίες, κώδικες συμπεριφοράς, διπλωματία και άλλες πρακτικές που παραπέμπουν στην αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών (Περισσότερα στο μεταγενέστερο μάθημα "Διεθνές σύστημα και διεθνής διακυβέρνηση").

            Απαιτείται διάκριση μεταξύ ενδοκρατικής νομικής τάξης και διεθνούς νομικής τάξης [Διάκριση ενδοκρατικής τάξης και διακρατικής τάξης] για να καταστεί σαφές και αφετηριακά κατανοητό ότι:

                    Η ενδοκρατική τάξη διαθέτει κοινωνία

                    Η διακρατική τάξη διαθέτει, στην καλύτερη περίπτωση, ολιγομελή κοινωνία κρατών βαθύτατης πολιτικοανθρωπολογικής ετερότητας των οποίων οι νομικές δεσμεύσεις και άλλες συμφωνίες συχνά ερμηνεύονται σύμφωνα με τα εθνικά συμφέροντα, αυθαίρετα και με κριτήρια όπως το υλικό πλεονέκτημα, η απόκτηση ισχύος, η ασφάλεια, η επιβίωση και η υπερίσχυση

                    Η ενδοκρατική τάξη ενέχει δεσμούς με προεκτάσεις αλληλεγγύης σε βαθμό, αν χρειαστεί, (νομικά δεσμευτικής) αυτοθυσίας ενώ οι διεθνικοί δεσμοί ατόμων και ομάδων δεν είναι πολιτικά άξιοι λόγου [Ο λόγος είναι γιατί το ηθικοπνευματικό σύστημα που οδηγεί σε πολιτική συγκρότηση τους τελευταίους αιώνες σφυρηλατείται και σμιλεύεται στο εσωτερικό μιας νομικά-εδαφικά οριοθετημένης κοινωνίας οδηγώντας σε διακριτά συστήματα διανεμητικής δικαιοσύνης που θεσμίζουν τον ρόλο της ισχύος και του δικαίοιυ. Στο διεθνές σύστημα εάν μια ομάδα αποκτήσει πολλούς δεσμούς για να είναι πολιτικά άξιοι λόγου θα πρέπει να αποκτήσει και αυτή εδαφικη κυριαρχία εις βάρος κάποιας άλλης ανεξάρτητης κοινωνίας ούτως ώστε να αποτυπώσει ελεύθερα την πολιτικοανθρωπολογική της ετερότητα - βλ. τρίτη ενότητ στο δοκίμιο http://www.ifestosedu.gr/StatePower/0%20IfestosFinalΠεριληψηβιβλιογραφία%20Pdf.pdf και στο "Κοσμοθεωρία των Εθνών" - http://www.ifestosedu.gr/104%CE%95%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1.htm.

                    Χωρίς την κατανόηση των πολιτικοανθρωπολογικών, ηθικοκανονιστικών και νομικοπολιτικών όψεων του διεθνούς δικαίου η ανάλυση είναι καταδικασμένη σε ένα στείρο και επικίνδυνο νομικισμό που αγνοεί την θεμελιώδη κοινωνικοοντολογική, δικαιακή και πολιτικονομική δομή του κόσμου

                    Τα εθνοκρατικά σύνορα αυτής της δομής προσδιορίστηκαν με πολέμους και οι συμφωνίες που τους ακολουθούσαν αποτυπώνουν τις κυριαρχικές οριοθετήσεις

                    Το διεθνές δίκαιο προσδιορίζει αυτή την εδαφικά-κυριαρχικά οριοθετημένη τάξη και όχι κάποια δικαιοσύνη για το που θα πρέπει να είναι τα σύνορα και ποιοι θα νέμονται τους πόρους εντός της επικράτειας άλλων κρατών γιατί εάν αυτό ήταν το ερώτημα α) θα πρέπει να κατασκευάσουμε κάποια παγκόσμια κοινωνία για να μας απαντήσει και β) πριν από αυτό όλοι θα διαφωνούσαν με όλους [Που πρέπει να είναι η Κωνσταντινούπολη ή η Ρόδος, Σε ποιο κράτος πρέπει να ανήκει η Ιερουσαλήμ, πρέπει να είναι ανεξάρτητο το κουρδιστάν, κτλ]

                   

               

·         Διακρίσεις στην εσωτερική ρευστή δομή του διεθνούς συστήματος (το τι ισχύει στο διεθνές σύστημα εκτιμάται με παρατήρηση, εδραίωση διαχρονικών τάσεων και εκτίμηση των αιτιών της σταθερότητας και αστάθειας)

o   διεθνούς συστήματος (βασική λειτουργία η ισορροπία δυνάμεων και συμφερόντων) και βασικός διανεμητικός παράγων συμφερόντων η ισχύς.

o   Διεθνούς κοινότητας (συγκροτούνται συμφωνίες, προσπάθεια να τηρούνται οι συμφωνίες, προσφυγή στους διεθνείς θεσμούς στην περίπτωση διαφορών, προσπάθεια ειρηνικής επίλυσης των διαφορών)

o   Διεθνούς κοινωνίας κρατών (οι ιδιότητες της διεθνούς κοινότητας με συμπεριφορές αλληλεγγύης μεταξύ κρατών οι οποίες είναι παρόμοιες στο εσωτερικό μιας συνεκτικής κοινωνίας)

§  Επισημάνσεις:

·         Η προαναφερθείσα «διεθνής κοινωνία κρατών» καμιά σχέση δεν έχει με διεθνιστικά ή κοσμοπολίτικα ιδεολογικά δόγματα όπως αναπτύχθηκαν τους δύο τελευταίους αιώνες σκοπός των οποίων ήταν η κατάργηση των κρατών και η εγκαθίδρυση ενός παγκόσμιου κράτους πάνω από μια υποθετική παγκόσμια κοινωνία ρευστών ιδιοτήτων ανάλογα με το ιδεολογικό δόγμα.

o   Υποβόσκει το ερώτημα κατά πόσο αυτά τα δόγματα τους δύο τελευταίους αιώνες ήταν ιδεολογικές μεταμφιέσεις των ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος στην ανελέητη και αδιάκοπη σύγκρουση των εκάστοτε ηγεμονικών δυνάμεων. Edward H.Carr (Θεμελιωτής της σύγχρονης επιστημονικής μελέτης της διεθνούς πολιτικής): «Η “διεθνής τάξη πραγμάτων” και η “διεθνής αλληλεγγύη” θα είναι πάντοτε τα συνθήματα εκείνων που αισθάνονται αρκετά ισχυροί ώστε να τα επιβάλουν στους άλλους. [Αναφορικά με αφηρημένες, διεθνιστικές, κοσμοπολίτικες ή άλλες οικουμενικές αρχές που πολλοί επικαλούνται κατά καιρούς] ... αυτό που έχει σημασία είναι ότι αυτές οι δήθεν απόλυτες και οικουμενικές αρχές δεν συνιστούσαν καν αρχές αλλά υποσυνείδητες σκέψεις μιας εθνικής πολιτικής, η οποία βασιζόταν σε μια συγκεκριμένη ερμηνεία του εθνικού συμφέροντος σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. ... Μόλις όμως γίνει προσπάθεια να εφαρμοστούν αυτές οι αρχές σε μια συγκεκριμένη πολιτική κατάσταση, αποδεικνύονται ότι είναι τα διαφανή προσωπεία των εγωιστικών κεκτημένων συμφερόντων. Η χρεοκοπία της ουτοπικής θεωρίας έγκειται όχι στην αποτυχία της να ανταποκριθεί στις αρχές της, αλλά στην αποκάλυψη της ανικανότητάς της να παράσχει κάποιο απόλυτο και ανιδιοτελές κριτήριο για τον χειρισμό των διεθνών υποθέσεων» (Edward H. Carr, Η εικοσαετής κρίση (Ποιότητα 2000) σ. 127.

§  Η επιστημονική απάντηση αυτού του ερωτήματος [για τον ρόλο των ιδεολογικών δογμάτων] μπορεί να τεκμηριωθεί μόνο σε αναφορά με την διεθνή εμπειρία και όχι γνώμες, ευσεβείς πόθους ή ψευδαισθήσεις.

 

·         Η ύπαρξη μη κρατικών δρώντων και οργανώσεων (διεθνικών μη κυβερνητικών οργανισμών, οργανωμένου διεθνούς εγκλήματος, τρομοκρατών, διεθνικών ΜΜΕ, λαθρεμπόρων, οργανωμένου εγκλήματος κτλ), ως φαινόμενα επηρεάζουν την διεθνή πολιτική εκτιμώνται υπό το εξής πρίσμα:

o   Σε ποιο βαθμό και σε ποια έκταση προκαλούν διανεμητικά αποτελέσματα για τα κράτη και τις κοινωνίες τους;

o   Πόσο ελέγχονται από θεσμούς διεθνούς διακυβέρνησης;

o   Πως επικυρώνονται και σε ποιο βαθμό επικυρώνονται και ελέγχονται οι διανεμητικού χαρακτήρα δραστηριότητές τους;

o   Γιατί να υπάρχουν αφού υπάρχει διεθνής διακυβέρνηση;

§  Πχ γιατί να υπάρχουν ανεξέλεγκτοι κερδοσκοπικοί δρώντες και να μην υπάρχει κατ’\ αντιστοιχία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ένας διακυβερνητικός θεσμός χρηματοοικονομικών διακινήσεων οι οποίες όπως όλοι πλέον γνωρίζουν είναι βαθύτατων συνεπειών για τα κράτη και τους πολίτες όλων των κρατών.

§  Τα κίνητρα των πολιτικών δρώντων (το εκκρεμές των ατομικών συμπεριφορών και επιδιώξεων) ελέγχονται και οριοθετούνται κανονιστικά από τις ηθικές και κανονιστικές δομές που ορίζουν οι Πολιτειακοί νόμοι.

·         Ποιος και πως εμπιστεύεται και πως και ποιος θα πρέπει να ελέγχει τις βαθύτατων προεκτάσεων αποφάσεις ενός κερδοσκόπου;

          Ποια είναι η σημασία αυτού του ερωτήματος: Ρωτήστε την πλειονότητα των πολιτών στα κράτη πολλών μελών της ΕΕ του Νότου!        

 Απλουστευτικές αντιλήψεις της κοινωνικής δομής του κόσμου

 Martin Wight: «φανταστείτε μια reductio ad absurdum, μια κοινωνία με τέσσερα μέλη: έναν ανθρωπόμορφο δράκο, έναν Άγγλο ύψους δύο μέτρων που δεν μιλά καθόλου Ιαπωνικά, έναν Ιάπωνα σαμουράι, έναν πολεμιστή ευγενή, ο οποίος δεν μιλά καθόλου Αγγλικά, και έναν Κεντροαφρικανό πυγμαίο, της πρώτης παλαιολιθικής εποχής. Και όλοι αυτοί βρίσκονται σε ένα νησί που έχει το μέγεθος της Μάλτας. Αυτή είναι μια παραβολή αυτού που καλείται παγκόσμια κοινωνία» (Διεθνής Θεωρία, τα τρία ρεύματα σκέψης, σ. 174).

 Μεγάλα, αλληλένδετα και συναρτημένα ερωτήματα:

Πως συγκροτούνται και πως συγκρατούνται οι κοινωνίες ως ομάδες που διαθέτουν επαρκή συνοχή ούτως ώστε να οδηγεί σε πολιτική οργάνωση, κοινούς σκοπούς, αλληλεγγύη κοινές στάσεις απέναντι στις άλλες κοινωνίες.

Πως διαιωνίζονται οι κοινωνίες ως διακριτές; κοινωνικές οντότητες

Τι είναι αυτό που ωθεί τις διακριτές κοινωνικές οντότητες να αποκτήσουν εθνική ανεξαρτησία, δηλαδή, διακριτή πολιτική κυριαρχία που θα τους επιτρέπει διακριτό τρόπο ζωής, διακριτούς νόμους και διακριτές κοινωνικές ιεραρχίες και διακριτά συστήματα διανεμητικής δικαιοσύνης.

 

Πάγια δεοντολογικά κριτήρια και παράγοντες της μη ιδεολογικής-προπαγανδιστικής προσέγγισης των τριών επιπέδων, δηλαδή της επιστημονικής μελέτης των διεθνών σχέσεων

• Θεωρία: Αίτιο ► αιτιατό / αποτέλεσμα

  • Ποια κανονικότητα, ποια πιθανότητα, ποια

• Προβληματισμός ως προς το ποια είναι τα κύρια ερωτήματα της θεωρίας

• Νόμος: Απόλυτη κανονικότητα αιτίων-αιτιατών ► Νόμος: «Εάν αιτιατό Α τότε αναπόδραστα αποτέλεσμα Β» «Εάν σταματήσουν οι μηχανές του αεροπλάνου καταπίπτει στην γη».

• Η θέση όμως;: «δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη και όταν αυτό δεν συμβαίνει ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται».

•  

• Ισχυρές θεωρίες / αδύναμες θεωρίες

• Θεωρίες μεγάλου εύρους / θεωρίες μικρού εύρους

• Θεωρίες που δίνουν ισχυρές ενδείξεις για την αλήθεια όσον αφορά πολλά ζητήματα

Μερικά στοιχειώδη περί "θεωρίας" (από το Kenneth Waltz, Θεωρία διεθνούς πολιτικής)

• Οι νόμοι καθορίζουν σχέσεις μεταξύ μεταβλητών, με τις μεταβλητές να είναι έννοιες που μπορεί να λάβουν διάφορες τιμές.

  • Αν α, τότε β, όπου α είναι μία ή περισσότερες ανεξάρτητες μεταβλητές και β είναι η εξαρτημένη μεταβλητή, αυτή είναι η μορφή της διατύπωσης ενός νόμου.

► Αν η σχέση μεταξύ α και β είναι αμετάβλητη, ο νόμος είναι απόλυτος.

• Αν η σχέση είναι σε μεγάλο βαθμό σταθερή, αλλά όχι αμετάβλητη, ο νόμος θα διατυπωνόταν ως εξής: Αν α, τότε β με πιθανότητα χ.

  • Ένας νόμος δεν βασίζεται απλώς σε μία σχέση που έχει ανεβρεθεί αλλά σε μία σχέση που έχει ανεβρεθεί επανειλημμένως αν όχι σταθερά και αμετάβλητα.

  • Στις φυσικές επιστήμες ακόμη και πιθανολογικοί νόμοι εμπεριέχουν ένα έντονο στοιχείο αναγκαιότητας.

► Οι θεωρίες εξηγούν τους νόμους: Περιέργεια; Επιθυμία «πρόβλεψης»; «Έλεγχος εξελίξεων;»

• Ίσως κάποιοι αργόσχολοι είναι περίεργοι …

• Επιθυμία να ασκήσουμε έλεγχο σημαντική γιατί ενέχει οφέλη και ζημιές ανάλογα με την εξέλιξη των πραγμάτων

• Εξ ου επιθυμία πρόβλεψης

  • Η πρόβλεψη προκύπτει από τη γνώση της κανονικότητας των συνδέσεων που ενσωματώνονται στους νόμους.

    • Η ανατολή και η δύση του ήλιου μπορούν να προβλεφτούν αποκλειστικά βάσει εμπειρικών ευρημάτων, χωρίς τη βοήθεια θεωριών που να εξηγούν γιατί αυτά τα φαινόμενα λαμβάνουν χώρα.

    • Μπορεί να μην έχουμε πρόσβαση στις δυνάμεις που ωθούν δύο σώματα να συγκρουστούν, αλλά, αν μπορέσουμε να προβλέψουμε τη σύγκρουση,

      • μπορούμε τουλάχιστον να κάνουμε στην άκρη.

· Παρά ταύτα, συχνά θα θέλαμε να ήμασταν σε θέση να ασκήσουμε κάποιον έλεγχο και να πάρουμε κάποια μέτρα, πχ προφύλαξης λόγω συνεπειών: Γι’ αυτό χρειαζόμαστε μία θεωρία που να εξηγεί τα φαινόμενα και τις συνέπειές τους.

Waltz: Αν απουσιάζει η τάξη, δεν μπορείς να απολαύσεις την ελευθερία: «Μπορεί κάποιος να πιστεύει ότι η παγκόσμια κυβέρνηση και η διαρκής ειρήνη είναι συνώνυμα, αλλά μπορεί επίσης να είναι πεπεισμένος ότι ένα παγκόσμιο κράτος θα ήταν μια παγκόσμια τυραννία και ως εκ τούτου να προτιμά ένα σύστημα εθνών-κρατών με διαρκή κίνδυνο πολέμου από ένα παγκόσμιο κράτος με υπόσχεση διαρκούς ειρήνης». (Waltz, Ο Άνθρωπος, το κράτος, ο πόλεμος).

Τα «τρία επίπεδα ανάλυσης» και πως συνδέοντα: · Του ανθρώπου, · του κράτους και · του διεθνούς συστήματος

Αίτια πολέμου: Εγγενή, τυχαία: «Ποιος κέρδισε τον τάδε πόλεμο είναι σα να ρωτάς ποιος κέρδισε τον σεισμό του Σαν Φρανσίσκο;».

Πόλεμος: Φυσικό συμβάν; ή εγγενής ιδιότητα του διεθνούς συστήματος που υπερβαίνει το μεμονωμένο άτομο ή το κράτος;

Ιστορικό γεγονός: πέντε χιλιάδες γνωστής ιστορίας και προσπαθειών εξάλειψης του πολέμου, όσο ευγενή κι αν ήταν τα κίνητρά τους και άοκνη η επιδίωξή τους, δεν έχουν επιφέρει τίποτα περισσότερο από παροδικές στιγμές ειρήνης μεταξύ των κρατών.

Γενική ανακουφιστική εντύπωση: Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν ειρήνη, σταθερότητα, ευημερία, ασφάλεια, ατομική ευτυχία χωρίς αίματα: «Πληροφορούμαστε ότι ο ρωσικός λαός έχει έντονη και βαθιά επιθυμία για ειρήνη, και είμαστε πεπεισμένοι ότι το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τους Αμερικανούς».

Πολιτικοί επιστήμονες του διεθνούς συστήματος: Μελετώντας την ιστορία τείνουν, όταν μιλούν θεμελιωμένα και τεκμηριωμένα, να είναι απαισιόδοξοι για τις πιθανότητες να εξαλειφτεί ο πόλεμος και να επικρατήσει αιώνια και αδιασάλευτη ειρήνη.

Η μόνη αντίκρουση στην ιστορική και παρούσα πραγματικότητα προέρχεται από εσχατολογικά ιδεολογικά δόγματα που υπόσχονται ένα ενοποιημένο πλανήτη και πως στο τέλος της διαδρομής που υποδεικνύουν θα επικρατεί ειρήνη, σταθερότητα και δικαιοσύνη για όλους.

Η απάντηση δυσκολεύει όσο την αναζητούμε και όσο ανακαλύπτουμε την πραγματικότητα, ότι δηλαδή οι απόψεις είναι αναρίθμητες και υποκειμενικές

· Στον Α ή Β επουράνιο παράδεισο και ποιος ο ρόλος των επιγείων;

· Στην επίγεια αταξική κοινωνία;

· Στον επίγειο κόσμο εμπόρων και ωφελιμιστών;

· Σ’ ένα αγνώστου ταυτότητας παγκοσμιοποιημένο πλανήτη;

· Νομική δημόσια σφαίρα καταγωγικά αδιάφορη;

· Δημόσια σφαίρα προϊόν συγκεκριμένης πολιτικής ανθρωπολογίας;

· Θεοκεντρική κοσμολογία (Νταβούτογλου, Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες): «Η θεμελιώδης υπόθεσή τους είναι η αναγκαιότητα μιας πολιτικής κοινότητας ως προέκταση της θεοκεντρικής τελεολογίας επί της γης». … «Είναι σχεδόν αδύνατο να βρεθεί πολιτική δικαιολόγηση που να μην κάνει αναφορά στην απόλυτη κυριαρχία του Αλλάχ».

Λιγότερο αποθαρρυντικές ερωτήσεις: Έχουμε διεθνές σύστημα πολλών κρατών και θα πρέπει να αναζητήσουμε όχι πως θα το ανατρέψουμε αλλά πως θα το καταστήσουμε πιο σταθερό.

Υπάρχουν τρόποι να μειωθεί η εμφάνιση του πολέμου, να αυξηθούν οι πιθανότητες ειρήνης; Μπορούμε στο μέλλον να έχουμε ειρήνη συχνότερα απ’ ό,τι στο παρελθόν;

Απάντηση: Συναρτάται με την κατανόηση, ερμηνεία και σε πολιτικό επίπεδο αντιμετώπιση των αιτιών πολέμου.

Διεθνείς σπουδές: Το κύριο έργο ενός Τμήματος διεθνών σπουδών είναι η αντικειμενική περιγραφή και ερμηνεία των αιτιών πολέμου και των προϋποθέσεων ειρήνης.

Πόλεμος και αλλαγή στην διεθνή πολιτική. Ανελέητες ιστορικές παρατηρήσεις του Γκίλπιν:

«Ο τερματισμός ενός ηγεμονικού πολέμου είναι η αρχή ενός νέου κύκλου ανάπτυξης, επέκτασης και τελικά παρακμής. Οι νόμοι της άνισης ανάπτυξης συνεχίζουν να ανακατανέμουν την ισχύ, αλλάζοντας έτσι το status quo που δημιούργησε η τελευταία ηγεμονική διαπάλη.

Η ανισορροπία αντικαθιστά την ισορροπία και ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από ένα νέο ηγεμονικό πόλεμο. Έτσι ήταν, έτσι είναι και έτσι θα είναι μέχρι οι άνθρωποι να αλληλοσκοτωθούν και αλληλοκαταστραφούν ή μέχρι να αναπτύξουν ένα αποτελεσματικό μηχανισμό διεθνών αλλαγών» 　

«H θεμελιώδης φύση των διεθνών σχέσεων δεν άλλαξε ανά τις χιλιετίες.

Oι διεθνείς σχέσεις συνεχίζουν να είναι περιοδικοί και επαναλαμβανόμενοι αγώνες για πλούτο και ισχύ μεταξύ ανεξάρτητων δρώντων υπό συνθήκες διεθνούς αναρχίας.

«Εκκρεμές Watson»

Martin Wight: «Μπορεί κανείς να αξιολογήσει την εμβρίθεια και την οξυδέρκεια ενός διεθνολόγου μελετώντας την άποψή του για τον πόλεμο»

Raymond Aron: Δεν υπάρχει ούτε ένα κράτος που να μην προέκυψε μέσω πολέμων, συγκρούσεων και συχνά μέσα από γενοκτονίες, εθνοκαθάρσεις

Διάγνωση αιτίων - Αίτια πολέμου:　Ανθρώπινη φύση; Συγκρουόμενα εθνικά συμφέροντα; Διεθνείς δομές και κατανομή ισχύος; Ηγεμονικές αξιώσεις και ηγεμονικές συγκρούσεις …

Θεραπεία πολέμου, μερικές καθημερινές απόψεις που ακούμε:　Παθητική αντίσταση; Άμυνα; (πότε έχουμε άμυνα και πότε επίθεση; - επιτροπές ΟΗΕ). Εκπαίδευση ατόμων πλανητικά; (από ποιους, με ποια κριτήρια, με τι σκοπό ή καλύτερα προς εξυπηρέτηση των σκοπών ποιου; Τι επιλέγουμε από την ποικιλομορφία ιδεολογικών δογμάτων; (μαρξισμός, φιλελευθερισμός, φασισμός, θρησκείες). Ισορροπία δυνάμεων; Στρατηγική υπεροχή; Καθεστωτική ομοιομορφία; (φιλελεύθερη; Κομμουνιστική; Ισλαμική δημοκρατία; Αθηναϊκή δημοκρατία; Οι δημοκρατίες πολεμούν η δεν πολεμούν;). Παγκόσμια ενοποίηση και με πιο τρόπο και τι περιεχόμενο;

Fuller A, Οι αποφασιστικές μάχες της ιστορίας: Σελ. 17.　Ουδέποτε έχει υπάρξει κάποια περίοδος της ανθρώπινης ιστορίας εντελώς απαλλαγμένη από τον πόλεμο και σπανίως έχει περάσει πάνω από μία γενιά, χωρίς να υπάρξει μία μεγάλη σύγκρουση: Οι μεγάλοι πόλεμοι εμφανίζονται σχεδόν τόσο τακτικά όσο οι παλίρροιες. … Ενώ πριν από μόλις μία ή δύο γενιές ο πόλεμος γινόταν αποδεκτός ως εργαλείο πολιτικής, τώρα πλέον έχει γίνει ο ίδιος πολιτική. … ένα είναι σίγουρο: Όσο περισσότερο μελετάμε την ιστορία του πολέμου, τόσο περισσότερο θα είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τον ίδιο τον πόλεμο.

Fuller σ. 22. Ιστορική σχέση πολέμου και πολιτικού πολιτισμού: «ο οργανωμένος πόλεμος φαίνεται ότι ήταν άγνωστος πριν την εμφάνιση του πολιτισμού»

Σωκράτης: Τότε θα πρέπει να διευρύνουμε τα σύνορά μας, διότι το αρχικό υγιές κράτος δεν είναι πλέον επαρκές... και θα υπάρχουν ζώα πολλών άλλων ειδών, αν οι άνθρωποι τα τρώνε.

Γλαύκων: Σίγουρα.

Σωκράτης: Και η χώρα η οποία ήταν αρκετή, για να υποστηρίξει τους αρχικούς κατοίκους, θα είναι τώρα πολύ μικρή και όχι αρκετή.

Γλαύκων: Πράγματι.

Σωκράτης: Τότε μήπως θα θελήσουμε ένα κομμάτι από τη γη των γειτόνων μας για βοσκή και καλλιέργεια και μήπως και αυτοί θα θελήσουν ένα κομμάτι από τη δική μας, αν, όπως εμείς, περάσουν τα όρια της αναγκαιότητας και αφιερωθούν στην απεριόριστη συσσώρευση πλούτου;

Γλαύκων: Αυτό, Σωκράτη, θα είναι αναπόφευκτο.

Σωκράτης: Και επομένως θα πάμε σε πόλεμο, Γλαύκωνα. Έτσι δεν είναι;

Γλαύκων: Βεβαιότατα...

Σωκράτης: Τότε, χωρίς ακόμη να προσδιορίσουμε το αν ο πόλεμος κάνει καλό ή κακό, μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι έχουμε πλέον ανακαλύψει ότι ο πόλεμος προέρχεται από αίτια που είναι επίσης τα αίτια σχεδόν όλων των κακών μέσα στα κράτη, ιδιωτικά καθώς και δημόσια.

Γλαύκων: Αναμφίβολα.

• Η ιστορία καταμαρτυρεί ότι η ισχύς, η βία και ο πόλεμος είναι μεγάλων διανεμητικών προεκτάσεων ως προς τον προσδιορισμό των συνόρων, την κατοχή των πλουτοπαραγωγικών πόρων και την ευημερία.
• Λένιν: «Μόνο δακρύβρεκτοι Παπάδες δεν μπορούν να αντιληφτούν ποιες αναγκαιότητες διέπουν τον πόλεμο. … κινητήρια δύναμη της ιστορίας τεράστιου μεγέθους»
• Μάρξ. Η βία είναι η μήτρα της ιστορίας
• Λένιν: «το σύνθημα ειρήνη με κάθε αντίτιμο είναι απαράδεκτο γιατί έτσι συγκαλύπτεται το γεγονός ότι κάθε ειρήνη όπως και κάθε πόλεμος επιδιώκει ορισμένους σκοπούς»
• Λένιν: «Ο πόλεμος εναντίον του πολέμου δεν γίνεται με ηθικά επιχειρήματα και ειρηνικά μέσα, παπαδίστικες-συναισθηματικές χαζοκλαψούρες για ειρήνη με κάθε αντίτιμο, δεν έχουν καμιά επίδραση ή άρνηση της στράτευσης για λόγους συνείδησης και η απεργία ως μέσα παρεμπόδισης του πολέμου είναι απλώς βλακεία και δειλό όνειρο»:
• «Μονάχα όταν θα έχουμε νικήσει ολότελα την αστική τάξη σ’ ολόκληρο τον κόσμο θα καταστούν αδύνατοι οι πόλεμοι»
  • Φιλελεύθεροι Ψυχρός πόλεμος: Μονάχα όταν νικηθεί ο κομμουνισμός
  • Φιλελεύθεροι: Μονάχα όταν επικρατήσει φιλελεύθερη δημοκρατία παγκόσμια
  • Μονάχα όταν νικηθεί η τρομοκρατία
  • «όταν το ισλάμ θα κυριαρχήσει στον πλανήτη ..
  • «όταν οι χριστιανοί σταυροφόροι θα νικήσουν τους μουσουλμάνους …
  • «όταν θα έχουμε δημοκρατία σε όλο τον κόσμο …
  • «όταν θα έχουμε ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο …
  • «… όταν θα έχουμε κομφουκιανισμό σε ολόκληρο τον κόσμο …
  • Δίκαιος ή άδικος πόλεμος

• Κονδύλης σ. 296 Πρακτική ασημαντότητα των ηθικολογιών περί ειρήνης και πολέμου αν σκεφτούμε πόσο ρευστά είναι τα σύνορα αυτών των δύο όρων
• 299 Αστική εποχή και εντεύθεν … Κατά Λένιν:
  • Νίκη αστικής τάξης
  • Άνοδος και παρακμή χρηματοκαπιταλιστικής τάξης
  • 19^ος αιώνας ιμπεριαλιστικοί πλανητικοί πόλεμοι μεταξύ ηγεμονικών και αποικιοκρατικών δυνάμεων
  • Απότοκο στο τέλος αυτής της φάσης οι εθνικο-Απελευθερωτικοί πόλεμοι
• . Όλοι οι δίκαιοι πόλεμοι είναι αμυντικοί … [Τώρα: Ποιοι είναι δίκαιοι και ποιοι άδικοι ορίζονται σύμφωνα με τον σκοπό]

• «… Ο πόλεμος ως συνέχιση της πολιτικής αποτελεί μια έκφραση (μεταξύ άλλων) του γενικού χαρακτήρα πολιτικών υποκειμένων, είτε αυτά είναι κράτη, είτε κινούνται στα όρια ενός έθνους, είτε είναι διεθνή. Ο γενικός χαρακτήρας του πολιτικού υποκειμένου αποτελεί με τη σειρά του συνισταμένη πολλών παραγόντων (οικονομικών, εθνικών, ιδεολογικών, πολιτικών με την στενότερη έννοια …»
• Ανομοιογένεια πολιτικών υποκειμένων … Τα αίτια του πολέμου είναι τόσο ποικίλα, πολλά και ποικιλόμορφα όσες και οι μορφές του …

Άνθρωπος, κράτος, διεθνές σύστημα: Διαδρομή και σημαντικές απόψεις από την αρχαιότητα μέχρι τον Άγιο Αυγουστίνο, Machiavelli, Spinoza και Kant, Rousseau και άλλων. Επίσης τις μεγάλη διαίρεση του 20^ου αιώνα μεταξύ φιλελεύθερων και κομμουνιστών.

Θρησκευτικές επίσης εισροές: Γιατί ο Θεός, αν είναι παντογνώστης και παντοδύναμος, επιτρέπει την ύπαρξη του κακού; [Αυτό ρωτά ο απλοϊκός Huron στο αφήγημα του Βολταίρου]

Το πρόβλημα της θεοδικίας στην κοσμική του εκδοχή –η εξήγηση που δίνει ο άνθρωπος στον εαυτό του για την ύπαρξη του κακού –είναι εξίσου ενδιαφέρουσα και πολύπλοκη:

Ασθένειες

Επιδημίες,

Μισαλλοδοξία,

Φόνος, βιασμός, κλοπή, λεηλασία, εκδίκηση, πόλεμος, εμφανίζονται σταθερά στην παγκόσμια ιστορία. Γιατί αυτό;

Μπορεί να εξηγηθούν με τον ίδιο τρόπο ο πόλεμος και η κακοβουλία;

Είναι ο πόλεμος απλώς μια μαζική κακοβουλία και ως εκ τούτου η εξήγηση της κακοβουλίας αποτελεί ταυτόχρονα εξήγηση των κακών που κατατρέχουν τους ανθρώπους στην κοινωνία; Πολλοί έχουν θεωρήσει κάτι τέτοιο.

«Τα βάσανά μας είναι αναπόφευκτα τα προϊόντα της φύσης μας», λέει μια άποψη. Η ρίζα όλων των κακών είναι ο άνθρωπος, άρα είναι η ρίζα και του συγκεκριμένου κακού, του πολέμου.

Αυτή η εκτίμηση περί των αιτίων, ευρέως διαδεδομένη και ακλόνητα υποστηριζόμενη από πολλούς ως άρθρο πίστης, έχει ασκήσει τεράστια επιρροή. … Άγιος Αυγουστίνος, Λούθηρος, Malthus και άλλοι

Rousseau: εντοπίζει τα κυριότερα αίτια του πολέμου όχι στους ανθρώπους ούτε στα κράτη, αλλά στο ίδιο το σύστημα των κρατών και στην φυσική κατάσταση (αναρχία) που εξ αντικειμένου δημιουργεί η αξίωση εθνικής ανεξαρτησίας κάθε κοινωνίας.

«Παρότι ένα κράτος μπορεί να θέλει να παραμείνει σε ειρηνική κατάσταση, μπορεί να υποχρεωθεί να εξετάσει το ενδεχόμενο να αναλάβει έναν παρεμποδιστικό πόλεμο»·

«Αν δεν καταφέρει πλήγμα όταν η στιγμή είναι ευνοϊκή, μπορεί να δεχτεί πλήγμα αργότερα, όταν το πλεονέκτημα θα έχει περάσει στην άλλη πλευρά». [ενισχύει τα διλήμματα ασφαλείας]

Αυτή η άποψη αποτελεί την αναλυτική βάση πολλών προσεγγίσεων της διεθνούς πολιτικής

Υπάρχει όντως μία μοναδικά φιλειρηνική μορφή κράτους;

• Αν υπάρχει, τι σημασία έχει το γεγονός αυτό;
• Μήπως θα επέτρεπε σε ορισμένα κράτη να γνωρίζουν ποια άλλα κράτη θα μπορούν να εμπιστεύονται;
• Μήπως τα κράτη που είναι ήδη καλά θα πρέπει να αναζητήσουν τρόπους να κάνουν και άλλα κράτη καλύτερα, και έτσι να καταστήσουν εφικτή την απόλαυση των αγαθών της ειρήνης από όλους τους ανθρώπους

Eisenhower:

· «Οι λαοί δεν επιθυμούν συγκρούσεις –οι λαοί γενικά. Νομίζω ότι απλώς ορισμένοι ηγέτες κάνουν λάθος, γίνονται φιλοπόλεμοι και νομίζουν ότι οι λαοί πράγματι θέλουν να πολεμήσουν».

Σε άλλη περίπτωση λέει άλλα.

· «Αν οι μανάδες σε κάθε χώρα μπορούσαν να διδάξουν τα παιδιά τους να καταλαβαίνουν τις πατρίδες και τις ελπίδες των παιδιών κάθε άλλης χώρας –στην Αμερική, στην Ευρώπη, στην Εγγύς Ανατολή, στην Ασία– αυτό θα αποτελούσε ευγενή υπηρεσία προς την υπόθεση της ειρήνης στον κόσμο».

· Αν πόλεμος ξεκινά στα μυαλά και στα συναισθήματα των ανθρώπων, όπως γίνεται με όλες τις πράξεις, μπορούν να αλλάξουν τα μυαλά και τα συναισθήματα;

Και, αν συμφωνήσουμε ότι μπορούν να αλλάξουν, πόσο πολύ και πόσο γρήγορα μπορεί να γίνει αυτό και ποιων τα μυαλά και αισθήματα πρέπει να αλλάξουν;

Το να πούμε «αποδεικνύουμε» ποια είναι τα αίτια πολέμου δεν είναι εύκολο και ενδέχεται να είναι και επικίνδυνα υποκειμενικό. Αυτό γιατί δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από τις φιλοσοφικές μας υποθέσεις είτε τις ονομάζουμε έτσι είτε όχι.

· Σε εποχές σχετικής ηρεμίας το ερώτημα που αναμένεται να θέτουν οι άνθρωποι είναι:

«Τι αξία έχει η ζωή χωρίς δικαιοσύνη και ελευθερία»; Καλύτερα να πεθάνεις παρά να ζεις δούλος.

· Εντούτοις, σε εποχές εσωτερικών ταραχών, πείνας και εμφύλιου πολέμου, πιεστικής ανασφάλειας, πολλοί θα ρωτήσουν «Τι αξία έχει η ελευθερία χωρίς μια εξουσία επαρκή για να δημιουργήσει και για να διατηρήσει συνθήκες ασφάλειας»;

• «Αν η εναλλακτική επιλογή προς την τυραννία είναι το χάος και αν χάος σημαίνει πόλεμος όλων εναντίον όλων, τότε γίνεται κατανοητό γιατί κάποιοι είναι πρόθυμοι να ανεχτούν την τυραννία. Αν απουσιάζει η τάξη, δεν μπορείς να απολαύσεις την ελευθερία».
• «Μπορεί κάποιος να πιστεύει ότι η παγκόσμια κυβέρνηση και η διαρκής ειρήνη είναι συνώνυμα, αλλά μπορεί επίσης να είναι πεπεισμένος ότι ένα παγκόσμιο κράτος θα ήταν μια παγκόσμια τυραννία και ως εκ τούτου να προτιμά ένα σύστημα εθνών-κρατών με διαρκή κίνδυνο πολέμου από ένα παγκόσμιο κράτος με υπόσχεση διαρκούς ειρήνης».

«Πού μπορούν να εντοπιστούν τα κυριότερα αίτια του πολέμου»;

· Η ποικιλία και οι αντιφατικές ιδιότητες των απαντήσεων προκαλούν ζάλη.

· Τρεις επικεφαλίδες (εικόνες της διεθνούς πολιτικής):

• εντός του ανθρώπου (φύση ανθρώπου και πως σταθεροποιείται προς την κατεύθυνση να είναι φιλειρηνική),
• εντός της δομής των διαφόρων κρατών (το Α, Β, Γ καθεστώς κάνει το κράτος φιλειρηνικό … )
• εντός του συστήματος των κρατών (διεθνής θεσμοί-διεθνές δίκαιο, ισορροπία δυνάμεων, ηγεμονισμός).

　Ποια είναι τα κριτήρια αποτίμησης για την περιγραφή και ερμηνεία των αιτιών πολέμου στα τρία επίπεδα ανάλυσης καθώς επίσης και για την σχέση μεταξύ των τριών επιπέδων; Αυτό είναι το κύριο αντικείμενο των Διεθνών Σπουδών

Κομφούκιος: «Υπάρχει δόλος και πανουργία και από αυτά προκαλούνται οι πόλεμοι».

Εγωισμός,

Επιθετικές παρορμήσεις λόγω λανθασμένων σκοπών ή ηλιθιότητας

Απληστία κτλ

• ηθικής εξύψωσης
• μόρφωσης
• διαφώτισης των ανθρώπων
• ψυχικής-κοινωνικής αναπροσαρμογής τους
• εξάλειψης της ιδιοτέλειας
• αλλαγή των (κτητικών ή άλλων) ενστίκτων

οι άνθρωποι να αλλάξουν

· Σπρίνγκφιλντ: «Αν η μισή από τη δύναμη που γεμίζει τον κόσμο με τρόμο, αν ο μισός από τον πλούτο που δίνεται σε στρατόπεδα και βασιλικές αυλές, δινόταν για να λυτρωθεί ο ανθρώπινος νους από την πλάνη, δεν θα χρειάζονταν οπλοστάσια ή φρούρια»

· Τα ένστικτά των ανθρώπων είναι καλά, παρότι η παρούσα ευπιστία τους μπορεί να τους εξωθεί να ακολουθούν πλάνους ηγέτες.

· Η μόρφωση είναι η θεραπεία του πολέμου.

· Nichols, (ένας ειρηνιστής που έγραφε κατά τη δεκαετία του 1930), θεωρούσε ότι αν ο Norman Angell «μπορούσε να γίνει μορφωτικός δικτάτορας του κόσμου, ο πόλεμος θα εξαφανιζόταν, όπως η πρωινή πάχνη, μέσα σε μία γενιά».

· Russell, μείωση των κτητικών ενστίκτων ως προαπαιτούμενο για την ειρήνη

· Αριστοφάνης το αντιλήφθηκε αυτό: «Αν οι γυναίκες της Αθήνας αρνούνταν να δοθούν στους συζύγους και εραστές τους, οι άνδρες τους θα ήταν αναγκασμένοι να επιλέξουν ανάμεσα στις χαρές του κρεβατιού και στις ευχάριστες εμπειρίες του πεδίου της μάχης». [Waltz: “Ο Αριστοφάνης θεωρούσε ότι γνώριζε τους άνδρες και τις γυναίκες της Αθήνας αρκετά καλά, ώστε να θεωρήσει την επιλογή προδιαγεγραμμένη».

· William James ανήκε «ο πόλεμος έχει τις ρίζες του στην πολεμοχαρή φύση του άνδρα» Λύση: οι ορμές του να διοχετευθούν αλλού.

Δύο γενικότερες κατηγορίες θεωρήσεων για την φύση του ανθρώπου που μερικές φορές συγκλίνουν και άλλοτε αποκλίνουν είναι οι αισιόδοξοι και οι απαισιόδοξοι.

Φιλοσοφική απαισιοδοξία: πεποίθηση ότι η πραγματικότητα είναι ελαττωματική (Milton, Malthus κ.α.)

Φιλοσοφική αισιοδοξία:

Όμως,» «προσδοκίες» για τι θα αλλάξει: έχουν τις ρίζες τους σε διαφορετικές αντιλήψεις του κόσμου.

Εντός της κάθε εικόνας υπάρχουν αισιόδοξοι και απαισιόδοξοι που συμφωνούν στον καθορισμό των αιτίων και διαφωνούν ως προς το τι μπορεί να γίνει γι’ αυτά –αν μπορεί να γίνει κάτι.

Morgenthau.

Η μια πηγή συγκρούσεων. Η πάλη για ισχύ προκύπτει απλώς επειδή οι άνθρωποι επιθυμούν διάφορα πράγματα, και όχι επειδή ενυπάρχει κάποια κακία στις επιθυμίες τους.

Η άλλη πηγή: «η επιθυμία για ισχύ».

«Το τεστ της πολιτικής επιτυχίας είναι ο βαθμός στον οποίον κάποιος μπορεί να διατηρήσει, να αυξήσει ή να καταδείξει την ισχύ του πάνω σε άλλους».

Ερώτημα: Είναι η ισχύς αυτοσκοπός ή μέσο για την εκπλήρωση πολιτικών σκοπών;

Εδώ έχουμε δύο τρόπους να το δούμε: Ο ένας τρόπος η ισχύς είναι μέσο και ο άλλος είναι σκοπός.

Πρώτον, ότι η πάλη για την πρωτοκαθεδρία προκύπτει όταν υφίστανται ανταγωνιστικές καταστάσεις και η βία εμφανίζεται ελλείψει μιας εξουσίας που να μπορεί να περιορίσει τα μέσα που χρησιμοποιούν οι ανταγωνιστές·

Δεύτερον, ότι η πάλη για ισχύ προκύπτει επειδή οι άνθρωποι είναι γεννημένοι να επιδιώκουν την ισχύ.

Κάποιος που αποδέχεται την πρώτη ιδέα θα ορίσει κι αυτός τα εθνικά συμφέροντα με όρους ισχύος, αλλά αυτή τη φορά επειδή υπό ορισμένες συνθήκες η ισχύς είναι το απαραίτητο μέσο για την εξασφάλιση των σκοπών των κρατών.

Stourzh η πρόοδος της λογικής και της επιστήμης καθιστούν την κυβέρνηση ολοένα και πιο περιττή

Επειδή η φύση των πραγμάτων παραμένει αναλλοίωτη: «άρνηση να παραχωρηθεί η πολιτική στις «επιστημονικές αρχές» και λογικές επιταγές που ορίζονται εκτός πολιτικής.

• Ως γενική παρατήρηση θα ήθελα να υπογραμμίσω το εξής: Αρχίζοντας την μελέτη οι φοιτητές θα διαπιστώσουν αμέσως ότι:

•     η επιστημονική μελέτη της διεθνούς και ευρωπαϊκής πολιτικής είναι ιδιαίτερα απαιτητική.

•     Αφορά τον άνθρωπο, το κράτος και το διεθνές σύστημα.

•     Το εργαστήρι της είναι η ιστορία των διεθνών σχέσεων και η εν γένει καλή ιστορία.

•     Απαιτεί καθαρή θέαση της εξέλιξης και συγκρότησης του διεθνούς συστήματος.

•     Απαιτεί σύγκριση παρελθουσών με την σημερινή ιδιαίτερα της κλασικής εποχής.

•     Απαιτεί καθαρή αντίληψη της εξέλιξης του διεθνούς συστήματος των νέων χρόνων από την Βεστφαλία το 1648 μέχρι τον ΟΗΕ που επικύρωσε τον κρατοκεντρικό χαρακτήρα της διεθνούς πολιτικής.

•     Απαιτεί μεγάλη προσπάθεια για να κατανοηθεί ο ρόλος του κράτους, των κρατικών και διεθνών θεσμών και των διεθνικών δρώντων σε όλες τις εκδοχές τους

•     Απαιτεί ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια για να κατανοηθούν φαινομενα όπως ο ρόλος της ισχύος, ο ρόλος του πολέμου, οι πολιτικές και νομικές όψεις του διεθνούς δικαίου, οι υψηλές αρχές του διεθνούς δικαίου, οι στρατηγικές των κρατών και ο ρόλος της οικονομίας.

•     Σημαίνουσα θέση στα πιο πάνω και πολλά άλλα κατέχει η στρατηγική ανάλυση, η διεθνής πολιτική οικονομία και ο ρόλος των διεθνών θεσμών.

•     Σημναίνουσα θέση κατέχει επίσης και η κατανόηση των στρατηγικών των μεγάλων δυνάμεων τόσο ως προς την πολιτικη που ακολουθούν όσο και ως προς τον ρόλο τους στους διεθνείς θεσμούς, για παράδειγμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

•     Όσον αφορά την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, ένα σύνθετο εγχείρημα, στο Τμήμα αυτό οι φοιτητές θα έχουν την τύχη να διδαχθούν σφαιρικά τις ιστορικές, θεσμικές, οικονομικές και στρατηγικές όψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

•     θα κατανοηθεί τάχιστα, επιπλέον, ότι όταν λέμε "ισχύς", "πόλεμος", ηγεμονικές συμπεριφορές, κρατικές συμπεριφορές κτλ, δεν μπορούν να μετρηθούν και ζυγιστούν ποσοτικά. Απαιτούν οξεία κρίση, ικανότητα συνθέσεων και συγκρίσεων, ικανότητα οξυδερκών αποκρυσταλλώσεων μεταξύ ιεραρχημένων ζητημάτων και ικανότητα ο φοιτητής ή αναγνώστης όταν μελετά ένα κείμενο να το ιεραρχεί ως προς την σπουδαιότητά του πάνω στην κλίμακα των σημασιών. Υπάρχουν εκατομμύρια κείμενα και μια αποστολή της προσπάθειας απόκτησης γνώσης είναι και η εκλεκτική άντληση και μελέτη εκείνων των κειμένων που κινούνται επιστημονικά και όχι ιδεολογικά ή προπαγανδιστικά.

Το πρόγραμμα σπουδών είναι συγκροτημένο με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε η γνώση να κτίζεται σταδιακά, αλληλένδετα μεταξύ των εξαμήνων και με προσπάθεια όταν ο φοιτητής θα αποφοιτήσει να μπορέσει να έχει μια σφαιρική, ολιστική και εις βάθος γνώση της διεθνούς και ευρωπαϊκής πολιτικής.

Επειδή υπάρχει μια συμβατική αντίληψη μερικοί αναγνώστες να κοιτούν την ημερομηνία έκδοσης ενός βιβλίου θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι συμφέρον κάθε φοιτητή και κάθε αναγνώστη είναι να επιλέγει όχι με αυτό το κριτήριο αλλά το περιεχόμενο και κατά πόσο αυτό κινείται όχι σε δημοσιογραφική ή ιδεολογικη τροχιά (αυτά αποτελούν πτυχή της ενδοκρατικής και διακρατικής πολιτικής πάλης) αλλά σε μια τροχιά περιγραφικής ουδετερότητας, έγκυρων ερμηνειών που στηρίζονται στην διαχρονικά επαληθευμένη θεωρία και επί αντικειμένων που δεν φθείρονται από τον χρόνο αλλά βρίσκονται αενάως υπό την αίρεση ενός σταθερού θεωρητικού ποροβληματισμού γύρω από κεντρικούς επιστημονικούς άξονες.

• Ως "σύγγραμμα" θα είναι το Π. Ήφαιστος, Ιστορία, Θεωρία και Πολιτική Φιλοσοφία των Διεθνών Σχέσεων (https://www.facebook.com/istoria.thewria.ifestos). Παρατίθενται τα περιεχόμενα στην συνέχεια.

• Το πολύ σημαντικο βιβλίο που χρησιμοποιούσαμε τα τελευταία χρόνια (K. Waltz, Ο Άνθρωπος, το Κράτος και ο Πόλεμος) συνιστάται σε όλους να το μελετήσουν. Γενικότερα, όπως λέμε και στην αίθουσα διδασκαλίας, επειδή στην Ελλάδα αντί λίστας βιβλίων που βρίσκονται στην βιβλιοθήκη όπως ισχύει σε πολλές αν όχι όλες τις άλλες χώρες του κόσμου ισχύει η διανομή του λεγόμενου "σύγγραμματος" στην παρούσα σελίδα γίνεται περίληψη του πρώτου Άνθρωπος, Κράτος, Πόλεμος. Συνιστάται ταυτόχρονα να μελετηθεί όλο παράλληλα με το βιβλίο που διανέμεται. Όπως μπορεί να διαπιστωθεί επίσης πιο πάνω παραθέτούμε κύρια σημεία πολλών άλλων βιβλίων.

• Θα έχουμε διακτυακό τόπο (e-class) του μαθήματος όπου θα αναρτώνται δοκίμια και άρθρα ή άλλα κείμενα τα οποία οι διδάσκοντες κρίνουν ότι ενδιαφέρουν το μάθημα. Ως προς τούτο υπογραμμίζεται ότι τα κείμενα αυτά θα εμπίπτουν, μαζί με το σύγγραμμα ποιυ διανέμεται από το πανεπιστήμιο, σε αυτό που ονομάζεται "εξεταστέα ύλη".

• Συναφής ανάλυση με τις επισημάνσεις που μόλις έγιναν είναι το δοκίμιο ►"Το Θουκυδίδειο αράδειγμα" διεθνών σχέσεων http://www.ifestosedu.gr/130paradigmir.htm το οποίο θα αναρτηθεί και στο e-class. Στον ίδιο δικτυακό τόπο θα βρείτε δεκάδες δοκίμια και άρθρα που εμπίπτουν εν μέρει ή εν όλω στα πεδία που διδάσκονται.

• Για οτιδήποτε βιβλιογραφικό ζήτημα τίθεται καλούνται οι φοιτητές να το συζητούν στην αίθουσα διδασκαλίας, με ηλεκτρονικό μήνυμα ή στους διδάσκοντες τις ώρες υποδοχής φοιτητών.

• Στην σελίδα ►Βιβλιογραφία που προτείνω στους φοιτητές  http://www.ifestosedu.gr/61bibliografia%20students.htm  υπάρχει ανάλυση για την ιεραρχία των κειμένων διεθνών σχέσεων. Το ίδιο σε ένα γενικότερο βιβλιογραφικό πλαίσιο στην σελίδα "κορυφαία βιβλία διεθνών σχέσεων" http://www.ifestosedu.gr/82GoodBooks.htm

Τα περιεχόμενα του βιβλίου "Ιστορία, Θεωρία και πολιτική φιλοσοφία των διεθνών σχέσεων".

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΙΧΜΗ ΤΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ

• Εισαγωγή
• Απαρχές του θεωρητικού προβληµατισµού και ο κλασικός χαρακτήρας των βασικών χαρακτηριστικών του διεθνούς χώρου: Από τα βάθη της ιστορίας µέχρι την κλασική Ελλάδα
• Από τις ελληνικές Πόλεις, στις αυτοκρατορίες και στο σύγχρονο έθνος-κράτος
• Ιστορία της Θεωρίας Διεθνών Σχέσεων και ορισµένα θεµελιώδη διλήµµατα των διεθνών σχέσεων
• Η Θεωρία Διεθνών Σχέσεων µετά τον Δεύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο
• Η Θεωρία Διεθνών Σχέσεων τη δεκαετία του 1990: κεντροµόλες και φυγόκεντρες τάσεις
• Συγκλίσεις και αποκλίσεις στα πρόθυρα του 21ου αιώνα. Μερικά συµπεράσµατα και η άφθαρτη αξία της κλασικής θεωρίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΝΑΡΧΙΑΣ, ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ, «ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ» ΚΑΙ «ΗΘΙΚΗΣ» ΣΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΧΩΡΟ

• Εισαγωγή
• Η «φυσική κατάσταση» του διεθνούς συστήµατος και η διαλεκτική σχέση αναρχίας – κρατικής κυριαρχίας
• Τα κυριότερα ρεύµατα σκέψης και το καθεστώς της κρατικής κυριαρχίας
• Κρατική κυριαρχία: Ισχύς, εξουσία και ο διανεµητικός τους ρόλος.
• «Κοινωνία» και «ηθική» στις διεθνείς σχέσεις και ιδέες για επιστροφή στον Μεσαίωνα
• Το ζήτηµα της «διεθνούς ηθικής»: η άνιση αναµέτρηση της λογικής τής ετερότητας µε ιδέες για ένα ενιαίο παγκόσµιο χώρο
• Ηθική και διεθνής κοινωνία – Διεθνισµός versus παράδοση. Η «βρετανική σχολή», το παραδοσιακό παράδειγµα – αποχρώσεις θεωρητικών προσεγγίσεων και µερικά συµπεράσµατα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ

• Εισαγωγή: Μερικές επισηµάνσεις για τις ιδιαιτερότητες του διεθνούς χώρου και των διεθνών κανονιστικών δοµών.
• Προβλήµατα µεθοδολογίας και προσεγγίσεως στην ανάλυση κάθε προσπάθειας κανονιστικής ανάπτυξης του διεθνούς χώρου. Πηγές και διαδροµή του διεθνούς δικαίου.
• Συνειδητές ή ανεπίγνωστες τάσεις προς «Επαναστατισµό». «Επαναστατισµός»: Τάσεις και Αποχρώσεις σύµφωνα µε τον Martin Wight.
• Διεθνείς επεµβάσεις, όρια και περιορισµοί κανονιστικής ανάπτυξης πέραν και υπεράνω της κρατικής κυριαρχίας.
• Αντί συµπερασµάτων: Το διεθνές – δίκαιο διεθνείς θεσµοί και ο µύθος του Σίσυφου.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ. ΟΙ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΙΡΑΚ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ 1998 ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ ΤΟΝ ΜΑΡΤΙΟ 1999

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos

www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/

Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/

Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/

Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/

Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/

Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/

Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/

Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/

Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/

Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/

Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/

Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos

Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB

«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos

Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos